Ο Ι. Δεπούντης είναι από τα επιζώντα μέλη της Ομάδας Νέων Λογοτεχνών της ΕΠΟΝ (1945 -'47), την οποία μνημονεύει εδώ, μαζί με το περιοδικό της "Θεμέλιο". Ποιητής, και επιστήμονας (μαθηματικά, κυβερνητική, ψυχολογία κ. α.) υπερασπίζει προωθημένα φυλάκια της γνώσης. Με "απείθαρχα" εκφραστικά μέσα, χρησιμοποιεί εδώ, σε ένα συνδυασμό πεζού λόγου και στίχων, γεωμετρικά σχήματα, μαθηματικούς τύπους και όρους της κυβερνητικής, προσπαθώντας να φωτίσει το σήμερα κοιτάζοντάς το από το αύριο. Με νηφαλιότητα στοχαστή, αλλά και αγωνία για το μέλλον - μέσα στο τοπίο της οπτικής του από τα μετεμφυλιοπολεμικά χρόνια ("Το ναυάγιο της ομίχλης", 1952), ομίχλη που τη βλέπει πιο απειλητική σήμερα. Εξηγώντας τη γραφή του "που θα ονόμαζα "κλασματική συμπίεση", ώστε να κατακερματίζει την εικόνα της... ", σχολιάζει: "Δεν είχα άλλη επιλογή από όταν είδα να τελειώνει η ποιητική συλλογή μου"Ακατοίκητη νύχτα" (σ. σ. 1946, 1962) με τους στίχους: "Τώρα τα λόγια γίναν περιττά και περιττή η σιωπή". Εξοδος ποια, τότε, από το χάος; Η παραμονή εκεί! Τι μας εμποδίζει να ζήσουμε χωρίς ελπίδα;" Το δραματικό αυτό ερώτημα μπορεί να είναι μήνυμα: όταν δε φαίνεται πουθενά (ή ακόμα) ελπίδα, ας αντέξουμε και χωρίς αυτή. Πιο κάτω: "...Εχω την αίσθηση ότι ο φορμαλισμός και επιμένει και ανασυντάσσεται, το όνομά του μεταμοντέρνο!".

Συνεχίζοντας με "ποιητική πρόζα", ρωτάει: "... τι να επικαλεστώ σε ώρες από θειάφι και φωτιά όταν όλη η γη σειέται; Οταν τα κείμενα της κυρίαρχης "Κυβερνητικής", της δυναμικής "Χαοτικής" σπαράσσονται από την αγωνία του ερχομού. (...) Αν με μια σταγόνα βροχής ταλανίζεται, υποφέρει η μέλισσα, τι μέσα στις θύελλες του αιώνα στη δύση του, για την υπεύθυνη κυψέλη...;" Και πιο κάτω (σελ. 18): "Λοιπόν, θα επιδοθεί ο στίχος εις το εξής σε ασκήσεις μιας μαθηματικής λογικής σε υπέρβαση της λογικής του ανθρώπου; Οχι, φυσικά".

Κάθε τόσο, στρέφει το περισκόπιό του στην τωρινή ζοφερή πραγματικότητα: "Η Ρουάντα της σφαγής αυτό το άγριο έγκλημα των Βέλγων. / Ο Ηλιος που εκεί στην έρημο βρυχιέται αγχωμένο μάτι... "

Και για την κυπριακή τραγωδία: "αιτία η ετοιμόρροπη Αγγλία. / Η εύθραυστη κατάσταση του τέλους του αιώνα, να σωθεί γιατί; / Το χάος και πέρα απ' αυτό... " Και συμπερασματικά: "Η τραγωδία του νου που δε χρειάζεται την καρδιά".

Ενας ποιητής επιστήμονας που μιλάει απ' το μέλλον. (Εκδόσεις"Μανδραγόρας").

Μανώλης ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ

Η 14η ποιητική συλλογή της Ευγενίας Ρέγκου - Σγουρού (από το 1977 που κυκλοφόρησαν οι "Στόνοι") καλύπτει με τον τίτλο της όλο το μέχρι τώρα έργο της. Πνευματική προσφορά απ' τον άνθρωπο στον άνθρωπο, δεν μπορεί παρά να 'ναι πράγματι "φιλοδώρημα ζωής". Στη δίγλωσση συλλογή κάθε "ποίημα μεταφέρεται, αντικριστά, απ' την ελληνική στην αγγλική, σε πετυχημένη απόδοση της Ευτυχίας Σγουρού. Εδώ η ποιήτρια συλλέγει ό,τι έχει βιώσει από "εκείνα τα χρόνια/ τα τρελά κι ανεπανάληπτα/ τα σπάταλα/ της νιότης!" κι ό,τι ανθρώπινο "παγιδεύτηκε μέσα στ' αγριοβλάσταρα" στους ανελέητους καιρούς μας. Οπως ο Ρουθ, μπροστά στο σκιάχτρο της πείνας, σταχυολογούσε απ' τον αγρό του Βοόζ, έτσι η ποιήτρια συλλέγει ευαισθησίες απ' τον αγρό του χρόνου, για να μην πεθάνει η ανθρωπιά από συναισθηματική ασιτία: "Συλλέγω μνήμες/ Συλλέγω αισθήματα/ Συλλέγω εικόνες/ Πόθους συλλέγω/ και ψελλίσματα/ Το φιλοδώρημα συλλέγω/ μιας δυσπρόσιτης/ κι ανεξιχνίαστης ζωής".

Ομως η ζωή πάντα ήταν απλή, όπως ο έρωτας κι ο θάνατος. Αν συμβαίνει τώρα το αντίθετο, αυτό οφείλεται στη διαστροφή της φύσης στις καρδιές των ανθρώπων: "Οι άνθρωποι θα 'πρεπε/ να είναι απλοί/ κι αληθινοί/ Σαν το ψωμί/ και το νερό/ και σαν την "καλημέρα"".

Τούτη τη φυσική απλότητα "συλλέγει" η ποιήτρια και το πετυχαίνει χάρη στην "άγνοιά" της να θολώνει τη διαύγεια, για να φανεί σπουδαία όπως οι άλλοι:

"Δεν ήξερα να εγκλωβίζω/ δυσνόητα νοήματα/ σε ακατανόητες φράσεις. / Ηξερα μόνο να καταγράφω/ τα πάθια και τους στεναγμούς της καρδιάς μου/ στην απλή γλώσσα των ανθρώπων".

Πορεύεται στο χρόνο "μετρώντας την αγάπη της στο λυγμό της καρδιάς της". Αυτή η "πάλλουσα μνήμη", φορτισμένη απ' τη σοφία του σύμπαντος, επαληθεύει μέσα της ακέραιο τον άνθρωπο που ξέρει ν' αγαπά, κι αγαπώντας, να ελπίζει, κρατημένος στο χάος, από μιαν "ηλιαχτίδα" (εκδόσεις "Περγαμηνή").

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

Χειμώνας 1915. Ο νεαρός Ανρί Μπαρμπίς πηγαίνει εθελοντής στο μέτωπο. Κρατάει ημερολόγιο ενός ολόκληρου χειμώνα, στην κρισιμότερη καμπή του Α Παγκόσμιου Πολέμου. Οι υγροί, μισοσαπισμένοι τάφοι - αμπριά, όπου οι στρατιώτες ζουν εφιαλτικές στιγμές, συχνά ανακατεμένοι με νεκρούς, κυριαρχούν σ' αυτό το κείμενο, από τα καλύτερα της αντιπολεμικής πεζογραφίας. Ανακατεμένοι οι στρατιώτες, τεχνικοί κι ελάχιστοι με γραμματικές γνώσεις, δένονται ακατάλυτα με το θάνατο.

Η κοσμοχαλασιά των αλλεπάλληλων βομβαρδισμών, τα πεδία των μαχών - κρανίου τόπος, δημιουργούν αγιάτρευτες τραυματικές εμπειρίες σ' όσους έχουν επιζήσει, έστω μ' ένα μάτι, ή ακρωτηριασμένοι.

Την ίδια απόγνωση με τις πολεμικές συνθήκες προκαλούν η κατακλυσμιαία βροχή, ο βοριάς, το χιόνι που ξεγυμνώνουν τη σάρκα, κομματιάζουν τα πόδια, εξαντλούν την ψυχική αντοχή.

Εκεί όπου στοιβάζονται ζωντανοί - φαντάσματα με πτώματα, στην εσχατιά της απόγνωσης αναρωτιούνται: Γιατί ο πόλεμος; Κι η απάντηση, λίγες πύρινες λέξεις: Οχι στον πόλεμο, θάνατος στον πόλεμο, για τα παιδιά μας, για το μέλλον του κόσμου. Αυτοί οι εξουθενωμένοι, βυθισμένοι ως το ζενίθ στο χαμό, βρίσκουν το νήμα της Αριάδνης, που ξεκινάει από τους αίτιους - θύτες, που καρπώνονται "τ' αγαθά" του πολέμου, ως τα θύματα - στρατιώτες - λαό, που ρίχνονται βορά στον Μινώταυρο - πόλεμο: "Θ' αναρωτιόμαστε, λέει ένας: "γιατί να πολεμάμε;". Αν κάθε έθνος φέρνει στο Είδωλο του Πολέμου τις νωπές σάρκες χιλίων πεντακοσίων νέων την ημέρα για να τις ξεσκίζει, είναι για το κέφι κάποιων δημαγωγών, που μπορούμε να τους μετρήσουμε. Αν λαοί ολάκεροι πάνε στο σφαγείο παραταγμένοι σε στρατούς - κοπάδια, είναι για να γράφει μια κάστα με χρυσά γαλόνια τα ονόματά της στις σελίδες της ιστορίας, για να μπορούνε και κάποιοι, μέρος της ίδιας κλίκας βαθμούχων, να μεγαλώσουν τις δουλιές τους - για ζητήματα προσώπων και ζητήματα εμπορίου.Καταγράφεται γραμμή τη γραμμή με ρεαλιστική περιγραφική ρώμη η ψυχογραφική ικανότητα του Μπαρμπίς να διεισδύει σ' όλες τις διακυμάνσεις του πόνου, ψυχικού ή σωματικού, σκιτσάροντας παράλληλα άπειρα πορτρέτα μ' αποτυπωμένη τη φρίκη του πολέμου, αλλά και την ελάχιστη χαρά στ' ανύπαρκτα σχεδόν διαλείμματα κάποιας ανάπαυλας, άδειας ή του ταχυδρόμου, τονίζοντας τις αναλαμπές από φως, που, παρ' όλ' αυτά δεν μπορούν να διαπεράσουν το απύθμενο σκοτάδι αυτής της κόλασης.

Πολύτιμο απόκτημα αυτό το βιβλίο, με τη θαυμάσια μετάφραση του Κώστα Αλάτση, ζωντανό μνημείο του πολέμου, που, από τ' αποκαϊδια του διαγράφεται λαμπρή κι ολόφωτη η εικόνα της πανανθρώπινης Ειρήνης. Ο συγγραφέας το έχει αφιερώσει: "στη μνήμη των συντρόφων που έπεσαν πλάι μου στο Κρουί και στο ύψωμα 119".

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Οι ηθοποιοί Πέμη Ζούνη και Θέμις Μπαζάκα,ερμηνεύτριες των πρωταγωνιστικών ρόλων, έδωσαν και ζωντανά τη φωνή τους στις "Γυναίκες",κατά την πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου της Μιρέλλας Παπαοικονόμου,σε έκδοση του "Κέδρου".Το βιβλίο, είναι βασισμένο στο βραβευμένο ομότιτλο σενάριο της Μ. Παπαοικονόμου, σε αφηγηματική απόδοση της Βίκυς Αλικάκη (έχει σπουδάσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Ιστορία της Τέχνης στο Παρίσι και από το 1977 ασχολείται με τη δημοσιογραφία). Θυμίζουμε ότι οι "Γυναίκες" έγιναν τηλεοπτική επιτυχία.

Ο "Κέδρος" κυκλοφόρησε ακόμα τα εξής βιβλία: Ελιάνα Χουρμουζιάδου "Η ιδιαιτέρα" (ένα βιβλίο για τις σχέσεις γονιών - παιδιών και τα όνειρα των γονιών για την επαγγελματική επιλογή των παιδιών). Γιώργος Συμπάρδης "Ο άχρηστος Δημήτρης" (μυθιστόρημα για δύο φίλους, που ο παραλογισμός της εποχής μας τους κάνει να πιστεύουν ότι είναι άχρηστοι). Τηλέμαχος Κώτσιας "Το τραγούδι εκείνης της νύχτας" (νουβέλα, αφιερωμένη στη γενέτειρά του, το χωριό Βρυσερά στη Δρόπολη, στον αλβανικό νότο).

Θα επιχειρήσουμε να δώσουμε το στίγμα ενός καλλιτέχνη που εκτείνεται σε μια συνισταμένη της Τέχνης. Ο εικαστικός Κων. Ευαγγελάτος συναντά τον ποιητή Κ.Ε. και στο "σταυροδρόμι" γίνεται η μετάλλαξή του. Αναλυτικός και απολογητικός, συγκεντρώνει το ελεύθερο πνεύμα στην ιδεογραφική απεικόνιση του συνειδητού και την ποιητική λυρική έκφραση. Σε λειτουργίες, που ο ίδιος αναλύει, οριοθετεί τις δημιουργίες του. Μετεωρολόγος, κεντρίζεται από τους χτύπους της καρδιάς της γης, και τους εντάσσει στην καρδιά και το πνεύμα μας.

Ο Κ.Ε. συναρμολογεί πραγματικούς κραδασμούς σε κείμενα και εικόνες, ώστε να εντοπίσουμε τα μηνύματά του που και η εποχή μας καταγράφει. Αναζητά την ισορροπία της Τέχνης ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο. Ο κύκλος δε νομιμοποιείται και τα διάφορα ρεύματα και κινήματα, στα οποία αναφέρεται, δε φτάνουν για να χτίσουν "γέφυρα" σε στέρεο υπόβαθρο, ώστε να εφησυχάσει. Οι ανησυχίες, οι αναζητήσεις και η αισθητική του ζητούν βοήθεια από τη δράση (HAPPENING). Το ζωντανό στην τέχνη του Κ.Ε. πρωταγωνιστεί και αυτό είναι το σημαντικότερο.

Τα κείμενα κοσμούνται με σχέδια του ιδίου. Λόγος και εικόνα επιδίδονται σε ενιαίο αγώνα επιβίωσης. Ο καλλιτέχνης διαλέγοντας την οπτική γωνία του θεατή παρακολουθεί και συγχρόνως συμμετέχει στις διεργασίες της ιδεατής σύνθεσης. Ο προβληματισμός του πάνω στις διάφορες εκφράσεις της Τέχνης, ενδιαφέρει τους φιλότεχνους και ερευνητές της εξελικτικής πορείας των κινημάτων στον εικαστικό χώρο. (Εκδόσεις "Συλλογές" - Αργύρης Βουρνάς, Σολωμού 29).

Φαίδρα ΖΑΜΠΑΘΑ - ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ