Τα Χριστούγεννα έφτασαν, η Πρωτοχρονιά πλησιάζει, η ανταλλαγή των δώρων θ' αρχίσει. Και τα μικρά παιδιά θα βγάλουν τις μάλλινες κάλτσες απ' την ντουλάπα για να τις κρεμάσουν στο τζάκι ή στο στολισμένο δέντρο. Μόνο που αυτές οι κάλτσες είναι πολύ μικρές για να χωρέσουν την "Μπάρμπι", την γκαρνταρόμπα της, το τροχόσπιτό της και όλα τα υπόλοιπα αξεσουάρ που τη συνοδεύουν... Και μπροστά σ' αυτή τη δυσαναλογία της "παραδοσιακής κάλτσας" και της "μοντέρνας κούκλας" τίθεται το ερώτημα: Το σημερινό βιομηχανοποιημένο παιγνίδι πόσο συμβάλλει στην πνευματική και συναισθηματική ισορροπία του παιδιού, στη σωματική, συναισθηματική και πνευματική ανάπτυξή του;

Η Μαρία Χουρδάκη,καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, μιλώντας στο "Ρ" επισημαίνει πως η αξία του παιχνιδιού είναι πολύ μεγάλη, αφού ουσιαστικά προετοιμάζει τον αυριανό ενήλικα. Η σχέση παιχνιδιού και παιδιού είναι ουσιαστικά "σχέση ζωής", γι' αυτό και εκπέμπει "SOS" στους γονείς, τονίζοντας πως πρέπει με πολύ μεγάλη προσοχή να επιλέγουν τα παιχνίδια των παιδιών τους. Ολόκληρη η συνέντευξη της Μ. Χουρδάκη έχει ως εξής:

- Το παιχνίδι είναι ακριβώς η γενική πρόβα πριν από τη σοβαρή παράσταση του ρόλου, που κάθε μέλος της κοινότητας καλείται να παίξει, έλεγε ο Τζόμο Κενιάτα, πρώην πρωθυπουργός της Κένυας. Τι επιπτώσεις έχουν, λοιπόν, τα σημερινά παιχνίδια στον αυριανό ενήλικα;

- Υπάρχει μια δόση αλήθειας στην άποψη αυτή. Γιατί πραγματικά η πρόβα είναι αναγκαία προετοιμασία για κάθε θεατρική παράσταση. Υπάρχουν όμως και διαφορές. Δεν είναι στο σχήμα, αλλά στην ουσία. Η θεατρική διαδικασία είναι ευκαιριακό γεγονός και δεν αφορά όλους τους ανθρώπους. Ενώ το παιχνίδι είναι ισχυρή ανθρώπινη ανάγκη, σίγουρα προετοιμασία, μα για όλη τη διάρκεια της ζωής. Είναι διαρκής εκπαίδευση, διαρκής ανανέωση. Το παιχνίδι ζωντανεύει και οργανώνει την παιδική ηλικία μας, γίνεται όμως με διάφορες μορφές ανάγκη για κάθε φάση της ζωής μας. Η επιστήμη της ψυχολογίας που μελετά διεξοδικά τη διαμόρφωση και εξέλιξη του ατόμου, υπογραμμίζει ιδιαίτερα την αξία του παιχνιδιού. Και ζημιώνονται πολύ όσοι το στερούνται. Είναι το φροντιστήριο της ζωής, ιδιαίτερα το συλλογικό παιχνίδι.

- Τι γνώμη έχετε για τα πολεμικά παιχνίδια που αγοράζουν οι γονείς στα παιδιά τους;

- Θα ήταν ιδανικό να μη δίνουμε στα παιδιά μας πολεμικά παιχνίδια, που αναπτύσσουν την ανάγκη της βίας, της επιθετικότητας. Γνωρίζω πως θα υπάρξουν ενστάσεις, που αναφέρονται στην άποψη ότι όλες οι συνθήκες της ζωή μας και τα προγράμματα της τηλεόρασης δυστυχώς αναφέρονται στον πόλεμο και στα πολεμικά παιχνίδια. Θεωρώ λοιπόν, ότι η καλύτερη λύση - και η μόνη εφικτή - θα είναι ν' αναπτύσσουν οι γονείς στο παιδί όλες τις φιλειρηνικές απόψεις τους, ως προς τον αληθινό ή τον ψεύτικο πόλεμο με τα παιχνίδια. Μ' αυτόν το τρόπο, περνούμε στα παιδιά τη φιλοσοφία μας ως προς την αξία της ειρήνης και την αφήνουμε ως ιδανικό για μέλλον.

- Ποια θα πρέπει να είναι τα κριτήρια ενός γονιού στην επιλογή των παιχνιδιών; Θα πρέπει να υποκύπτει στις πιέσεις του παιδιού, που συνήθως προκύπτουν από τις διαφημίσεις;

- Η αγορά των κατάλληλων παιχνιδιών έχει μεγάλη σημασία. Βασικό κριτήριο για τους γονείς θα πρέπει να είναι η ηλικία του παιδιού. Αν το παιχνίδι αντιστοιχεί σε μικρότερη ηλικία, το παιδί δεν ενδιαφέρεται, το αφήνει στην άκρη. Αν αντιστοιχεί σε μεγαλύτερη, το κουράζει. Οι γονείς, δυστυχώς, συνηθίζουν ν' αγοράζουν στο παιδί τους παιχνίδια πιο περίπλοκα, πιο δύσκολα. Είναι και εδώ, η πολύ γνωστή ψυχολογία των γονέων που βιάζονται να μεγαλώσουν το παιδί τους σε γνώσεις, σε προβληματισμούς, με το γνωστότατο επίσης δεδομένο τους, ότι το παιδί τους είναι "πολύ έξυπνο". Μ' αυτό τον τρόπο, χωρίς να το θέλουν, το καταδικάζουν σε μόνιμη απογοήτευση.

Αλλο κριτήριο είναι το υλικό της κατασκευής του παιχνιδιού. Τα πλαστικά πιο εντυπωσιακά, πιο φτηνά, προτιμούνται. Ομως τα ξύλινα δε χάνουν ποτέ την αξία τους. Είναι προϊόν της φύσης και δένονται αυθόρμητα με το ένστικτο του παιδιού. Υστερα είναι πιο στερεά, αντέχουν. Γενικά το παιδί, καθώς αισθάνεται ανασφάλεια, δε δέχεται ανασφαλείς καταστάσεις ή ανασφαλή αντικείμενα.

Αρνητικό είναι και το γεγονός ότι οι γονείς παίρνουν μαζί τους τα μικρά παιδιά όταν τους αγοράζουν παιχνίδια. Ομως η κίνηση στο μαγαζί, τα πολλά φανταχτερά παιχνίδια το ζαλίζουν. Μπερδεύεται, εκνευρίζεται και κλαίει. Η συμμετοχή του παιδιού, ως δημοκρατική διαδικασία, αποκτά σημασία μετά τα έξι χρόνια, όταν έχει αναπτυχθεί κάπως η κριτική σκέψη. Οι γονείς δεν πρέπει να αγοράζουν στο παιδί καθετί που του αρέσει. Θα δίνονται όμως όλες οι εξηγήσεις. Ακόμη κι όταν το "απαγορευτικό" είναι το κόστος των παιχνιδιών, πρέπει να εξηγήσουν στο παιδί ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Ως προς την τηλεόραση, σ' όλες τις περιπτώσεις, καλό είναι να αποφεύγεται. - Ακόμα κι όταν η επιλογή των παιχνιδιών από τους γονείς είναι σωστή, τα παιδιά πόσο χρόνο πρέπει να διαθέτουν παίζοντας μ' αυτά; Μήπως οι σημερινές συνθήκες ζωής (διαμερίσματα, ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι) κάνουν ακόμα πιο απαραίτητη την ανάγκη του ομαδικού παιχνιδιού;

- Στο ατομικό παιχνίδι το παιδί εξασκεί τη νοημοσύνη του, τη φαντασία του και δημιουργεί. Στο συλλογικό, στην ομάδα μαθαίνει τις ανθρώπινες σχέσεις, την κοινωνικοποίηση, τη συνεργασία με τους άλλους, την αξία της φιλίας. Ομως οι γονείς έχουν πάθος με το διάβασμα και την καρέκλα. Οσο κάθεται το παιδί και διαβάζει είναι ευτυχείς. Σίγουρα οι γνώσεις είναι ανάγκη της εποχής μας, μα το παιχνίδι είναι βασική ανάγκη του ανθρώπου σε όλες τις εποχές. Ιδιαίτερα στις συνθήκες της σημερινής εποχής με τα μικρά διαμερίσματα και την απομόνωση των ανθρώπων. Χάθηκε το παιχνίδι στο δρόμο, χάθηκε η γειτονιά, χάθηκε η γνήσια ζωή, πλαστικοποιήθηκαν όλα και έγιναν ψεύτικα.

Ως προς το χρόνο που έχει ανάγκη το παιδί για να παίξει, δεν μπορούν να δοθούν συνταγές. Είναι σχετικός με την προσωπικότητα και το νευρικό σύστημα του παιδιού. Τα υπερκινητικά παιδιά δεν κάθονται πολύ στην καρέκλα. Χρειάζονται κίνηση. Η καλύτερη λύση σε αυτή την περίπτωση είναι ο αθλητισμός.

Ιδιαίτερα τις περιόδους πριν από τις γιορτές, η μικρή οθόνη κατακλύζεται καθημερινά από δεκάδες διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών, που στόχο έχουν να κατευθύνουν τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του παιδιού. Ούτως ή άλλως στις μέρες μας η διαφήμιση, εκμεταλλευόμενη την ολοένα αυξάνουσα δύναμη της τηλεόρασης, έχει καταστεί από μέσω πληροφόρησης για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρονται, σε μέσω καθοδήγησης του καταναλωτικού κοινού.

Γι' αυτό το θέμα μιλά στο "Ρ" ο Ματθαίος Τερεζάκης,εκπρόσωπος της Ενωσης Καταναλωτών "Η Ποιότητα της Ζωής" (ΕΚΠΟΙΖΩ), και προτρέπει τους γονείς να μην αφήνουν το παιδί τους "απροστάτευτο" μπροστά στην τηλεόραση. Η ΕΚΠΟΙΖΩ, με προσφυγή της στη Δικαιοσύνη για τις διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών που προβάλλονται από τις 7 π.μ. - 10 μ.μ. κατά παράβαση του νόμου 2251/94, κατάφερε να περιορίσει το κακό, αφού απαγορεύτηκε να προβάλλονται διαφημίσεις παιχνιδιών αυτές τις ώρες. Ωστόσο, παρότι υπάρχουν περιορισμοί, αυτοί δεν τηρούνται. "Και αυτός ο νόμος έχει τα παραθυράκια του", τονίζει ο Ματθαίος Τερεζάκης. "Για κάθε παιχνίδι οι εταιρίες βρίσκουν παραθυράκια και τα διαφημίζουν τις απαγορευμένες ώρες. Υποστηρίζουν για παράδειγμα ότι το παιχνίδι απευθύνεται σε μεγάλους. Απ' την πλευρά της πολιτείας δεν υπάρχει, δυστυχώς, καμιά παρέμβαση".

Με έρευνα που διεξήγαγε η ΕΚΠΟΙΖΩ σε εφτά τηλεοπτικούς σταθμούς - "Μέγκα", "Αντέννα", ΣΚΑΪ, ΕΤ1, ΝΕΤ, ΣΤΑΡ και ΝΕW - για το χρονικό διάστημα από 4 μέχρι 10 Οκτωβρίου 1997, από την έναρξη έως τη λήξη του προγράμματος, η τηλεοπτική πραγματικότητα κινείται σταθερά στα όρια της παρανομίας. Συγκεκριμένα, τη βδομάδα της έρευνας προβλήθηκαν 245 διαφημίσεις παιδικών παιχνιδιών σε ώρες που δεν επιτρέπει ο νόμος.

Δεν είναι όμως και η μόνη παραβίαση που γίνεται. Και αυτό αποδεικνύεται από τις διαφημίσεις πολεμικών παιχνιδιών που προβάλλονται, αν και βάσει του Ν. 1730/87 απαγορεύονται. Οι "Πάουερ Ρέντζερς", με τα όπλα τους έτοιμοι να σκοτώσουν τον αντίπαλο και ο "Αξιον μαν", ο "άνθρωπος" της δράσης που είναι σούπερ δυνατός και σκοτώνει τους κακούς, είναι μερικές απ' τις διαφημίσεις που προβάλλονται χωρίς κανένα πρόβλημα. Μπροστά στη σκληρή για τα παιδιά τηλεοπτική πραγματικότητα, ο εκπρόσωπος της ΕΚΠΟΙΖΩ συμβουλεύει τους γονείς: "Λιγότερη τηλεόραση, περισσότερη συμμετοχή των γονιών στο παιχνίδι".

Παρά το ρόλο που παίζει σήμερα η διαφήμιση, ακόμα και σ' αυτό το ευαίσθητο θέμα "παιδιού και παιχνιδιού", υπάρχουν πολλοί που δεν πέφτουν στην παγίδα της. Είναι χαρακτηριστικό ότι καταστηματάρχες τονίζουν πως τον τελευταίο καιρό έχει παρουσιαστεί αύξηση στις πωλήσεις εκπαιδευτικών παιγνιδιών, όπως είναι ουσιαστικές οι δηλώσεις γονιών που απορρίπτουν πολλά απ' τα σημερινά παιγνίδια λέγοντας πως "δεν προσφέρουν τίποτα στα παιδιά μας".

Ο Ανδρέας Ντάκος,διευθυντής ενός γνωστού καταστήματος παιχνιδιών, επισημαίνει ότι οι πελάτες του φέτος δεν αγοράζουν τα διαφημιζόμενα παιχνίδια. Απ' τα παιγνίδια που υπάρχουν στο κατάστημά του, μεγάλη ζήτηση έχουν τα "κομμάτια" από κινούμενα σχέδια και από ταινίες. Επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο, καλές πωλήσεις γίνονται και στα εκπαιδευτικά παιχνίδια.

"Το παιχνίδι έχει γίνει είδος πολυτελείας. Οι πωλήσεις που γίνονται σε μια απ' αυτές τις μέρες αντιστοιχεί με τις πωλήσεις που γίνονται, π.χ., σ' ένα ολόκληρο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου. Βέβαια και στον τομέα του παιχνιδιού οι πολυεθνικές έχουν χτυπήσει τα μικρά καταστήματα. Ο κόσμος έχει μεταφερθεί στα μεγάλα καταστήματα, τα οποία πωλούν σε τιμές κόστους. Σε μια δύσκολη οικονομική περίοδο οι πελάτες ψάχνουν και συγκρίνουν τις τιμές", τονίζει ο Ανδρέας Ντάκος. Ισως γι' αυτό σήμερα στο κέντρο της Αθήνας τα παιχνιδάδικα μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού...

Από την πλευρά του, ο Στέφανος Δενέγρης,που διατηρεί ένα μικρό κατάστημα στη Στοά Φέξη, σημειώνει ότι οι πωλήσεις φέτος είναι πεσμένες. "Κάθε πέρυσι και καλύτερα", τονίζει χαρακτηριστικά. Εχει όμως αντίθετη άποψη για τη ζήτηση των διαφημιζόμενων παιχνιδιών. "Πολλοί πελάτες ζητούν τα διαφημιζόμενα παιχνίδια μόνο και μόνο για εφέ. Παιχνίδια που πολλές φορές δεν είναι και τα καλύτερα", λέει, ενώ επισημαίνει κι αυτός το πρόβλημα με τα πολυκαταστήματα που "πνίγουν" τα μικρά καταστήματα και φέρνει ως παράδειγμα την Ελληνική Βιομηχανία Παιχνιδιών, που μην έχοντας τη δυνατότητα να διαφημιστεί, αφού δε χρηματοδοτείται, έχει εξαφανιστεί.

Εξω από ένα κατάστημα παιχνιδιών συναντήσαμε την Ντίνα Ζαρογιάννη, μητέρα δύο παιδιών, που προτιμά τα παραδοσιακά παιχνίδια. "Ολα αυτά που μας πλασάρουν, όπως οι κούκλες τύπου "Μπάρμπι" ή τα αυτοκίνητα που γίνονται ρομπότ, δεν έχουν να κάνουν ούτε με την ηλικία του παιδιού, αλλά ούτε και με την πραγματικότητα", μας είπε.

Και η Μάρθα Μπακογιάννη προτιμά για την 5χρονη κόρη της τα παραδοσιακά. "Προσπαθώ να αγοράζω παιχνίδια στο παιδί μου που του δίνουν πράγματα και δεν του περνούν λάθος πρότυπα. Βέβαια από ένα σημείο και πέρα αυτό είναι δύσκολο, γιατί το παιδί θα δει κάποιο παιχνίδι στην τηλεόραση ή σ' ένα φίλο του και θα το θέλει. Σε αυτές τις περιπτώσεις συζητώ μαζί του και προσπαθώ να του δώσω να καταλάβει γιατί δεν είναι κατάλληλο το παιχνίδι που ζητά. Κάποιες φορές τα καταφέρνω και κάποιες όχι".

1. Πάνω στο παιχνίδι ή στη συσκευασία του πρέπει να υπάρχει η σήμανση CE, η εμπορική επωνυμία και διεύθυνση του κατασκευαστή ή του εισαγωγέα, οδηγίες χρήσης στην ελληνική γλώσσα και προειδοποιητικές ενδείξεις για την ασφάλεια των παιδιών.

2. Τα παιχνίδια θα πρέπει να μην έχουν αιχμηρά ή κοφτερά σημεία, γωνίες, σύρματα που μπορούν εύκολα να κοπούν, μακριά κορδόνια ή ακάλυπτα ελατήρια. 3. Στα μαλακά χνουδωτά παιχνίδια πρέπει να επιλέγουμε εκείνα που μπορούν να πλυθούν και τα πλένουμε πριν τα δώσουμε στα παιδιά. Προσπαθούμε να πιάσουμε τα προσαρτημένα εξαρτήματα (μύτη, μάτια) για να βεβαιωθούμε ότι είναι στερεά τοποθετημένα. Αποφεύγουμε εκείνα που είναι παραγεμισμένα με τρίμματα αφρώδους υλικού. Τα παιχνίδια από αφρώδες υλικό, τα οποία κόβονται με τα δόντια, αποτελούν κίνδυνο για τα μικρά παιδιά που μπορεί να τα καταπιούν.

4. Τα ηλεκτρικά παιχνίδια να λειτουργούν μέσω μετασχηματιστή και όχι απευθείας από το δίκτυο της πόλης. Οι μπαταρίες να μπαίνουν στη σωστή φορά και να μην ανοίγει εύκολα το κάλυμμα. Η αντίθετη τοποθέτηση προκαλεί διαρροή υγρών που είναι διαβρωτικά για το δέρμα ή ακόμη μπορεί να προκαλέσουν έκρηξη.

5. Στα πτυσσόμενα παιχνίδια (καροτσάκια για κούκλες, σιδερώστρες κ.ά.) προτιμάμε εκείνα που έχουν μεγάλα διάκενα για να χωρούν τα δάχτυλα μεταξύ των εξαρτημάτων που ανοιγοκλείνουν. Πρέπει να διαθέτουν μηχανισμό ασφαλείας, ώστε να μην κλείνουν εύκολα στην περίπτωση που το παιδί στηριχτεί επάνω τους με όλο το βάρος του.

6. Τα παιχνίδια που παράγουν ήχο να μη ξεπερνούν ένα ανεκτό όριο θορύβου.

7. Σε ορισμένα εύπλαστα υλικά, όπως η πλαστελίνη, αποφεύγουμε εκείνα που έχουν ευχάριστη οσμή, διότι προκαλούν την επιθυμία στο παιδί να τα δοκιμάσει και με το στόμα.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Λένα ΠΑΤΟΥΛΙΑ

Πολλοί είναι φέτος και αυτοί που κοιτούν αλλά δεν αγοράζουν

"Μεγαλύτερη προτίμηση δείχνει ο κόσμος φέτος στα επιτραπέζια παιχνίδια", τόνισε ο Ανδρέας Ντάγκας, διευθυντής του "Τόις Ακάντεμι"

Πάντως η καλύτερη διαφήμιση αποδεικνύονται οι προσφορές

Τα συμπαθέστατα χνουδωτά αρκουδάκια εξακολουθούν να κλέβουν την παράσταση. Κι είναι απ' τις καλύτερες επιλογές που μπορούν να γίνουν...

"Action man": Ο δυνατός που σκοτώνει τους κακούς. Παιχνίδι προς αποφυγήν, αφού καλλιεργεί ένστικτα βίας στα παιδιά