Το σκάνδαλο των ομολόγων (το οποίο ως διά μαγείας «ξεχάστηκε» αμέσως μετά τις εκλογές), πέρα από τους τριγμούς που προκάλεσε στο επίπεδο των πολιτικών και ποινικών ευθυνών, ανέδειξε ως ένα βαθμό και τις συνέπειες που έχει η πολιτική του τζόγου με τα αποθεματικά και συνολικά τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων. Στη συγκάλυψη αυτής της πραγματικότητας έπεσαν «με τα μούτρα» τόσο η ΝΔ, όσο και το ΠΑΣΟΚ. Σε πλήρη σύμπλευση, άφησαν στο απυρόβλητο την πολιτική του τζόγου, που δε σχετίζεται μόνο με τα αποθεματικά των επικουρικών ταμείων, αλλά με το σύνολο του ασφαλιστικού συστήματος και τους σχεδιασμούς του κεφαλαίου και των κομμάτων του.

Ενόψει ενός ακόμα γύρου «κοινωνικών διαλόγων» για το Ασφαλιστικό, ένα πράγμα παραμένει σίγουρο: Οτι, άσχετα με το εύρος, την ταχύτητα εφαρμογής και τη σφοδρότητα των μέτρων, η κυβέρνηση θα επιχειρήσει την παραπέρα ιδιωτικοποίηση του συστήματος της Κοινωνικής Ασφάλισης, τη λειτουργία του με καθαρά κεφαλαιοποιητικά και ανταποδοτικά κριτήρια, την απαλλαγή του κράτους και της εργοδοσίας από τις υποχρεώσεις τους απέναντι στους εργαζόμενους. Το βασικότερο εργαλείο για την επίτευξη αυτών των στόχων είναι ο νόμος 3029/02 του ΠΑΣΟΚ (νόμος Ρέππα), την πλήρη εφαρμογή του οποίου επιδιώκει η κυβέρνηση της ΝΔ.

Με δεδομένο το στόχο να επισπευστεί η συγκρότηση ενός συστήματος τριών πυλώνων, όπου το βάρος της ασφάλισης και της σύνταξης θα σηκώνουν εξολοκλήρου οι εργαζόμενοι και τα άλλα λαϊκά στρώματα, δύο είναι τα πεδία στα οποία το επόμενο διάστημα θα επικεντρωθούν οι αντιδραστικές «μεταρρυθμίσεις»:

Πρώτον, στην ακόμα μεγαλύτερη απαξίωση και υποβάθμιση της Κοινωνικής Ασφάλισης και των παροχών της. Η καθιέρωση της λεγόμενης «εθνικής σύνταξης», καθώς και το βάθεμα της εμπορευματοποίησης της Υγείας, στοχεύουν ακριβώς στο να καταστήσουν δηλαδή εντελώς ανεπαρκές στο σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης για την επιβίωση εργαζόμενων και συνταξιούχων και να ενισχυθούν μ' αυτόν τον τρόπο οι άλλοι δύο πυλώνες, που καθορίζονται με καθαρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Δεύτερον, στην επέκταση και γενίκευση της ιδιωτικής Ασφάλισης και των λεγόμενων Επαγγελματικών Ταμείων, τα οποία έχουν σαν βασική αρχή λειτουργίας τον τζόγο με τις εισφορές των εργαζομένων και την εξασφάλιση ασφαλιστικών παροχών ανάλογα με την απόδοση της επένδυσης. Την ίδρυση των Επαγγελματικών Ταμείων προέβλεπε ο 3029/02 του ΠΑΣΟΚ, επιβεβαιώνοντας ότι αποτέλεσε νόμο - τομή στο Ασφαλιστικό από την πλευρά των συμφερόντων του κεφαλαίου.

Σύμφωνα με το νόμο Ρέππα (άρθρο 7) τα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης αποτελούν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ιδρύονται προαιρετικά ανά επιχείρηση ή κλάδο ή κλάδους εργαζομένων, με πρωτοβουλία των εργαζομένων ή των εργοδοτών ή με συμφωνία των εργοδοτών και των εργαζομένων, υπό την προϋπόθεση ότι ο αριθμός των ασφαλιζομένων κατά επιχείρηση ή επαγγελματικό κλάδο υπερβαίνει τους 100.

Πόροι των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης είναι οι τακτικές και έκτακτες εισφορές των ασφαλισμένων, οι τακτικές και έκτακτες εισφορές των εργοδοτών, οι πρόσοδοι περιουσίας, η απόδοση των κεφαλαίων και αποθεματικών και κάθε άλλο έσοδο. Κίνητρο για την ίδρυση και λειτουργία των επαγγελματικών ταμείων είναι και οι φορολογικές απαλλαγές που απολαμβάνουν ασφαλισμένοι και εργοδότες, αφού τόσο οι εισφορές, όσο και τα έσοδα των Ταμείων εκπίπτουν της φορολογίας.

Η εισφορά του μέλους διαμορφώνεται προαιρετικά και ποικίλλει από 60 μέχρι και 1.500 ευρώ ανά τρίμηνο, τουλάχιστον με τη μέχρι τώρα ελληνική εμπειρία από επαγγελματικά ταμεία όπως αυτό του Ερυθρού Σταυρού, των εφοριακών, του Οικονομικού Επιμελητηρίου και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου...

Η λειτουργία των Ταμείων είναι απλή: Οι εισφορές των εργαζομένων σχηματίζουν ένα κομπόδεμα, το οποίο αναλαμβάνει να διαχειριστεί κάποιος από τους εκατοντάδες επενδυτικούς και χρηματιστηριακούς ομίλους. Οι παροχές σε είδος και χρήματα που επιστρέφουν στον ασφαλισμένο είναι συνάρτηση του ποσού που καταθέτει σε εισφορές και της απόδοσης της επένδυσης.

Να σημειωθεί ότι κανένας περιορισμός δεν υπάρχει στο ποσοστό των αποθεματικών που τζογάρεται, σε αντίθεση με τους «περιορισμούς» του 23% που θέτει για τα αποθεματικά των άλλων Ταμείων η ισχύουσα νομοθεσία. Με λίγα λόγια, η λειτουργία τους στηρίζεται στον τζόγο και μόνο. Η σύνταξη, δηλαδή, και οι παροχές Υγείας εξαρτώνται από το αν θα «πιάσει» η επένδυση ή όχι! Μια κατάρρευση του χρηματιστηρίου ή η καταπόντιση μιας μετοχής μπορεί να αφήσει χιλιάδες εργαζόμενους χωρίς ασφάλεια, χωρίς σύνταξη.

Θυγατρική μεγάλης ελληνικής τράπεζας, η οποία δραστηριοποιείται στην «αξιοποίηση» της περιουσίας που συσσωρεύουν τα επαγγελματικά ταμεία, αναζητώντας πελατεία, διαφημίζει τις αρχές λειτουργίας τους, προκρίνοντας τα εξής:

• Την ελευθερία διαπραγμάτευσης και συμφωνίας για την ποσοστιαία συμμετοχή όσον αφορά τις εισφορές των δύο εταίρων.
• Την ανεξαρτησία από την κρατική κηδεμονία με την εφαρμογή της αρχής της ισομερούς συμμετοχής των δύο κρατικών εταίρων στη διοίκηση (paritarisme).
• Το αφορολόγητο των εισφορών. Η βασική αιτιολόγηση γι' αυτό είναι ότι η συμπληρωματική σύνταξη απαλλάσσει το κράτος από την ευθύνη καταβολής υψηλότερης δημόσιας σύνταξης».

Σύμφωνα με έκθεση του ΙΟΒΕ το Νοέμβρη του 2004 «το σύνολο των αποθεματικών των επαγγελματικών ταμείων ξεπερνά παγκοσμίως τα 35 τρισεκατομμύρια δολάρια».

Στις αγγλοσαξονικές χώρες, η περιουσία των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων ως ποσοστό του ΑΕΠ κυμαίνεται από 48% στον Καναδά μέχρι 85% στη Μ. Βρετανία. Στην Ευρώπη υπάρχουν χώρες, όπως η Ολλανδία και η Ελβετία, όπου αυτό το ποσοστό φθάνει το 113% και το 102% αντίστοιχα, ενώ στη χώρα μας είναι στο 4%. Είναι φανερό και από αυτά τα στοιχεία ότι τεράστιες περιουσίες εργαζομένων κρέμονται από μια κλωστή, άμεσα εξαρτημένη από τον τζόγο.

Ως προς τους πραγματικούς λόγους που επιβάλλουν την επέκταση των επαγγελματικών ταμείων, το ΙΟΒΕ είναι αποκαλυπτικό, σημειώνοντας στην ίδια έκθεση:

«Στις χώρες όπου τα επαγγελματικά ταμεία και η ιδιωτική ασφάλιση έχουν αναπτυχθεί προς αυτή την κατεύθυνση, το φορτίο των δαπανών για τις συντάξεις ως ποσοστό στο ΑΕΠ είναι σαφώς λιγότερο βαρύ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Ευρώπη αποτελούν η Σουηδία, η Φιλανδία και η Ολλανδία με μείωση των δαπανών για συντάξεις στο ΑΕΠ από 13,7, 13,8 και 15,0, αντίστοιχα, το 1983 στο 11,4, 10,9 και 12,9 το 2001». Το κράτος, με άλλα λόγια, κατάφερε να απαλλαχτεί σε μεγάλο βαθμό από το «βαρίδι» της Κοινωνικής Ασφάλισης. Το ίδιο και οι εργοδότες...

«Σε πρόσφατη έκθεση της εταιρείας MillimaUSA - εταιρείας παροχής συμβουλών σχετικά με συντάξεις και επιδόματα - αποκαλύπτεται ότι τα 100 μεγαλύτερα επιχειρηματικά συνταξιοδοτικά Ταμεία παρουσιάζουν έλλειμμα, το οποίο ανέρχεται σε 157 δισεκατομμύρια δολάρια. Μεταξύ αυτών, βρίσκονται και τα Ταμεία ορισμένων εταιρειών - κολοσσών όπως της General Motors, της IBM και της Ford (...) Χαρακτηριστικό παράδειγμα λειτουργίας τέτοιων Ταμείων είχαμε το 2001, όταν η οικονομική κατάρρευση της μεγάλης ενεργειακής εταιρείας "Enron" συμπαρέσυρε τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των 4.000 εργαζομένων σ' αυτήν (...) Η ζημιά των "επιχειρηματικών συνταξιοδοτικών Ταμείων" προσλαμβάνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, αν λάβει κανείς υπόψη ότι αυτά τα Ταμεία, το 2000, παρουσίαζαν πλεόνασμα 183 δισ. δολαρίων. Η εξέλιξη αυτή (σ.σ. τα ελλείμματα και οι χρεοκοπίες) οφείλεται κυρίως στη δραματική πτώση των χρηματιστηριακών μετοχών στις οποίες, οι εταιρείες, είχαν επενδύσει τα αποθεματικά των Ταμείων (...) Αξίζει να σημειωθεί ότι η General Motors, η οποία διατηρεί το ισχυρότερο συνταξιοδοτικό ταμείο στις HΠA, έχασε μέσα στη διετία 25 δισ. δολάρια. Αλλά και η General Electric, μία από τις δεκατρείς επιχειρήσεις με πλεόνασμα, είδε το πλεόνασμά της να μειώνεται δραματικά το 2002 στα 4,5 δισ. δολάρια, κατά 75% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2000».

«Ριζοσπάστης», Σάββατο 26 - Κυριακή 27 Απρίλη 2003, Διεθνής Οικονομία, σελ. 6