ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ

"Αναμνήσεις ενός αντάρτη"

(Β)

"Με τη χρυσή της νιότης πανοπλία", με μνήμη καθάρια και φρέσκια σαν το αεράκι που φυσάει από τις κορυφές της Οίτης και της Γκιώνας είναι γραμμένες οι "Αναμνήσεις ενός αντάρτης", μέρος Β, του Γιώργη Μωραϊτη. Παρ' όλο που έχουν συνταχτεί στις φυλακές Κορυδαλλού επί χούντας και "διέφυγαν" μέσα σε μια "μαγική κιθάρα", ένα εργοχειράκι του Σταύρου Σιδέρη.

Εφηβος ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Γιώργης Μωρα?της από μέλος της ΕΝΑΡ (Ενωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης) αποκτάει τον τιμημένο τίτλο του ΕΠΟΝίτη (1942, 1943) και στα δεκάξι του μπαίνει στο Κόμμα και κατατάσσεται στον ΕΛΑΣ (ύστερα από ομηρικούς καβγάδες με τον πατέρα του, κι αφού δήλωσε πως είναι μεγαλύτερος στα χρόνια): "Ορκίζομαι ότι θα αγωνισθώ έως την τελευταία σταγόνα του αίματός μου για την πλήρη απελευθέρωση, ακεραιότητα και ανεξαρτησία της πατρίδας. Για την περιφρούρηση των συμφερόντων του ελληνικού λαού... ".

Οι ηρωικές εκείνες ημέρες που πέρασαν στην ιστορία με τις ανατινάξεις στο Γοργοπόταμο, το Σταθμό, τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου, τη μάχη της σοδειάς, τη δυναμική κινητοποίηση όλου του λαού, που χάλασε τα σχέδια των χιτλερικών για επιστράτευση, τον ανεπανάληπτο αέρα της Λευτεριάς στην Ελεύθερη Ελλάδα, με τη λειτουργία των λαϊκών εξουσιών, αυτοδιοίκηση, δικαιοσύνη, στρατός, τη συνθηκολόγηση των Ιταλών και τα σκληρά αντίποινα στα χωριά μετά από σημαντικές μάχες, όπως στις Θερμοπύλες: "Δεν πέρασε πολλή ώρα και το χωριό λαμπάδιασε. Φλόγες και καπνοί το ζώνουν απ' όλες τις μεριές. Ντουμάνιασε το βουνό. Η Βοδονίτσα γίνεται παρανάλωμα του πυρός. Την ίδια ώρα καίγονται άλλα δύο διπλανά χωριά. Τα Καραβίδια και η Δρακοσπηλιά... ", ώσπου η "Λευτεριά πανώρια κόρη κατεβαίνει από τα όρη". Φευ, όμως, υπάρχουν και τα Δεκεμβριανά. Ο συγγραφέας με τον ΕΛΑΣ, ΧΙΙΙ Μεραρχία, 42 Σύνταγμα, 1 Τάγμα, όπου ανήκε κατέβηκε από τη Ρούμελη στην πρωτεύουσα, για να λάβει μέρος στη μάχη της Αθήνας. Επιστέγασμα η τραγωδία της Βάρκιζας: "Μια περιορισμένη ήττα (το Δεκέμβρη στην Αθήνα) μετατράπηκε σε στρατηγική. Και οδήγησε τελικά το υπέροχο ΕΑΜικό κίνημα στη συνθηκολόγηση, με όλες τις ολέθριες συνέπειες".

Ολα αυτά αποτελούν το ιστορικό μέρος των αναμνήσεων, με ακρίβεια στις λεπτομέρειες και αντικειμενικότητα (προσθέτει και τις μαρτυρίες έγκυρων πηγών από άλλους αγωνιστές συγγραφείς).

Ομως, το σύνολο περιρρέεται απ' το χρυσό πέπλο της λογοτεχνίας, της γλαφυρής όλο ζωντάνια γραφής, των πηγαίων δυνατών συναισθημάτων, την άκρα ευαισθησία στο χειρισμό των ανθρώπινων αδυναμιών, το χιούμορ, τη λατρεία στη φύση, με μεγαλειώδεις περιγραφές της και πάνω απ' όλα τη δυνατή γραμμή στο σκιτσάρισμα των προσωπικοτήτων των καπετάνιων, του Αρη, του Ανυπόμονου, του Κωστούλα...

Ο Α τόμος των Αναμνήσεων είχε κυκλοφορήσει το 1989 (νεανικά χρόνια) και σύντομα ολοκληρώνεται το έργο (Τριλογία) με τον Γ τόμο (ΔΣΕ και Εμφύλιος). (Εκδόσεις "Καστανιώτη".

Εξοχο το εξώφυλλο του Αντώνη Αγγελάκη.

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ

"Λιανολίθαρα", πολύτιμα σαν πετράδια

Τα "Λιανολίθαρα" ήταν ο τίτλος του χρονογραφήματος στην εφημερίδα "Λεύτερα Νιάτα" που έβγαλε η ΕΠΟΝ στην Ηπειρο το 1944.

Το χρονογράφημα ανέλαβε να γράψει για "Λεύτερα Νιάτα" ο νεαρός τότε ΕΠΟΝίτης Ζήκος Ντίνος και μετέπειτα διακεκριμένος δικηγόρος, που διατέλεσε πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας (ΠΣΕ). Στη θύελλα του Εμφυλίου δεν περισώθηκε κανένα από τα "λιανολίθαρα" της Αντίστασης.

Ομως το 1980 ο Ζ. Ντίνος μετέφερε τα "Λιανολίθαρα" στη μηνιαία εφημερίδα "Πανηπειρωτική" της ΠΣΕ με το ψευδώνυμο Ν. Καλαμάς.Μετά από επίμονη προτροπή φίλων του ο Ζ. Ντίνος είχε κάνει μια επιλογή απ' τα "Λιανολίθαρα" για να τα εκδώσει σε βιβλίο. Ομως τον πρόλαβε ο θάνατος - Φλεβάρης του 1997 - και το υλικό έμεινε στον εκδότη. Ετσι η σύζυγός του Βούλη Στεφανάκου - Ντίνου προχώρησε στην έκδοση αυτή (Εκδόσεις "Τοπική Κοινωνία", Αθήνα 1998) και παρέδωσε στους αναγνώστες αυτά τα πολύτιμα πετράδια του γραπτού λόγου.

Ο συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο του "στους ΕΠΟΝίτες της Ηπείρου που έγραψαν με το αίμα τους το έπος της Εθνικής Αντίστασης". Ομως ο συγγραφέας με τα κείμενα δεν περιορίζεται μόνο στην περίοδο της Αντίστασης. Βρίσκει το νήμα σύνδεσης της ιστορίας, της παράδοσης και των βιωμάτων του λαού και το δένει με την καθημερινή ζωή των αποδήμων Ηπειρωτών στα αστικά κέντρα, αλλά και στις ξένες χώρες.

Τα κείμενα αυτά έχουν μεγάλη λογοτεχνική δύναμη και αποκαλύπτουν τη βαθιά ουμανιστική φιλοσοφία του συγγραφέα. Μέσα από αυτά τα κείμενα ο συγγραφέας δίνει την αγωνιώδη μάχη με το θάνατο στη γενική του έννοια. "Ισως γιατί ο θάνατος δονεί και ζωντανεύει λιγότερο τις νοητικές λειτουργίες και περισσότερο τις ψυχικές χορδές" όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας σε ένα "Λιανολίθαρο" (Μάης 1993) για μνημόσυνο στο θάνατο του Λ. Βρανούση.

Δε φαίνεται να είναι και τυχαίο ότι το "Λιανολίθαρο" για τον Βρανούση το προτάσσει στο βιβλίο του. Το αρχίζει με το τραγούδι "Σε γέλασα και απόψε Γερμανέ/ και τα κρυφά έχω διαβεί καρτέρια" και το τελειώνει ως εξής: ""Σε γέλασα κι απόψε Γερμανέ... " Ομως το χάρο ποιος θα τον γελάσει;". (Σ' αυτό το "Λιανολίθαρο" ο Ζ. Ντίνος περιγράφει πώς μαζί με τον Λ. Βρανούση και τον Βασίλη Γκουγιάνο βρήκαν το 1944 τον τίτλο "Λιανολίθαρα").

Κάθε "Λιανολίθαρο" προσφέρει διαφορετικά πράγματα στον αναγνώστη: Είναι σα ν' ακούει μια πέτρα να κυλιέται στον γκρεμό ή τον αχό από κάποιο πανηγύρι. Και κάπου στο βάθος να έρχεται ένα μοιλορόι απ' το κλαρίνο του Τάσου Χαλκιά...

Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ

ΝΙΚΟΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ

"Μικρό ερωτικό αλφαβητάρι" - "Μικροί παράδεισοι"

Στο "Μικρό ερωτικό αλφαβητάρι" του Ν. Δ., μια κλίμακα με είκοσι τέσσερα σκαλιά - όσα και τα γράμματα της αλφαβήτας - ανεβάζει τον ποιητή στον ουρανό του έρωτά του. Λέει: "Ανεβαίνω / σχεδόν πετώντας / στα σκαλοπάτια τ' ουρανού σου / Αψηφώντας / το νόμο / της βαρύτητας / και την πτώση / που επιφυλάσσει / η μοίρα / των ανθρώπων".

Ο Ν. Δ. πριν απ' αυτή την "πτώση" που επιτάσσουν οι νόμοι της φύσης, αναλώνει "το αίμα της καρδιάς" του "να ζωγραφίσει το επίγειο αστέρι της αγάπης". Ετσι, κάποτε, στους "Μικρούς παράδεισους", ο έρωτας γίνεται μνήμη φωτεινή, κι ο ποιητής θα πει: "Θυμάμαι την εικόνα σου / όταν έκλεινες τα βλέφαρα / και ψιθύριζες το "σ' αγαπώ" / ο κόσμος πλάστηκε / μες στο σκοτάδι / και φωτίστηκε / με τον ήλιο τον έρωτά σου".

Στίχοι τρυφεροί που αναδείχνουν την αξία της ζωής, όπως και το "μεγαλείο" της φύσης, όταν "τα ποτάμια σμίγουν ερωτικά" με τη θάλασσα.

Δεν παραλείπουμε να πούμε ότι οι δύο αυτές συλλογές του Ν. Δ. εντυπωσιάζουν και με το πολύ μικρό σχήμα τους. Χωράν, άνετα, στο καλοκαιρινό τσεπάκι της καρδιάς.

(Εκδόσεις ΙΔΜΩΝ)

Γιάννης ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

- Από τις εκδόσεις "Bell" κυκλοφόρησαν: Ανρί Λοπές "Ο κρίνος και το πορφυρόδεντρο" (μετάφραση Μπάμπης Λυκούδης, μυθιστόρημα). Μισέλ Μπροντό"Περού" (μετάφραση Εφη Κορομηλά, μυθιστόρημα).

- Αντζελας Δημητρακάκη "Το άνοιγμα της μύτης" (διηγήματα, εκδόσεις "Οξύ- Ασύρματος").

- Γκέβα Καμπάν "Μια βαθιά σιωπή" (μετάφραση Εύη Κάιλα, μυθιστόρημα) εκδόσεις Γ. Βασιλείου (Λεωφ. Αλεξάνδρας 48, 11473).

- Νίκου Αγγελή "Αλέξιος Καλλέργης ο μέγας άρχων" (μυθιστορηματική κατά της Ενετοκρατίας, βιογραφία του Κρητικού επαναστάτη Αλέξιου Καλλέργη, ο οποίος πέτυχε την υπογραφή "Συνθήκης" με τους Ενετούς, η οποία περιόρισε την ηγεμονία του Πάπα και των κατακτητών σε βάρος του κρητικού λαού (εκδόσεις "Σμυρνιωτάκης") - Γενναδίου 6, τηλ. 3300.534).

- Ο Α. Π. Μπρεδήμας κυκλοφόρησε, σε δική του έκδοση, τη γραμμένη στα γαλλικά επιστημονική μελέτη - θεωρία του για μια ενεργειακή ανάπτυξη, που να συμβάλει στην καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου και της κοινωνίας. Μια ενεργειακή ανάπτυξη, όπως την οραματίστηκε ο Λένιν. Τίτλος του έργου, "De l' utopie a la realife: quelques prepublications te textes d' exposes conferances" (Α. Π. Μπρεδήμας, Βορείου Ηπείρου 20, ΤΚ 15237, Φιλοθέη, τηλ. 6818.958).

- Νίκου Τομαρά "Παρήλιον" (ποιήματα, εκδόσεις "Οδός Πανός").

- Διονύση Μαρκαντωνάτου "Αντίδωρο φωτός" (ποίηση, εκδόσεις "Ελεύθερη σκέψη" - Κεφαλονιά 1999).

- Αννίτας Κουτσουβέλη "Αγγελοι πίσω από τα κάγκελα" (ποίηση, εκδόσεις "Τ. Πιτσιλός").

- Λευτέρη Γ. Ροδουσάκη "Φαντασιώσεις" (ποιήματα, Αθήνα 1999).

- Βίκης Γιαννουλίδου - Ψυχογιού "Πυρρίχιος (Ποιητική προσέγγιση της εποποιίας του '40)" (Β. Γιαννουλίδου - Ψυχογιού, Λυδίας 43, Βύρωνας).

- Πολυχρόνη Π. Γκρουζούδη "Δέκα θρακιώτικα παραμύθια" (Ορεστιάδα, 1998).

- Ιωάννη Γ. Παλαιτσάκη "Το γαρ μυστήριον ήδη ενεργείται της ανομίας" (εκδόσεις "Κορφή").

- "Ιστορία" (περιοδικό ιστορίας, εκδόσεις "Πάπυρος Πρες", τεύχος 370).- "Διαβάζω" (μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου, τεύχος 396).

- "Ελληνική Διεθνής Γλώσσα" (περιοδικό του Οργανισμού για τη Διεθνοποίηση της Ελληνικής Γλώσσας. Τεύχος 9 (37) με αφιέρωμα στα σχολεία του μείζονος ελληνισμού).

- "Πνευματική ζωή" (περιοδικό λόγου και τέχνης, τεύχος 126).

- "Τριφυλιακή Εστία" (περιοδικό Συλλόγου Κυπαρισσίων "Η Αρκαδία", τεύχος 105).

- "Υφος" (περιοδικό για τα γράμματα και τις τέχνες, τεύχος 7).

- Ελευθερίας Μπέλμπα "Αμόλεχος" (ποίηση, εκδόσεις "Νέα Σύνορα".

- Θανάση Ι. Διαμαντή "Καλή σου τύχη" (διηγήματα, Θ. Ι. Διαμαντής Δολόπων 15, Λαμία, 35100).

- Κάρλο Κασόλα "Το κορίτσι του Μπούμπε" (μετάφραση Μπάμπης Λυκούδης, εκδόσεις "Bell", μυθιστόρημα γνωστό και από την ομώνυμη ιταλική ταινία).

- Από τις παιδικές εκδόσεις "ΑΜΜΟΣ", κυκλοφόρησε το όμορφα εικονογραφημένο βιβλίο για μικρά παιδιά του Χέλμε Χάινε "Ο Φώτης, ο Κάρολος και ο Πελοπίδας σε μια περιπέτεια" (διασκευή Κλειώ Τσιτσίνια).

- Ντίπακ Κόπρα "Η δημιουργία της υγείας (πώς να αφυπνίσετε τη νοημοσύνη του σώματος)" (μετάφραση Αθηνά Ντούργα,έκδοση του Ινστιτούτου Προσωπικής Ανάπτυξης Σπάρτης", Καλλιθέα τηλ. 9532.710).

- Δημητρίου Αλ. Αραμπατζή "Ο χτεσινός κόσμος" (2ος τόμος, λαογραφικές μαρτυρίες. Σέρρες 1998).

- Κλερ Μπουαφέ "Ενα φως στο νησί" (μετάφραση Μαριλένα Αλεβίζου, εκδόσεις "Μπουκουμάνη", μυθιστόρημα).

- Από την "Αγκυρα κυκλοφόρησαν: Τάκη Χατζηαναγνώστου "Απαγωγή" (μυθιστόρημα). Ακακίας Κορδόση "Τα χαμένα βήματα του αυτοκράτορα" (μυθιστόρημα). Δημήτρη Νικολακόπουλου "Χρυσό και κόκκινο βαθύ" (μυθιστόρημα). Αντώνη Δελώνη "Αμα λήψει παρούσης" (μυθιστόρημα). Ζωής Καναβά "Στη γειτονιά της αγάπης" (μυθιστόρημα). Αντώνη Δελώνη "Η τάξη του '97 (α βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος). Γιώργου Μουστάκη "Η αποκάλυψη του Ιωάννη και το σκάνδαλο του 666".

- Γαλάτειας Βουρβούλη "Το κέρατο και άλλα απρόοπτα" (διηγήματα, εκδόσεις "Μοντέρνοι Καιροί").

- Εύα Χέλερ "Γυναικεία εκδίκηση γλυκιά σαν... σοκολάτα" (μετάφραση Ιωάννας Λαζαρίδου, εκδόσεις "Εμπειρία", Ευρυτανίας 18, Αθήνα 11523 (μυθιστόρημα).

- Ρόμπερτ Νάτζεμι "Στοχασμός ζωής ταξίδι στο φως" (εκδόσεις "Ομβρος").

- "Ιστορία" (ιστορικό περιοδικό, τεύχος 371), με κείμενα για την "Επιχείρηση Μαρίτα" κ.ά.

- "Νέα Εστία" (περιοδικό λογοτεχνίας, τεύχος 1.713, Ιούνης 1999),

- "Πόρφυρας" (περιοδικό λογοτεχνίας, τεύχος 118, με κύριο θέμα "Κινηματογράφος, ποίηση και ποιητική".

- "Ιβυκος" (περιοδικό λογοτεχνίας, τεύχος 3 (21), με αφιέρωμα στον Ν. Καββαδία).

- "Διαβάζω" (επιθεώρηση του βιβλίου, τεύχος 397, με αφιέρωμα στον Ζακ Ντεριντά).

- "Παρουσία" (περιοδικό λογοτεχνίας και τέχνης, τεύχος 7).

- "Σύγχρονη Εκπαίδευση" (περιοδικό εκπαιδευτικών θεμάτων, τεύχος 106). - "Αθλος" (περιοδικό αθλητισμού - πολιτισμού, τεύχος 1ο).

- "Ελληνική Διασπορά" (περιοδικό του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, τεύχος 40).

- "Ο Πολίτης" (επιθεώρηση πολιτικής και πολιτισμού, τεύχος 65).