Χειμώνας 1915. Ο νεαρός Ανρί Μπαρμπίς πηγαίνει εθελοντής στο μέτωπο. Κρατάει ημερολόγιο ενός ολόκληρου χειμώνα, στην κρισιμότερη καμπή του Α Παγκόσμιου Πολέμου. Οι υγροί, μισοσαπισμένοι τάφοι - αμπριά, όπου οι στρατιώτες ζουν εφιαλτικές στιγμές, συχνά ανακατεμένοι με νεκρούς, κυριαρχούν σ' αυτό το κείμενο, από τα καλύτερα της αντιπολεμικής πεζογραφίας. Ανακατεμένοι οι στρατιώτες, τεχνικοί κι ελάχιστοι με γραμματικές γνώσεις, δένονται ακατάλυτα με το θάνατο.

Η κοσμοχαλασιά των αλλεπάλληλων βομβαρδισμών, τα πεδία των μαχών - κρανίου τόπος, δημιουργούν αγιάτρευτες τραυματικές εμπειρίες σ' όσους έχουν επιζήσει, έστω μ' ένα μάτι, ή ακρωτηριασμένοι.

Την ίδια απόγνωση με τις πολεμικές συνθήκες προκαλούν η κατακλυσμιαία βροχή, ο βοριάς, το χιόνι που ξεγυμνώνουν τη σάρκα, κομματιάζουν τα πόδια, εξαντλούν την ψυχική αντοχή.

Εκεί όπου στοιβάζονται ζωντανοί - φαντάσματα με πτώματα, στην εσχατιά της απόγνωσης αναρωτιούνται: Γιατί ο πόλεμος; Κι η απάντηση, λίγες πύρινες λέξεις: Οχι στον πόλεμο, θάνατος στον πόλεμο, για τα παιδιά μας, για το μέλλον του κόσμου. Αυτοί οι εξουθενωμένοι, βυθισμένοι ως το ζενίθ στο χαμό, βρίσκουν το νήμα της Αριάδνης, που ξεκινάει από τους αίτιους - θύτες, που καρπώνονται "τ' αγαθά" του πολέμου, ως τα θύματα - στρατιώτες - λαό, που ρίχνονται βορά στον Μινώταυρο - πόλεμο: "Θ' αναρωτιόμαστε, λέει ένας: "γιατί να πολεμάμε;". Αν κάθε έθνος φέρνει στο Είδωλο του Πολέμου τις νωπές σάρκες χιλίων πεντακοσίων νέων την ημέρα για να τις ξεσκίζει, είναι για το κέφι κάποιων δημαγωγών, που μπορούμε να τους μετρήσουμε. Αν λαοί ολάκεροι πάνε στο σφαγείο παραταγμένοι σε στρατούς - κοπάδια, είναι για να γράφει μια κάστα με χρυσά γαλόνια τα ονόματά της στις σελίδες της ιστορίας, για να μπορούνε και κάποιοι, μέρος της ίδιας κλίκας βαθμούχων, να μεγαλώσουν τις δουλιές τους - για ζητήματα προσώπων και ζητήματα εμπορίου.Καταγράφεται γραμμή τη γραμμή με ρεαλιστική περιγραφική ρώμη η ψυχογραφική ικανότητα του Μπαρμπίς να διεισδύει σ' όλες τις διακυμάνσεις του πόνου, ψυχικού ή σωματικού, σκιτσάροντας παράλληλα άπειρα πορτρέτα μ' αποτυπωμένη τη φρίκη του πολέμου, αλλά και την ελάχιστη χαρά στ' ανύπαρκτα σχεδόν διαλείμματα κάποιας ανάπαυλας, άδειας ή του ταχυδρόμου, τονίζοντας τις αναλαμπές από φως, που, παρ' όλ' αυτά δεν μπορούν να διαπεράσουν το απύθμενο σκοτάδι αυτής της κόλασης.

Πολύτιμο απόκτημα αυτό το βιβλίο, με τη θαυμάσια μετάφραση του Κώστα Αλάτση, ζωντανό μνημείο του πολέμου, που, από τ' αποκαϊδια του διαγράφεται λαμπρή κι ολόφωτη η εικόνα της πανανθρώπινης Ειρήνης. Ο συγγραφέας το έχει αφιερώσει: "στη μνήμη των συντρόφων που έπεσαν πλάι μου στο Κρουί και στο ύψωμα 119".

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ