«Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα βρίσκεται σε ένα δρόμο χωρίς επιστροφή προς ένα ομοσπονδιακό μέλλον. Μπροστά βρίσκεται μια νομισματική μηχανή, που κατασκευάστηκε βάσει γερμανικών σχεδίων και η οποία καταργεί την εθνική κυριαρχία». Με τη δήλωση αυτή, ο Γερμανός καγκελάριος, Χέλμουτ Κολ, το Φλεβάρη του 1992, έδωσε με τον πιο περιεκτικό τρόπο το περιεχόμενο της Συνθήκης του Μάαστριχτ, της ιδρυτικής Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σήμερα, δώδεκα χρόνια μετά, οι εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση, από τη σκοπιά των «αρχιτεκτόνων» της ΕΕ, επιβεβαιώνουν τον Χ. Κολ. Επιβεβαιώνουν όμως, από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης, και τις εκτιμήσεις και τις θέσεις του ΚΚΕ σ' όλη αυτήν την πορεία. «Η εξέλιξη αυτή δεν οδηγεί, όπως ισχυρίζεται η ιμπεριαλιστική προπαγάνδα, στον τερματισμό της διαίρεσης της ευρωπαϊκής ηπείρου, αλλά στην όξυνση των ταξικών αντιθέσεων, στην Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, στην κυριαρχία μιας ομάδας χωρών και πολυεθνικών πάνω στην πλειοψηφία των χωρών και λαών της Ευρώπης», αναφέρεται στην απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ, το Μάη του 1992.

Στη δωδεκάχρονη πορεία της, η Ευρωπαϊκή Ενωση ενίσχυσε συστηματικά όλα τα αντιδραστικά της χαρακτηριστικά. Η αντεργατική επίθεση πήρε τεράστιες διαστάσεις, εξελισσόμενη σε όλα τα μέτωπα, από τη λιτότητα των εργατικών εισοδημάτων έως την κατάργηση των θεμελιωδών εργατικών κατακτήσεων, την επιστροφή σε έναν εργασιακό Μεσαίωνα και την κατεδάφιση των συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης, με μοχλό επίσης και τη Συνθήκη του Αμστερνταμ. Σήμερα παρουσιάζουμε την εξέλιξη της ΕΕ με τις Συνθήκες Μάαστριχτ και Αμστερνταμ και τις επιδιώξεις του μεγάλου κεφαλαίου.

Σύμφωνα με τις διακηρύξεις της Συνθήκης, η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση περνάει σ' ένα νέο στάδιο, στην προοπτική του οποίου «τερματίζεται η διαίρεση της Ευρωπαϊκής Ηπείρου» και δημιουργείται η «Ενωμένη Ευρώπη», η «Ευρώπη δίχως σύνορα», «στη διαδικασία της διαρκούς στενότερης Ενωσης των λαών της Ευρώπης, στην οποία οι αποφάσεις θα λαμβάνονται πιο κοντά στους λαούς».

Στους σκοπούς της «Ενωμένης Ευρώπης» περιλαμβάνονται: «Ισόρροπη ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων, μια σταθερή μη πληθωριστική ανάπτυξη, υψηλός βαθμός απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας, άνοδος του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής». Για την επίτευξη αυτών των στόχων, όπως διακηρύσσεται, διαμορφώνεται ενιαίο θεσμικό πλαίσιο, ενιαίο νόμισμα και Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Θεσπίζεται η Ευρωπαϊκή ιθαγένεια και προοπτικά προβλέπεται κοινή εξωτερική πολιτική και κοινή άμυνα.

Για λόγους αντικειμενικούς και κυρίως λόγω εσωτερικών αντιθέσεων ανάμεσα στα κράτη - μέλη, στο Μάαστριχτ δόθηκε προτεραιότητα στη δημιουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (ΟΝΕ) και τα ζητήματα της Πολιτικής Ενωσης παραπέμφθηκαν για αντιμετώπιση στο μέλλον.

Το περιεχόμενο της ΟΝΕ συνίσταται στη διαμόρφωση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Οικονομίας. Πρόκειται, πιο συγκεκριμένα, για το πέρασμα της ΕΟΚ στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Οικονομία, για ένα νέο ποιοτικό στάδιο της εξέλιξής της. Αυτή η ποιοτική αλλαγή έκανε αναγκαία την αναθεώρηση των συνθηκών της ΕΟΚ και τη δημιουργία νέων θεσμών. Η διαμόρφωση της ΟΝΕ πήρε προγραμματικό χαρακτήρα και χωρίστηκε σε τρία στάδια, με ειδικό περιεχόμενο στο καθένα απ' αυτά και εισάγει για πρώτη φορά θεσμικά μέτρα και κυρώσεις για τα κράτη - μέλη που δεν εφαρμόζουν τους κοινοτικούς προσανατολισμούς.

Βασικό συστατικό στοιχείο της Συνθήκης του Μάαστριχτ είναι το «πρόγραμμα σύγκλισης», σύμφωνα με το οποίο όλα τα κράτη - μέλη οφείλουν, κατά την άσκηση της οικονομικής πολιτικής, να συγκλίνουν προς κάποιους συγκεκριμένους οικονομικούς δείκτες, που ονομάστηκαν «κριτήρια του Μάαστριχτ». Το «πρόγραμμα σύγκλισης» όριζε μέχρι το 1996, όλα τα κράτη:

• Να περιορίσουν το ρυθμό πληθωρισμού στο 4-5%.
• Να μειώσουν τα ελλείμματα του Δημοσίου, σαν ποσοστό του ΑΕΠ, στο 3%.
• Να περιορίσουν το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 60%.
• Να συμπιέσουν τα επιτόκια των δανείων, ώστε να μην υπερβαίνουν τις 2 ποσοστιαίες μονάδες, σε σχέση με τα χαμηλότερα επιτόκια των χωρών - μελών της ΕΟΚ.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ συμπίπτει με μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από τις αλλαγές και τις ανατροπές σ' όλο τον κόσμο, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, τις ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Απ' την άλλη, οι εξελίξεις χαρακτηρίζονται από τη ραγδαία διεθνοποίηση και κοινωνικοποίηση της παραγωγής, κάτω από την επίδραση της πρωτοφανούς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Αυτή η τάση αντικειμενικά βαθαίνει την αλληλεξάρτηση των εθνικών οικονομιών, γενικότερα της κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής, και απαιτεί νέα πλαίσια στην οργάνωση της παραγωγής και διανομής, στις κοινωνικές σχέσεις γενικότερα.

Οι «αρχιτέκτονες» της Συνθήκης επιχειρούν με την ΟΝΕ να θεσμοθετήσουν τη διεθνοποίηση των μηχανισμών διεύρυνσης και αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Κίνητρό τους δεν είναι φυσικά η ευημερία των λαών, όπως ψευδεπίγραφα διακηρύσσουν στην εισαγωγή της Συνθήκης, αλλά η αντιμετώπιση των δυσκολιών στην αναπαραγωγή του κεφαλαίου, που προέρχονται από τη ραγδαία ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τον οξύτατο ανταγωνισμό των αμερικανικών και γιαπωνέζικων μονοπωλίων στο χώρο της Ευρώπης και σ' όλο τον κόσμο. Επομένως, το «όραμα» της «Ενωμένης Ευρώπης» με μια ενιαία οικονομική και νομισματική πολιτική, με κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα, είναι το όραμα που ανταποκρίνεται στην ανάγκη των ευρωπαϊκών μονοπωλιακών κύκλων να επιβληθούν ως ένας ισχυρός πόλος στις παγκόσμιες οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, με ιδιαίτερη επιδίωξη την κατάκτηση και εκμετάλλευση των αγορών στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.

Το ΚΚΕ τάχθηκε εξ αρχής κατά της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Στην απόφαση της ευρείας Συνόδου της ΚΕ του ΚΚΕ (16- 17 Μάη 1992) αναφέρεται: «Το Κόμμα μας δεν μπορεί να συμφωνήσει με την αντίληψη του "μονόδρομου" και όταν μάλιστα είναι δεδομένη η 11χρονη αρνητική εμπειρία της χώρας από την ένταξη στην ΕΟΚ. Πρόκειται για αντίληψη, που ταυτίζει τα συμφέροντα των εργαζόμενων και της χώρας με τα συμφέροντα και τις επιλογές του μεγάλου ντόπιου και ξένου κεφαλαίου. Αντίληψη που καταδικάζει την Ελλάδα στο περιθώριο των πολιτικών που χαράσσουν οι ισχυροί της ΕΟΚ. Το όραμα της "Ενωμένης Ευρώπης", της Ευρώπης των μονοπωλίων, που συνενώνει και εμπνέει βιομηχάνους, εφοπλιστές, μεγαλέμπορους, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, "ΣΥΝ" και ο συγκεκριμένος στόχος "να μπούμε στο σκληρό πυρήνα της ΕΟΚ" δεν έχει καμιά σχέση με τα οράματα και τις ανάγκες της εργατικής τάξης, των εργαζόμενων».

Σχετικά με την ΟΝΕ, στην ίδια απόφαση αναφέρεται: «Η ΟΝΕ όχι μόνο δεν πρόκειται να απαλλάξει τους εργαζόμενους από τα δεινά του καπιταλισμού (εκμετάλλευση, κρίσεις, φτώχεια, καταπίεση εθνών και λαών, πόλεμοι κλπ.), αλλά, αντίθετα, ενισχύει τον κύριο της καπιταλιστικής παραγωγής, το μονοπωλιακό υπερκέρδος, με τις πολλαπλές πηγές άντλησής του, στη σφαίρα παραγωγής και κυκλοφορίας, στην εσωτερική και την εξωτερική αγορά, αναπτύσσοντας το μονοπωλιακό ανταγωνισμό ως τα έσχατα όρια».

Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε τη σαφέστατη εκτίμηση του ΚΚΕ για το ανέφικτο της «σύγκλισης» των οικονομιών. Στην απόφαση τονίζεται: «Οι διαφορές που υπάρχουν είναι τέτοιες που είναι αδύνατο να υπάρξει σύγκλιση, υπό την κυριαρχία των μονοπωλίων, υπολογίζοντας και τη δράση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού».

Μήπως δεν επιβεβαιώθηκαν οι εκτιμήσεις του από την όλη πορεία της ΕΕ ως τα σήμερα και τις ίδιες τις εξελίξεις;