Σπουδαίος δημιουργός, συνεπής με τις αριστερές ιδέες του, σεμνός και ακέραιος, υπηρέτησε τη ζωγραφική και έμεινε πιστός στις αξίες του μέχρι το τέλος του. Ο 94χρονος Κώστας Μαλάμος δεν είναι πια κοντά μας. «Εφυγε» χτες, αφήνοντας μεγάλο κενό στην εικαστική οικογένεια. Ζωγράφος της σύγχρονης καθημερινής πραγματικότητας, με το πολύχρονο, ρωμαλέο έργο του και τον αταλάντευτο αγώνα του για κοινωνική πρόοδο, πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας και στο λαό μας. Οι δημιουργίες του, το ήθος και η σεμνότητά του θα μείνουν πολύτιμη κληρονομιά στους νεότερους.

O Κ. Μαλάμος γεννήθηκε στην Αίγυπτο και έζησε τα παιδικά του χρόνια στη Ζίτσα. Το 1931 ήρθε στην Αθήνα και τον επόμενο χρόνο εισήχθη στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (1932 - 1937), με δασκάλους τους Π. Μαθιόπουλο, Ο. Αργυρό και Κ. Παρθένη. Μετά την αποφοίτησή του, άνοιξε στην Αθήνα φροντιστήριο ζωγραφικής, που το έκλεισε το 1938, καθώς διορίστηκε στο καλλιτεχνικό τμήμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, από όπου τον απέλυσε η κατοχική κυβέρνηση, λόγω της ΕΑΜικής του δράσης. Το 1943 διορίστηκε καθηγητής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το 1944 του ανατέθηκε η διεύθυνση του παραρτήματος της ΑΣΚΤ στον Πύργο της Τήνου, αλλά η μη αποδοχή αυτού του διορισμού οδήγησε σε νέα απόλυσή του.

Ο Κ. Μαλάμος ήταν ζωγράφος της πραγματικότητας. Τον ενδιέφερε πάνω απ' όλα ο άνθρωπος. Ζωγραφίζει τον τόπο όπου ζει και δουλεύει, τις ασχολίες, τον καθημερινό μόχθο, τις ψυχολογικές του αποχρώσεις, που τις αποδίδει αδρά μέσα από το πορτρέτο. Εμπειρος σχεδιαστής, επιμένει στην ακρίβεια και στη στέρεη δόμηση κάθε του έργου. Το φως, ως ενεργοποιό στοιχείο του χρώματος, αποτελεί, από τα σπουδαστικά ακόμη χρόνια του, πρωταρχικό εργαλείο διαμόρφωσης της εικόνας. Με χρώματα φωτεινά και με αρμονικούς τόνους, πλάθει τα τοπία του πριν τον πόλεμο, ενώ μεταπολεμικά, συμμετέχοντας στα πάθη του λαού μας, αναδίδουν δραματικό περιεχόμενο με σκούρους και σκοτεινούς τόνους.

Στα μέσα της δεκαετίας του '60, ο Κ. Μαλάμος δημιουργεί τη σειρά των νεοκλασικών σπιτιών της Αθήνας, η οποία αποτελεί «ένα μοναδικό συνδυασμό υπαιθρισμού και ρεαλιστικής γραφής», ενώ η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπως και η πρώτη επέτειός της ενέπνευσαν στο χρωστήρα του μια μεγάλη ενότητα - αφιέρωμα στο Πολυτεχνείο. Σταθμός στην καλλιτεχνική του δημιουργία είναι η «Ομαδική προσωπογραφία» (1984 - 1989).

Σημειώνουμε ότι ο Κ. Μαλάμος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ασχολήθηκε, από το 1960, με την εικαστική ανάπτυξη της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ηπείρου. Ηταν ο κύριος συντελεστής στη δημιουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης Νεοελληνικής Τέχνης Ιωαννίνων, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης Νεοελληνικής Χαρακτικής.

«Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας πόλεμος από αυτούς που έχουν τα πόστα (...), ένα ιδεολογικό - πολιτικό μέτωπο, που μηρυκάζει τις θεωρίες του Φαλμεράγιερ ότι δεν υπάρχει συνέχεια του ελληνικού έθνους (...). Είναι οι εκσυγχρονιστές - αυτοί μας φάγανε -, η ανανεωτική Αριστερά, ο Πρετεντέρης (...). Υπάρχει μια οριζόντια συμμαχία, που απαντά με ιδεολογικό - πολιτικό τρόπο σε όσους αντικρούσουν τον ιστορικό. Ετσι θ' απαντήσουμε κι εμείς. Θα κηρύξουμε ιδεολογικό - πολιτικό πόλεμο».

Τα παραπάνω ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο Μίκης Θεοδωράκης, στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου, για το νέο του δίσκο, με τίτλο «Οδύσσεια» («Legend»). Πρόκειται για έναν κύκλο τραγουδιών, που συνέθεσε ο Μ. Θεοδωράκης τον περασμένο Απρίλη, εμπνευσμένος από την ποίηση του Κώστα Καρτελιά, την οποία ο συνθέτης χαρακτήρισε «φρέσκια, βαθιά, φιλοσοφική και γι' αυτό διαχρονική». Ερμηνεύτρια των τραγουδιών είναι η Μαρία Φαραντούρη. «Είναι συγκλονιστική η ερμηνεία της σ' αυτό το έργο, που είναι χωρίς μπουζούκι και σε τζαζ μουσική (...). Ενιωθα ότι της το χρωστούσα», είπε ο Μ. Θεοδωράκης.

«Εγραφα τα ποιήματα ακούγοντας τη "Βεατρίκη" του Μ. Θεοδωράκη. Ηξερα ότι έπρεπε να πάνε στα χέρια του. Επαθα σοκ όταν μου επέστρεψε τους στίχους με τις νότες του από κάτω...», είπε ο Κ. Καρτελιάς. «Ο Μίκης μας ξάφνιασε πάλι. Η μελωδική του φλέβα είναι αναλλοίωτη στο χρόνο», ανέφερε η Μ. Φαραντούρη, σημειώνοντας τη συμβολή της Ρωσίδας μουσικού Ιρίνα Βαλεντίνοβα (ενορχήστρωση), που «ένωσε το λυρικό με το δωρικό στοιχείο του Θεοδωράκη». Χαρακτηρίζοντας «καταπληκτική» την ενορχήστρωση ο συνθέτης θύμισε τη μεγάλη συμβολή της σοβιετικής και ρώσικης μουσικής σχολής, σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναφερόμενος στο σημερινό μουσικό τοπίο ο Μ. Θεοδωράκης σημείωσε: «Ο κόσμος μάς θέλει και μας αγαπά, αλλά δε μαθαίνει για τους δίσκους μας. Πώς γίνεται στους 1.000 υπάρχοντες ραδιοφωνικούς σταθμούς, κανένας, ποτέ, να μη βάλει την "Ερημιά";».