ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ.- Πάνω από 1.000 νεκροί, 5.000 τραυματίες και εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι ήταν ως χτες βράδυ ο φοβερός απολογισμός του σεισμού 6,8 έως 7,0 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που έπληξε τις πρώτες πρωινές ώρες της Τρίτης τη Δυτική Τουρκία.

Κτίσματα ισοπεδωμένα και μοιραία πληγωμένα, γέφυρες σκορπισμένες σαν τραπουλόχαρτα και χιλιάδες άνθρωποι έξαλλοι στους δρόμους, ήταν οι εικόνες που κυριαρχούσαν χτες στις οθόνες των τουρκικών τηλεοράσεων. Η Κωνσταντινούπολη επλήγη ιδιαίτερα, με πάνω από 500 νεκρούς, το Γκολτσούκ επίσης, με πάνω από 100 νεκρούς, καθώς και η βιομηχανική πόλη του Ιζμίτ.

Πληροφορίες από το γραφείο του πρωθυπουργού Μπουλέντ Ετσεβίτ ανέφεραν ότι 20 ναύτες στο Γκολτσούκ σκοτώθηκαν και άλλοι 250 ήταν παγιδευμένοι κάτω από τα ερείπια μιας βάσης του τουρκικού πολεμικού ναυτικού.

Σωστικά συνεργεία προσπαθούσαν να ανοίξουν δρόμο ανάμεσα στα συντρίμμια εκατοντάδων κτιρίων για να ανασύρουν επιζώντες. Τα νοσοκομεία έδιωχναν όσους ήταν "ελαφρά τραυματισμένοι" και δέχονταν μόνο επείγοντα περιστατικά, καθώς οι προσελεύσεις θυμάτων του σεισμού ήταν μαζικές. Γιατροί και νοσοκόμοι περιέθαλπαν ανθρώπους όπου έβρισκαν - ακόμα και στα πεζοδρόμια.

"Πιστεύω ότι η απώλεια ζωών δε θα είναι τεράστια" είπε ένας συντετριμμένος Ετσεβίτ σε δημοσιογράφους χτες.

Διαψεύστηκε. Ως χτες βράδυ ο αριθμός των θυμάτων αυξανόταν με γεωμετρικούς ρυθμούς, οι τραυματίες ομοίως, ενώ οι οικονομικές ζημιές ήταν ανυπολόγιστες.

Ο μεγάλος αριθμός των θυμάτων οφείλεται εν μέρει και στο γεγονός ότι οι περισσότεροι κάτοικοι των πληγεισών περιοχών βρίσκονταν στα κρεβάτια τους και κοιμούνταν.

Οι σκηνές που εκτυλίσσονταν ήταν τραγικές. "Ακούω τις φωνές της μητέρας μου και της αδελφής μου", έλεγε η Αρσού Γιλμάζ, παρακολουθώντας τα σωστικά συνεργεία να δουλεύουν απεγνωσμένα στα ερείπια του σπιτιού της, στη συνοικία Αβτσιλάρ της Κωνσταντινούπολης. "Αλλά δεν ξέρω τι έγιναν ο αδελφός μου και ο πατέρας μου".

Από το ίδιο κτίριο, σαν από θαύμα, ανασύρθηκε σώο - αλλά σε κατάσταση σοκ - ένα 5χρονο κορίτσι.

Ο Αμερικανός υπουργός Ενέργειας Μπιλ Ρίτσαρντσον - που βρίσκεται στην Τουρκία για να συζητήσει το εν δυνάμει project κατασκευής ενός πετρελαιαγωγού από την Κασπία στην Τουρκία - δεν έπαθε τίποτε. Δήλωσε μάλιστα από το κτίριο της πρεσβείας όπου βρίσκεται ότι οι ΗΠΑ "θα παράσχουν κάθε δυνατή βοήθεια" στις αρχές της Τουρκίας.

Χιλιάδες τραυματισμοί αναφέρονταν από την Μπούρσα, το Εσκίσχεχιρ και το Μπόλου. Στο Ιζμίτ, οι αρχές κάλεσαν για επείγουσα αιμοδοσία.

Ενα διυλιστήριο στο Ιζμίτ (μια βασικά βιομηχανική πόλη) φλεγόταν ως χτες βράδυ και πυροσβεστικές δυνάμεις αγωνίζονταν να κατασβήσουν την πυρκαγιά. Η παροχή ηλεκτρικού και οι τηλεφωνικές επικοινωνίες διακόπηκαν στις περιοχές που επλήγησαν, αλλά επανήλθαν σε πολλές πόλεις ως το απόγευμα. Ολες οι οικονομικές δραστηριότητες διακόπηκαν και το Χρηματιστήριο παρέμεινε κλειστό, καθώς η Τουρκία μετρούσε τις πληγές της.

Η Ρωσία έστειλε επειγόντως γιατρούς, σκυλιά εκπαιδευμένα για την ανάσυρση ανθρώπων από ερείπια και σωστικά συνεργεία, η Γαλλία έστειλε αντίστοιχες ομάδες και 15 τόνους εφοδίων, το Ισραήλ ανακοίνωσε την αποστολή "επείγουσας βοήθειας", ενώ η Ιαπωνία, η Ελβετία, η Γερμανία και άλλες χώρες έστειλαν ομάδες ειδικών. Ειδικοί της Unicef και του ΟΗΕ απεστάλησαν επίσης. Σύμφωνα με το "Ασοσιέιτεντ Πρες", ο σεισμός έγινε ιδιαίτερα αισθητός και στην πρωτεύουσα, Αγκυρα, όπου όμως δεν αναφέρθηκαν μεγάλες ζημιές. Στην Κωνσταντινούπολη, το Μπλε Τζαμί, η Αγία Σοφία, το Τοπκαπί και άλλα ιστορικά μνημεία της περιοχής δεν υπέστησαν ζημιές. Το ηλεκτρικό και το τηλέφωνο διακόπηκαν.

Στην εθνική οδό που συνδέει την Αγκυρα με την Κωνσταντινούπολη, γέφυρες κατέρρευσαν και αυτοκίνητα συγκρούστηκαν μαζικά.

"Είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για αριθμό θυμάτων και έκταση των ζημιών. Υπάρχουν προβλήματα επικοινωνίας, οι τηλεφωνικές συνδέσεις έχουν κοπεί σε πολλές περιοχές, αλλά αναζητούμε τρόπους προκειμένου να παράσχουμε τη μεγαλύτερη δυνατή βοήθεια", είπε χτες το μεσημέρι ο Τούρκος πρωθυπουργός.

Ο Ετσεβίτ είπε ότι αυτή είναι η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή "που έχει δει ποτέ" και ότι θα απαιτηθούν γιγαντιαίες προσπάθειες για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειές της.

"Ας βοηθήσει ο Αλλάχ το κράτος μας και το λαό μας", πρόσθεσε.

ΑΓΚΥΡΑ.- Σεισμολόγοι δηλώνουν ότι ο τρομακτικός απολογισμός του χθεσινού σεισμού στην Τουρκία οφείλεται κατά σημαντικό ποσοστό στο ότι οι αρχές "απέτυχαν" να τηρήσουν τους νόμους όσον αφορά τις κατασκευές - βασικές αρχές της πολεοδομίας και της αντισεισμικής προστασίας "καταπατιούνται", εξηγούν.

Τούρκοι σεισμολόγοι είχαν προβλέψει ότι "μια τέτοια καταστροφή" θα συνέβαινε αν οι αρχές στο Ιζμίτ, που βρίσκεται πολύ κοντά στο επίκεντρο του σεισμού, δεν "αναλάμβαναν δράση". Ο καθηγητής Πολάτ Γκουλκάν, του Πολυτεχνείου της Μέσης Ανατολής (Αγκυρα), δήλωσε ότι τόσο ο ίδιος, όσο και πολυάριθμοι συνάδελφοί του, είχαν κάνει συγκεκριμένες προειδοποιήσεις για τους κινδύνους από την άναρχη δόμηση και την έλλειψη ασφάλειας στις κατασκευές.

"Νομίζω ότι (τα αποτελέσματα αυτού του σεισμού) καταδεικνύουν τα λάθη στην αστική δόμηση, στη βιομηχανική καρδιά της Τουρκίας", είπε ο καθηγητής στο BBC.

"Ο ρυθμός αστικοποίησης ήταν πάρα πολύ υψηλός (τα τελευταία χρόνια) και δυστυχώς ο έλεγχος και η επίβλεψη της ποιότητας των κατασκευών δεν ήταν τόσο επαρκής, όσο θα έπρεπε", πρόσθεσε ο Γκουλκάν.

"Το Ιζμίτ", συνέχισε, "είναι μια τυπική περιοχή, ευάλωττη σε σεισμούς και άλλων ειδών φυσικές καταστροφές". Η Τουρκία έχει ένα ιδιαίτερα αυστηρό νομικό πλαίσιο όσον αφορά τις κατασκευές και τη δόμηση, που προβλέπει τήρηση των πιο σύγχρονων αντισεισμικών προδιαγραφών.

Ωστόσο σεισμολόγοι σε πολλά τουρκικά (πανεπιστημιακά και άλλα) ιδρύματα έχουν καταθέσει τις απόψεις τους για τις απειλές όσον αφορά τα ιστορικά μνημεία της χώρας, αλλά και τις ίδιες τις πόλεις.

Ενώ πολλές έχουν αξιοποιήσει τα οδυνηρά "μαθήματα" που έχουν αντλήσει από τέτοιες σεισμικές δονήσεις για να βελτιώσουν την άμυνά τους, οι απώλειες στην Τουρκία παραμένουν υψηλές τα τελευταία χρόνια. Το 1998, ένας σεισμός είχε κοστίσει πάνω από 150 ζωές στα Αδανα.

Οι τουρκικές κατασκευαστικές εταιρίες, όπως μετέδωσε χθες από την Αγκυρα ο ανταποκριτής του BBC Κρις Μόρις, έχουν κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιούν κακής ποιότητας υλικά, καθώς προσπαθούν να ικανοποιήσουν την ανάγκη μαζικής κατασκευής οικιών, και παράλληλα να αντλήσουν κέρδη από την "κατασκευαστική έκρηξη" στα αστικά κέντρα τα τελευταία χρόνια. Μόνο στην Κωνσταντινούπολη, όπου ζουν 12 εκατ. ανθρώπων (επισήμως, διότι ανεπισήμως ο αριθμός πρέπει να ξεπερνά τα 15 εκατ. ) τα μισά κτίρια υπόκεινται σε κρατικούς ελέγχους για κακοτεχνίες!..

"Η ποιότητα των κατασκευών (στην Τουρκία) ποικίλει ιδιαίτερα", λέει ο καθηγητής Γκουλκάν. "Υπάρχουν κτίρια σε πολλές βιομηχανικές ή αστικές περιοχές που είναι καλά σχεδιασμένα, διατηρημένα και ικανά να αντέξουν ένα σεισμό αυτού του μεγέθους. Αλλά όλοι οι ειδικοί στην Τουρκία γνωρίζουν καλά ότι υπάρχουν πάρα πολλά κενά, σφάλματα και συμβιβασμοί".

"Τα τμήματα αστικού σχεδιασμού πολλών νομαρχιών δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις παροχής αδειών κατασκευών και δεν μπορούν επίσης να ελέγξουν ή να επιβλέψουν την κατασκευαστική διαδικασία".

Ο Ρότζερ Μάσον, επικεφαλής του Βρετανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου, λέει ότι οι ειδικοί γνωρίζουν καλά τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα κτίρια στην Τουρκία. "Εχει υπάρξει πολλή προσπάθεια να βελτιωθούν τα σχέδια των βασικών κατασκευών, αλλά έχουν γίνει χιλιάδες κατασκευές οικιών χωρίς επίβλεψη". Προσθέτει ότι "τα κτίσματα είναι πολύ κακής ποιότητας και κτίστηκαν σε δυνητικά επικίνδυνα σημεία, στην κορυφή ιζηματογενών πετρωμάτων για παράδειγμα, και τέτοιου είδους κτίρια είναι σκέτος εφιάλτης".

"Υπάρχει αυστηρό νομικό πλαίσιο" - καταλήγει - "αλλά κανείς δεν εγγυάται ότι το γράμμα του νόμου τηρείται. Είναι ζήτημα οικονομιών"...

ΑΓΚΥΡΑ - ΛΟΝΔΙΝΟ.-

Ο τρόμος των μετασεισμών στο Ιζμίτ - ως χτες το βράδυ είχαν αναφερθεί πάνω από 250 - αναμένεται να "συνεχιστεί για μήνες", προειδοποιούν σεισμολόγοι.

Οι μετασεισμοί αναμένεται να αποτελειώσουν πληγέντα κτίρια, να δυσχεράνουν σημαντικά τις προσπάθειες των σωστικών συνεργείων και να προκαλέσουν πανικό στον πληθυσμό, κάτι που ήδη έχει γίνει αισθητό σε πολλές πόλεις, όπου το ρεύμα, οι επικοινωνίες και οι συγκοινωνίες έχουν διακοπεί. Ο σεισμολόγος δρ. Ρότζερ Μούσον του Βρετανικού Σεισμολογικού Ινστιτούτου (Εδιμβούργο), που εκτιμά ότι ο σεισμός ήταν από 6,8 ως 7 Ρίχτερ, δήλωσε χτες ότι "ο πιο ισχυρός από τους καταγραμμένους μετασεισμούς ήταν 5,5 Ρίχτερ". Ο ίδιος πρόσθεσε πως "η κατάσταση παραπέμπει σε μεγάλης κλίμακας μετασεισμούς".

Η ζημιά από τον αρχικό σεισμό ήταν τρομακτικά μεγάλη διότι το επίκεντρο βρισκόταν σε ασυνήθιστα μικρό βάθος, 10 χλμ. κάτω από την επιφάνεια. Οι δονήσεις, έτσι, έγιναν περισσότερο αισθητές και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Οι αρχικές εκτιμήσεις όσον αφορά το μέγεθος του σεισμού κυμάνθηκαν από 6,4 ως 7,8 στην κλίμακα Ρίχτερ, αλλά ύστερες εκτιμήσεις τοποθετούν το μέγεθος από 6,8 ως 7,0.

Ο σεισμός είναι ο τελευταίος μιας σειράς τρομακτικών πληγμάτων στην περιοχή τα τελευταία χρόνια. Η περιοχή βρίσκεται ακριβώς στο ρήγμα δύο τεκτονικών πλακών, και όταν αυτές συγκλίνουν προκαλούνται καταστροφικοί σεισμοί. Οπως τον Ιούλη του 1967, όταν ένας σεισμός 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ έγινε μόλις 50 χιλιόμετρα δυτικά του Ιζμίτ. Από το 1939, έχουν καταγραφεί 11 σεισμοί πάνω από 6,7 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ στο συγκεκριμένο ρήγμα, που έχει μάκρος 1.000 χιλιόμετρα.

Η πρόβλεψη τέτοιων σεισμών είναι "αδύνατη" κατά τους ειδικούς, αφού δεν υπάρχουν "προειδοποιητικές ενδείξεις". Ωστόσο ο κίνδυνος στο Ιζμίτ είναι γνωστός εδώ και χρόνια. Μια μελέτη του 1992 είχε προβλέψει ένα τέτοιο σεισμό πριν το 2020.

Πάντως, οι σεισμολόγοι μπορούν μόνο να "καταδείξουν πιθανότητες" και όχι να κάνουν ακριβείς προβλέψεις, πράγμα που αφήνει την ευθύνη για την πρόληψη καταστροφών στους κατασκευαστές των κτιρίων.

Η "επιρρέπεια" της Τουρκίας στους σεισμούς οφείλεται στη γεωλογική θέση της. Βρίσκεται ανάμεσα σε δύο τεράστιες τεκτονικές πλάκες (Ευρασία και Αφρική/Αραβία), που κατά περίσταση συγκλίνουν από βορρά προς νότο, απελευθερώνοντας τρομακτικές ποσότητες ενέργειας.

Το μωρό έχει μόλις διασωθεί από τα ερείπια