«Κοστίζει περισσότερο...». Κάπως έτσι σκέφτεται ένας επιχειρηματίας για κάθε εργαζόμενη γυναίκα. Κατά συνέπεια, «φέρνει λιγότερα κέρδη». Ο συνδυασμός της εργασίας και του αναπαραγωγικού ρόλου της γυναίκας συνεπάγονται αυξημένες υποχρεώσεις για την εργοδοσία. Οι άδειες τοκετού, λοχείας, όλες οι σχετικές παροχές για τη μητρότητα και την οικογένεια που το εργατικό κίνημα έχει κατακτήσει μέσα από αιώνες αιματηρών αγώνων, κάνουν τη γυναίκα «επικίνδυνη» για το θησαυρισμό των εταιριών, «ασύμφορη», εμπόδιο στη λεγόμενη ανταγωνιστικότητα. Γι' αυτό και το ποσοστό των άνεργων γυναικών καταγράφεται υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο των ανδρών...

Ο «Ρ» επιχειρεί σήμερα να ερμηνεύσει τα μεγάλα ποσοστά της γυναικείας ανεργίας μέσα από συζήτηση με συνδικαλιστές, καταγράφοντας την άγρια κερδοσκοπική λογική με την οποία οι επιχειρήσεις εγκρίνουν ή απορρίπτουν όσους προσλαμβάνουν. Η κεφαλαιοκρατική κοινωνία αντικρίζει τη γυναίκα πρώτα ως μηχανή ρυθμισμένη να παράγει πρόσθετα, χρυσοφόρα εργατικά χέρια. Ταυτόχρονα, όμως, η ικανότητα να κυοφορεί τη νέα ζωή με την οποία η φύση έχει προικίσει το γυναικείο οργανισμό θεωρείται ότι μειώνει δραστικά την παραγωγικότητα της γυναικείας εργατικής δύναμης.

Σε έναν κόσμο όπου ο άνθρωπος δεν κοστολογείται παρά μόνο ως μηχανή παραγωγής πλούτου για μια χούφτα κεφαλαιοκράτες, η εργαζόμενη χαρακτηρίζεται ακόμα και ως «μια μηχανή που δεν κάνει καλά τη δουλιά της». Ενα κορμί που θεωρείται «ανίκανο» να αποφέρει το μέγιστο δυνατό και επιθυμητό για τις επιχειρήσεις κέρδος, επειδή είναι ευλογημένο με τη μητρότητα...

Στιγμιότυπο από κινητοποίηση των εμποροϋπαλλήλων

Αντίστοιχη διαφορά στην ανεργία μεταξύ αντρών και γυναικών καταγράφεται και για το δεύτερο τρίμηνο του 2003, όπου η ανεργία στις γυναίκες άγγιξε το 13,6% και στους άντρες το 5,7%.

Η υψηλή ανεργία πλήττει γενικότερα τις μικρές ηλικίες σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τις υπόλοιπες ηλικιακές κατηγορίες. Ετσι, τη στιγμή που ο γενικός δείκτης ανεργίας για το δεύτερο τρίμηνο του 2004 βρίσκεται στο 10,2%, στις ηλικίες από 15 μέχρι 29 η ανεργία εκσφενδονίζεται σε ποσοστό διπλάσιο (20,2%). Κι ενώ στις νέες γυναίκες φτάνει το 27,5%, στους άντρες βρίσκεται στο 14,3%.

Στις γυναίκες ηλικίας από 30 μέχρι 44 ετών, η ανεργία φτάνει το 14,5%, ενώ στις ηλικίες 45-64 το 7,8%. Τέλος, σε γυναίκες μεγαλύτερες από τα 65 χρόνια, φτάνει το 3%.

Η μητρότητα κάνει τη γυναίκα «ασύμφορη» για το θησαυρισμό των εταιριών

Ωστόσο, στην πραγματικότητα η ανεργία είναι πολύ μεγαλύτερη, καθώς τα κριτήρια με τα οποία η ΕΣΥΕ πραγματοποιεί την έρευνα, όχι μόνο δεν εγγυώνται καμία εγκυρότητα, αλλά αποκαλύπτουν και την επιδίωξη παραχάραξης της αλήθειας. Συγκεκριμένα, και όπως επισημαίνει η ίδια η Στατιστική Υπηρεσία, σύμφωνα με τα κριτήρια που υπαγορεύει το Διεθνές Γραφείο Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών, το ερευνώμενο άτομο χαρακτηρίζεται ως άνεργος εφόσον:

• Δεν εργάστηκε έστω και μια ώρα την εβδομάδα αναφοράς των στοιχείων.
• Αναζητεί εργασία.
• Αναφέρει τις συγκεκριμένες ενέργειες που έκανε για να βρει δουλιά κατά τις τέσσερις εβδομάδες που προηγούνται από αυτήν της αναφοράς των στοιχείων.
• Είναι έτοιμος να εργαστεί την επόμενη βδομάδα.

Τα σχόλια ασφαλώς περιττεύουν...

Στις γυναίκες όμως ανήκει και η πρωτιά στους μακροχρόνια άνεργους. Οπως αποτυπώνεται στα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Απασχόλησης (ΠΑΕΠ) του ΟΑΕΔ για τον Οκτώβρη του 2004, σε σύνολο 157.178 ατόμων που είναι άνεργοι για περισσότερο από δώδεκα μήνες, οι γυναίκες καλύπτουν ποσοστό 73,09%. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι, από τις 106.550 μακροχρόνια άνεργες γυναίκες το 47,1% είναι άνεργες για περισσότερο από δύο χρόνια.

Για το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου το ποσοστό των μακροχρόνια άνεργων γυναικών φτάνει το 72,8%, ενώ για τον Αύγουστο το 71,78%.

Οσον αφορά την πίτα της ανεργίας, τα στοιχεία του ΠΑΕΠ καταγράφουν την εξής κατανομή στα δύο φύλα:

• στοιχεία 31/8/2004: από τους 493.769 ανέργους, το 66% είναι γυναίκες και το 34% άντρες.
• στοιχεία 30/9/2004: από τους 488.236 ανέργους, το 66,19% είναι γυναίκες και το 33,81% άντρες.
• στοιχεία 31/10/2004: από τους 508.197 ανέργους, το 65,68% είναι γυναίκες και το 34,32% άντρες.

Eurokinissi

Πιο δύσκολη η εύρεση εργασίας για τις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες

Οπως σημειώνει στο «Ρ» ο Πέτρος Βαμβακάς, πρόεδρος του Σωματείου, «στον κλάδο μας ο κοινωνικός ρατσισμός δεν είναι ο ρατσισμός προς τους οικονομικούς μετανάστες, είναι ο ρατσισμός ως προς την ηλικία των εργαζομένων. Εργαζόμενη εμποροϋπάλληλος, με προϋπηρεσία 10 χρόνια, είναι αρνητικό προσόν». Πρώτιστο μέλημα των εργοδοτών δεν είναι η εργατικότητα και η συνέπεια μιας υπαλλήλου. Αυτό που αναζητούν είναι καλοσχηματισμένα σώματα και ευπαρουσίαστα πρόσωπα που θα διαφημίσουν το μαγαζί και θα προσελκύσουν πελάτες με την εξωτερική τους εμφάνιση. «Οταν η γυναίκα πιάνει τα 31-32 χρόνια θεωρείται μεγάλη».

«΄Η όταν η εργαζόμενη προσπαθήσει να γίνει μητέρα, είναι κι αυτό ένα από τα αρνητικά». Από την εμπειρία του σωματείου δε λείπουν ούτε οι εργαζόμενες που κρατούν κρυφή την εγκυμοσύνη τους στο φόβο της απόλυσης. ΄Η αυτές που χάνουν τη δουλιά τους κατευθείαν, όταν γίνεται γνωστό πως... τόλμησαν να συλλάβουν παιδί.

Η Ζωή Μπογιαρίδου

Τα παραδείγματα δε λείπουν. Οπως η απόλυση συμβασιούχου εργαζόμενης στην Πυροσβεστική, η οποία, σύμφωνα με δημοσίευμα του «Ρ», απολύθηκε όταν έγινε γνωστό ότι έμεινε έγκυος! Παρά το γεγονός, μάλιστα, ότι το δικό της μεροκάματο ήταν το μοναδικό που έμπαινε στο σπίτι, αφού ο άντρας της ήταν άνεργος. Η αιτιολογία της Υγειονομικής Επιτροπής της Υπηρεσίας ήταν ότι η εργασία της «εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλεια της ζωής της και του τέκνου που κυοφορεί».

Η Ζ. Μπογιαρίδου συμπυκνώνει ξεκάθαρα τον τρόπο σκέψης της εργοδοσίας: «Οι γυναίκες "κοστίζουν" περισσότερο. Αν γίνουν μητέρες, οι εργοδότες θα πρέπει να πληρώσουν τη γέννα, το επίδομα τοκετού. Θα πρέπει να πληρώνουν τους μήνες που θα μείνουν εκτός κι αυτό δε συμφέρει τους εργοδότες, γιατί αναγκαστικά εκείνους τους μήνες θα πρέπει να προσλάβουν κι άλλο άτομο. Που σημαίνει ότι θα πληρώνουν ένα άτομο που θα βρίσκεται σπίτι του κι άλλο ένα για να το αντικαθιστά. Οι γυναίκες είναι εκείνες που παίρνουν κατά κύριο λόγο τις γονικές άδειες - τις οποίες δικαιούνται βέβαια και οι δύο γονείς - είτε για να πάρουν τους βαθμούς των παιδιών, είτε για να πάνε στο γιατρό κλπ.».

Η πολιτική πριμοδότησης και πλήρους στήριξης των επιχειρηματικών συμφερόντων που ασκείται με κατεύθυνση της ΕΕ, αλλά και η συναινετική στάση της πλειοψηφίας της συνδικαλιστικής ηγεσίας οδηγούν στην πλήρη αποθράσυνση της εργοδοσίας: «Συνεχώς έρχονται στο σωματείο γυναίκες που διαμαρτύρονται για απολύσεις. Μπορεί να απολυθούν επειδή διεκδίκησαν κάποια πράγματα, δηλαδή μεροκάματα, επιδόματα γάμου, επίδομα παιδιών», υπογραμμίζει η συνδικαλίστρια. «Στο χώρο του καθαρισμού, για παράδειγμα, δε δίνουν τέτοια επιδόματα. Δε δίνουν ούτε αυτά που ορίζει η συλλογική σύμβαση. Οι γυναίκες φοβούνται να τα ζητήσουν για να μην απολυθούν». Εργαζόμενες απολύονται ακόμα κι αν ζητήσουν να τους καταβληθεί το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας. Κι αυτό όταν οι εξαιρετικά ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας που επικρατούν σε κλάδους όπως ο καθαρισμός επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο την αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας.

«Μας έχει τύχει το φαινόμενο μια κοπέλα που δούλευε ως υπάλληλος σε ένα γραφείο, είχε έρθει στο σωματείο και μας έλεγε ότι της κάνουν ψυχολογικό πόλεμο. Από την ώρα που τους είπε ότι είναι έγκυος, άρχισαν να της αναθέτουν περισσότερα πράγματα. Να την πιέζουν να βγάλει τη δουλιά, σε σημείο που η κοπέλα κουραζόταν περισσότερο και φοβόταν για το παιδί, άρχισε να σκέφτεται "μήπως κάνω κακό στο παιδί μου και πρέπει να αφήσω τη δουλιά". Την έβαζαν να κάνει ακόμα και υπερωρίες, ενώ ήξεραν ότι έχει κανονίσει ραντεβού με το γιατρό. Θέλω να πω ότι συχνά μπορεί να μην απολύουν άμεσα, αλλά με διάφορες μεθόδους να αναγκάζουν την εργαζόμενη γυναίκα σε απόλυση, γιατί "δεν μπορεί να αντεπεξέλθει"».

Η αποκήρυξη της οικογένειας ορίζεται πλέον προϋπόθεση πρόσληψης. Στις αιτήσεις που πρέπει να συμπληρωθούν για την κάλυψη μιας θέσης, υπάρχουν ερωτήματα του τύπου «σκέφτεστε να κάνετε παιδιά;», «έχετε σκοπό να παντρευτείτε;». Πολλοί ζητάνε ακόμα και στοιχεία για το πόσες μέρες διαρκεί η έμμηνος ρύση. «Φοβούνται μήπως υπάρχουν γυναικολογικά προβλήματα και η γυναίκα λείψει από τη δουλιά, γιατί υπάρχουν π.χ. γυναίκες που την πρώτη μέρα της εμμήνου ρήσεως δεν είναι καλά», εξηγεί η Ζ. Μπογιαρίδου.

Η εργασία μπαίνει σε αντιπαράθεση με τη μητρότητα. Καλλιεργείται η αντίληψη πως η μητρότητα εμποδίζει την εργαζόμενη να αφοσιωθεί στη δουλιά της. «Οτι δηλαδή ένας άντρας μπορεί να αφοσιώνεται κατά 99% στη δουλιά του, δεν τον απασχολούν τόσο, για παράδειγμα, το πώς θα πάνε τα παιδιά στο σχολείο, λένε πως "για μια γυναίκα είναι διαφορετικά"».

«Σε πολλές εργαζόμενες καλλιεργείται η πεποίθηση ότι "δεν μπορούν να κάνουν καλά τη δουλιά τους". Και μπαίνουν στον ανταγωνισμό με τον άντρα, ότι "εγώ δεν τα καταφέρνω, ο άντρας είναι καλύτερος, άρα αυτός θα πρέπει να πάρει την προαγωγή και συνεπώς καλύτερα χρήματα στην εταιρία". Προβάλλουν πως το θέμα είναι το φύλο, ότι ο άντρας είναι πιο έξυπνος, είναι πιο παραγωγικός. Ενώ είναι οι συνθήκες που αναγκάζουν τη γυναίκα να κάνει βήματα πίσω...».