Το παιχνίδι είναι μέσο διαπαιδαγώγησης. Οπως λένε οι επιστήμονες, είναι ένας τρόπος για να αναπτύξει ο νέος άνθρωπος τις δεξιότητές του, να γνωρίσει τον εαυτό του και να κοινωνικοποιηθεί. Κατά συνέπεια, η βιομηχανία των παιχνιδιών εκτός από το προϊόν της μπορεί να... βοηθήσει σημαντικά στο να «κατασκευαστούν» άνθρωποι. Γι' αυτό το λόγο, το καπιταλιστικό σύστημα μετατρέπει το παιχνίδι σε μέσο ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας, της επιθετικότητας και της εκμάθησης του νόμου του ισχυρού.

Παιχνίδια εκτός προδιαγραφών, προορισμένα να δημιουργήσουν πειθήνια όργανα του συστήματος. Παιχνίδια που διδάσκουν το νόμο του ισχυρού και διαπαιδαγωγούν στρατιώτες της νέας τάξης πραγμάτων, ειδικά εκπαιδευμένους να υπηρετούν τους νικητές και να τάσσονται χωρίς ενδοιασμό κατά των νικημένων. Παιχνίδια πολέμου που βρίσκονται στα ράφια των καταστημάτων και περιμένουν - κυρίως αυτές τις μέρες - τους πελάτες. Τα παιδικά παιχνίδια μετατρέπονται σε μέσα χειραγώγησης της νέας γενιάς, χωρίς ενδοιασμούς.

Στρατιώτες, όπλα, πεδία μαχών, ηλεκτρονικά παιχνίδια βίας. Πλαστικές κούκλες με άπειρα φορέματα συνθέτουν την εικόνα της αγοράς.

Το παιχνίδι είναι απαραίτητο για τη σωστή ανάπτυξη, αλλά και την ψυχική υγεία του παιδιού, σύμφωνα και με τη γνώμη των ειδικών. Ο Στάθης Μπαπκλέζος, παιδοψυχίατρος, αναφερόμενος στη σημασία του παιχνιδιού στη διαπαιδαγώγηση, είπε χαρακτηριστικά: «Πολλές φορές ξεχνάμε ότι το παιχνίδι είναι απαραίτητο για τη σωματική, συναισθηματική και διανοητική ανάπτυξη ενός παιδιού. Ενα παιδί πρέπει να παίζει και αυτό έχει διαφορετική και βαρύνουσα σημασία σε όλο το φάσμα των ηλικιών, από την προσχολική, τη σχολική ηλικία, μέχρι την εφηβεία και τον ενήλικο».

«Το παιχνίδι, συνεχίζει, βοηθά το παιδί να συγκεντρώνεται, να μιμείται, να δοκιμάζει τις ικανότητες του, να πειραματίζεται. Γι' αυτό και πρέπει να αφήνεται ελεύθερο να εκφράζεται, με την απαραίτητη επίβλεψη κάθε φορά».

Το παιδί ξεκινά να παίζει αρχικά σαν μονάδα και μέσα από το παιχνίδι ξεκινά η διαδικασία της κοινωνικοποίησής του. Στην ηλικία των τεσσάρων ετών περίπου, σύμφωνα και με τον Σ. Μπαπκλέζο, ξεκινά η κοινωνικοποίηση μέσα από το ομαδικό παιχνίδι. Αυτή είναι η ηλικία που το παιδί ξεκινά να μοιράζεται και να μαθαίνει τους κανόνες της ομαδικότητας, μέσα από τους κανόνες του παιχνιδιού, ενώ παράλληλα «το παιδί πρέπει να μάθει μέσα από το παιχνίδι πώς να διαχειρίζεται τη στενοχώρια και το θυμό του».

Σύμφωνα μάλιστα με τη γνώμη των ειδικών, το παιχνίδι είναι απαραίτητο ακόμα και μέσα στη διδασκαλία, στα πλαίσια της εκμάθησης υπακοής σε κάποιους κανόνες. Αλλωστε ο τρόπος διδασκαλίας, που καθηλώνει τα παιδιά επί έξι ώρες συνεχόμενες, δεν είναι και ο πλέον ενδεδειγμένος, αν σκεφτούμε ότι ένα παιδί έχει ανάγκη από την κίνηση, προκειμένου να χαλαρώσει και να εκτονώσει την ένταση. Επομένως, είναι σημαντικό να ενθαρρύνεται το παιχνίδι εκτός των «τοίχων» του σπιτιού, στο δρόμο, στην παιδική χαρά, στην αλάνα, στα γήπεδα...

Το γεγονός ότι πολλά παιχνίδια προάγουν πρότυπα βίας, επισημαίνει ο Σ. Μπαπκλέζος, είναι απόρροια της σημερινής κοινωνίας. Οπως είπε χαρακτηριστικά, «η βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, άρα στενά συνυφασμένη με το τι αναπαραστάσεις, πραγματικές ή φανταστικές, βιώνει μία οικογένεια και ένα παιδί. Αναφέρομαι στην οικογένεια σαν το βασικό κύτταρο της κοινωνίας, πώς γαλουχεί, πώς διαπαιδαγωγεί. Αν λάβουμε υπόψη, λοιπόν, ότι η μίμηση παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο σ' αυτές τις ηλικίες, στη διαδικασία της μάθησης καταλαβαίνουμε τι σημασία έχει, τι αναπαριστά και τι δίνει στο παιδί η κοινωνική πραγματικότητα, όπως τη βιώνει η οικογένεια ή η κοινωνική πραγματικότητα η οποία αναπαρίσταται μέσα από το παιχνίδι συμβολικά».

Το θέμα εξάλειψης της βίας στο παιδικό παιχνίδι, αλλά και των εγκληματικών προτύπων, που προωθούνται με διάφορους τρόπους, τονίζει «είναι θέμα κοινωνικής θέλησης και πώς τελικά υπάρχει ένα μαζικό κίνημα το οποίο μεταδίδει αυτούς τους ηθικούς κανόνες. Διότι μιλάμε για ηθικούς κανόνες και κάποια τάξη». Πρόσθεσε δε ότι «μιλώντας για παιδιά μιλάμε για τους ενήλικες της αυριανής κοινωνίας. Μιλάμε για μια κοινωνική πραγματικότητα, που διαχέεται από τη βία, άρα δεν μπορούμε να έχουμε κάτι διαφορετικό στα παιχνίδια. Είναι αυτό που λέει ο πρωθυπουργός, ότι πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας την αρχή της ανταγωνιστικότητας. Αυτή την ανταγωνιστικότητα προσπαθούν να την περάσουν σ' όλα τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού, να πιάνει όλες τις πλευρές της προσωπικότητας. Ανταγωνιστικός από το να είναι ο καλύτερος μαθητής μέχρι να είναι ο καλύτερος εργάτης, που δε θα παλεύει για τα δικαιώματά του, θα είναι στα πλαίσια της άρχουσας πολιτικής και ο καλύτερος κεφαλαιοκράτης που θα έχει στο μυαλό του το κέρδος και τίποτα άλλο. Αυτό είναι στα πλαίσια της ευρύτερης κοινωνικής μάθησης και μέσα από το παιχνίδι, άλλωστε το σημερινό κοινωνικό σύστημα ευνοεί τέτοιες καταστάσεις και πρότυπα».

Αναφερόμενος στη διαφήμιση των παιχνιδιών, ο παιδοψυχίατρος ξεκαθαρίζει ότι «μέσα από τη διαφήμιση παιδικών παιχνιδιών υπάρχει επιδίωξη του κέρδους και όπως ξέρουμε το κέρδος δεν έχει ηθικούς φραγμούς, έχει κυνικότητα. Επομένως, ένας άνθρωπος που επιδιώκει το κέρδος δεν έχει ηθικούς φραγμούς, δε σκέφτεται αν αυτό που παράγει είναι σύμφωνα με τις κοινωνικές απαιτήσεις».

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς προσπαθούν να καλύψουν το κενό που αφήνει η απουσία τους στα παιδιά, αγοράζοντάς τους συνεχώς περισσότερα και ακριβότερα παιχνίδια, τα οποία όμως δεν τους προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό, πέρα από το να τα μυούν στη δωροδοκία. Τα παιδιά πρέπει να κατευθύνονται σε δημιουργικά παιχνίδια, παιχνίδια εκπαιδευτικά, που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων, της φαντασίας, της ομαδικότητας, αλλά και του να μάθουν να μοιράζονται κάποια πράγματα.

«Στη σχολική ηλικία, παιχνίδια που βοηθούν τη γνώση και να θυμόμαστε ότι παιχνίδια δε σημαίνει μόνο αγοράζουμε, ούτε ό,τι όσο πιο ακριβό τόσο το καλύτερο. Μπορεί το παιδί να βρει την ευχαρίστηση στα πιο απλά πράγματα. Υπάρχουν λαοί και χώρες που με τη σεμνότητά τους μας διδάσκουν ότι δεν έχει σημασία το κόστος. Εκεί όπου δεν υπάρχουν μπάλες και κούκλες πλαστικές, αλλά τα παιδιά μια χαρά παίζουν», τονίζει ο Σ. Μπαπκλέζος, υποστηρίζοντας ακόμα ότι «σε ένα παιδί πρέπει να δίνεται η ευκαιρία να ασχολείται με διάφορα πράγματα, εικαστικές τέχνες, θέατρο και αυτό είναι θέμα κατά πόσο η κοινωνία θέλει ολοκληρωμένους πολίτες».

Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να εκφράζουν αυτά που έχουν μέσα τους. Πρέπει να μάθουν ακόμα και τον καυγά, τη διεκδίκηση, αλλά παράλληλα να έχουν αίσθηση του δικαίου, εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να παλεύουν για τα δικαιώματά τους, διαδικασία που ξεκινά μέσα από το παιχνίδι, με την επίβλεψη, αλλά όχι την επέμβαση των ενηλίκων.

Σημαντική παρατήρηση του παιδοψυχιάτρου είναι η έλλειψη του ελεύθερου χρόνου στα παιδιά, που δημιουργεί και ανελεύθερους πολίτες. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το παιχνίδι για το παιδί είναι πάνω απ' όλα ευχαρίστηση. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι πρέπει να βρούμε χρόνο στα παιδιά να παίζουν. Είναι ανεπίτρεπτο να οργανώνεται έτσι ο χρόνος του παιδιού που να μην έχει ελεύθερες ώρες να παίξει και να κάνει κάτι που το ευχαριστεί. Οπως θεωρώ απαράδεκτα τα κυριακάτικα τεστ των φροντιστηρίων, αλλά και τους γονείς και την πολιτεία που βάζουν τα παιδιά σε μια τέτοια διαδικασία. Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να ζήσουν την κάθε ηλικία. Ακόμα και στο ζωικό βασίλειο υπάρχει το παιχνίδι. Μέσα από αυτό μαθαίνει να συναλλάσσεται, μαθαίνει την ομαδικότητα, τη συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους, την επιτυχία και αποτυχία»...

Η Μάνια, πωλήτρια σε κατάστημα παιδικών παιχνιδιών, μιλώντας για τις προτιμήσεις των καταναλωτών, είπε χαρακτηριστικά ότι «η επιλογή των παιχνιδιών διαφέρει ανάλογα με τους αγοραστές. Αν είναι κάποιος εκπαιδευτικός διαλέγει συνήθως παιχνίδια δεξιοτήτων ή επιτραπέζια. Μετά έρχονται τα ψυχαγωγικά, σε τηλεκατευθυνόμενα, σε μοντελισμό, σε "λέγκο", που τα απασχολούν πολλή ώρα, κλπ. Τα διαφημιζόμενα παιχνίδια προτιμώνται κυρίως από τα παιδιά και όχι από τους γονείς, αφού σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η τιμή και είναι συνήθως ακριβότερα».

Σημειώνει, μάλιστα, ότι πρέπει οι γονείς να δίνουν προσοχή στη σήμανση της ηλικίας, που βρίσκεται πάνω στα παιχνίδια, προκειμένου να αποφεύγονται ατυχήματα, ενώ σύστησε να αποφεύγονται παιχνίδια, που είναι δυνατόν να τραυματίσουν τον ψυχικό τους κόσμο.