Το φάρμακο σήμερα είναι εμπόρευμα και, επιπλέον, η ενημέρωση των γιατρών - φαρμακοποιών για τα καινούργια φάρμακα έχει δοθεί στις φαρμακευτικές εταιρείες. Το φάρμακο, αντί να παρέχεται δωρεάν σε όποιον το έχει ανάγκη, είναι πανάκριβο εμπόρευμα που αποφέρει τεράστια κέρδη στους φαρμακοβιομηχάνους. Οι σπουδές και η έρευνα υποτάσσονται σε αυτό το σκοπό, ενώ η καπιταλιστική ιδιοκτησία και στον κλάδο του φαρμάκου παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην εμπορευματοποίηση της Υγείας συνολικά.

Η αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης χρόνο με το χρόνο είναι ραγδαία: Στα 9 δισ. ευρώ ανέρχεται το 2009, έναντι 8 δισ. ευρώ το 2008 (αύξηση 12,4%). Το 2006 σε σχέση με το 2005 είχαμε αύξηση δαπάνης κατά 22,4%. Η εκτίναξη των φαρμακευτικών δαπανών έχει να κάνει κυρίως με τον ανταγωνισμό, τη ραγδαία αύξηση των τιμών των φαρμάκων, που επιβάλλουν τα μονοπώλια του κλάδου για να αυξάνουν τα κέρδη τους.

Ο «Ρ» παρουσιάζει σήμερα μαρτυρίες φοιτητών της Ιατρικής Σχολής Αθήνας και του τμήματος Επισκεπτών/τριών Υγείας των ΣΕΥΠ στα ΤΕΙ Αθήνας, σύμφωνα με τις οποίες ήδη από τις σπουδές τους οι αυριανοί επιστήμονες εργαζόμενοι «γαλουχούνται» με το «ιδανικό» του φαρμάκου - εμπόρευμα. Από τη συζήτηση αναδεικνύονται οι τραγικές για το δημόσιο τομέα υγείας επιπτώσεις που συνεπάγεται η καπιταλιστική ιδιοκτησία στον κλάδο.

Η μόνη απάντηση που πρέπει να προτάξουν και να διεκδικήσουν τα λαϊκά στρώματα και οι εργαζόμενοι είναι: Αποκλειστικά δημόσιο, ενιαίο και δωρεάν σύστημα Υγείας - Πρόνοιας αναπτυγμένο σε όλες τις βαθμίδες, ώστε να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες των λαϊκών οικογενειών, καμιά επιχειρηματική δράση στο χώρο, και δημόσιο ενιαίο φορέα φαρμάκου που θα έχει την ευθύνη της έρευνας, της παραγωγής, της εισαγωγής και διάθεσης όλων των σύγχρονων σκευασμάτων και δωρεάν παροχή φαρμάκου σε όσους το χρειάζονται.

Τεράστια ποσά δαπανούν κάθε χρόνο οι φαρμακοβιομηχανίες στην προώθηση των σκευασμάτων τους. Να ένα μεγάλο έξοδο που μπορεί να καταργηθεί αν η παραγωγή, η κυκλοφορία, η έρευνα, είναι αποκλειστική ευθύνη του κράτους

«Αρκετές φορές σε κλινικές, όπως μια φορά στο Λαϊκό Νοσοκομείο στο μάθημα της Ουρολογίας, έρχονται από φαρμακευτικές εταιρείες και μας παρουσιάζουν ένα συγκεκριμένο σκεύασμα», λέει στον «Ρ» η Κατερίνα Ρούμπου φοιτήτρια Ιατρικής, ενώ η συμφοιτήτριά της Μαίρη Αγρογιάννη συμπληρώνει: «Στο Σισμανόγλειο, πάλι σε κλινική στο μάθημα ουρολογίας μας είχαν πει να μείνουμε μετά το μάθημα για να μας ενημερώσει μια φαρμακευτική, καθώς θα είχε και μπουφέ (!), ενώ μέσα στο αμφιθέατρο στο μάθημα της Φαρμακολογίας έρχονται συχνά εκπρόσωποι φαρμακευτικών εταιρειών μας κάνουν παρουσιάσεις για τη σχέση κόστος - όφελος των σκευασμάτων!».

«Το εναρκτήριο μάθημα της Φαρμακολογίας πέρυσι έγινε από εκπροσώπους φαρμακευτικής εταιρείας, οι οποίοι έλεγαν διαρκώς "ευτυχώς που υπάρχουν και οι εταιρείες και έχει ο κόσμος φάρμακα"! Επιπλέον, εκπρόσωπος της εταιρείας θα έκανε μια ώρα μάθημα και όποιος φοιτητής περνούσε με 10 το μάθημα θα έπαιρνε δώρο από την εταιρεία χρηματικό ποσό», τονίζει στον «Ρ» ο Γιάννης Γαλανόπουλος, τελειόφοιτος Ιατρικής. Εξάλλου στην Ιατρική, όπως υπογραμμίζουν, στις συνελεύσεις των Τμημάτων εγκρίνονται συχνά δωρεές από φαρμακευτικές εταιρείες, κυρίως εξοπλισμός εργαστηρίων.

Το γεγονός ότι μια χούφτα πολυεθνικές εταιρείες φαρμάκου σε όλο τον κόσμο κρατούν στα χέρια τους την πηγή των πρώτων υλών, την παραγωγή, τις τιμές και τη διάθεση των φαρμάκων, έχει αντίκτυπο συνολικά στον τομέα Υγείας, ενισχύει την εμπορευματοποίησή του. Οταν τα πάντα καθορίζονται με γνώμονα το κόστος, τις τιμές που επιβάλουν τα μονοπώλια του φαρμάκου, η ποιότητα των υπηρεσιών Υγείας υποτάσσεται αναγκαστικά σε αυτό.

«Mια φορά σε μια κλινική, υπήρχε ένας νεαρός με κάταγμα ισχίου και ο καθηγητής μας μάθαινε τι υλικά μπορείς να χρησιμοποιήσεις στην επέμβαση. Το ένα υλικό προσφέρει γρήγορη ανάρρωση αλλά έχει μικρή διάρκεια, πρέπει να αντικατασταθεί κάποια στιγμή. Στο άλλο διαρκεί περισσότερο η αποθεραπεία, θέλει φυσικοθεραπείες, αλλά είναι πιο ανθεκτικό σε βάθος χρόνου. Θεωρητικά αυτό πρέπει να χρησιμοποιήσεις σε ένα νέο άνθρωπο. Ωστόσο, αυτό που μαθαίνουμε είναι ότι αφού το δεύτερο υλικό δεν το καλύπτει το ασφαλιστικό του Ταμείο (σ.σ. ΙΚΑ), θα "πρέπει" να μπει το πρώτο...», αναφέρει ως παράδειγμα η Κατερίνα. Και συμπληρώνει: «Αντίστοιχα στο μάθημα της Δερματολογίας παρακολουθούμε πολλούς μετανάστες, οι οποίοι επειδή κάνουν χειρωνακτικές και βαριές δουλειές χωρίς μέτρα ασφάλειας παθαίνουν δερματοπάθειες από τα υλικά που αγγίζουν. Αυτό που "μαθαίνουμε", είναι ότι επειδή αυτοί δεν έχουν συνήθως ασφάλιση, θα τους δίνουμε της προηγούμενης γενιάς φάρμακα, όχι τα καινούργια, τα πιο εξελιγμένα».

Μόνο ο δημόσιος, ενιαίος φορέας Φαρμάκου μπορεί να εξασφαλίσει ότι το φάρμακο θα είναι κοινωνικό αγαθό για όποιον το έχει ανάγκη και όχι εμπόρευμα για να κερδίζουν οι πολυεθνικές

Ο Νίκος Χονδρόπουλος, φοιτητής Ιατρικής συμπληρώνει: «Στο μάθημα της Βιοστατιστικής, που θεωρητικά είναι άσχετο με το κόστος και το φάρμακο, μας βάζουν να υπολογίζουμε πέρα από το ποσοστό επιβίωσης μιας ασθένειας και το ποια από τις προτεινόμενες θεραπείες έχει το μικρότερο κόστος, γιατί αυτό βολεύει το νοσοκομείο. Στις ιδιωτικές κλινικές ισχύει το αντίθετο, γιατί εκεί πληρώνει ο ασθενής αδρά...».

Η Κατερίνα θέτει το ζήτημα της προώθησης των φαρμάκων σαν απάντηση σε κάθε πρόβλημα, κατεύθυνση που εξυπηρετεί φυσικά τα κέρδη των φαρμακοβιομηχάνων: «Αυτό φαίνεται κι από το ότι στα περισσότερα μαθήματα μπαίνει σαν ορισμός της Ιατρικής "η θεραπεία της ασθένειας" και δεν αναφέρεται καθόλου η πρόληψη και η αποκατάσταση. Αυτός είναι ορισμός που εξυπηρετεί τις φαρμακευτικές εταιρείες. Η πρόληψη στο γενικό πληθυσμό είναι πιο κοστοβόρα, δεν είναι μεγάλο το ποσοστό των ανθρώπων που θα νοσήσουν και θα προχωρήσεις στη θεραπεία. Επίσης, κάποιες φορές μπορεί να υπάρξει ένα φάρμακο που θα θεραπεύει μεμιάς, αλλά η έρευνα θα προσανατολιστεί στις πιο χρονοβόρες και άρα πιο επικερδείς θεραπείες».

«Οποιο κι αν είναι το πρόβλημα, το φάρμακο είναι η λύση». Αυτό είναι το «μότο», η κεντρική ιδέα του Τμήματος Επισκεπτών Υγείας των ΣΕΥΠ στα ΤΕΙ Αθήνας, όπως λέει στον «Ρ» η Μαρία Ντάτσα. «Και να φανταστείς ότι το αντικείμενο των σπουδών μας ορίζεται στον Οδηγό Σπουδών ως η πρόληψη και η αποκατάσταση της Υγείας!». «Ειδικά στα τελευταία έτη δίνουν μεγάλο βάρος στη θεραπεία μέσω φαρμάκων. Οσον αφορά στην πρόληψη - η οποία είναι ανύπαρκτη - μαθαίνουμε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι να την οργανώσουμε...», λέει.

«Σιγά - σιγά μέσα από τις σπουδές σου περνάνε τη λογική της μακροπρόθεσμης χρήσης ενός φαρμάκου για διάφορες ασθένειες», συνεχίζει η Μαρία. «Χαρακτηριστική είναι μια έρευνα στην οποία συμμετείχαμε όλοι οι σπουδαστές, σχετικά με το stress. Δεν μπαίναμε στην ουσία, για τα αίτια του stress, τις συνθήκες ζωής κι εργασίας, τις σχέσεις παραγωγής. Μόνο προσωπικές επιλογές εξετάζαμε και φυσικά ό,τι βολεύει τις φαρμακευτικές. Μέχρι και φάρμακα πλατιάς κατανάλωσης για το stress είχε προτείνει η καθηγήτρια που ηγούνταν της έρευνας, με τη λογική ότι αυτά θα σε ηρεμούν, θα είσαι πιο παραγωγικός κλπ».

«Στο μάθημα της Προληπτικής Ιατρικής μαθαίνουμε ότι η ιατρική είναι συνάρτηση κόστους - οφέλους. Το μάθημα αφορά πώς πρέπει να είναι οργανωμένο ένα σύστημα Υγείας», αναφέρει η Μαίρη. «Πρέπει - για παράδειγμα - να υπάρχουν έξτρα κλίνες για περίπτωση ανάγκης, αλλά μαθαίνουμε ότι είναι δεδομένο πως ποτέ δεν θα καλύπτονται αυτές οι "έκτακτες" ανάγκες λόγω κόστους, κι εξάλλου το υπόλοιπο διάστημα θα μένουν κενές. Υπάρχουν ολόκληροι μαθηματικοί τύποι που καταλήγουν στο ότι ένα σύστημα Υγείας πρέπει να έχει μέγιστα το 80% των κρεβατιών που χρειάζονται. Η γενική φιλοσοφία που διαπνέει το μάθημα είναι: Ο,τι κάνεις σαν γιατρός πρέπει να σκέφτεσαι με γνώμονα το κόστος».

«Στο ίδιο μάθημα αναφέρει - μεταξύ άλλων - πόσα νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας μπορούν να φτιαχτούν ανάλογα με τον πληθυσμό και το κόστος. Ουσιαστικά καταλήγει, ότι δεν μπορείς να έχεις Κέντρα Υγείας ανά μικρό πληθυσμό, ακόμα κι αν αυτό είναι αδύνατον στην Ελλάδα εξαιτίας της πληθώρας νησιών κλπ.», συμπληρώνει.

Για τα πιο σημαντικά φάρμακα που εφευρίσκονται η σημαντικότερη ποιοτικά δουλειά έχει γίνει στα πανεπιστήμια και άλλα κρατικά ιδρύματα, με χρήματα των Ελλήνων εργαζομένων και μόνο στο τελευταίο στάδιο μπαίνουν «στο παιχνίδι» οι εταιρείες, οι οποίες αναλαμβάνουν να κυκλοφορήσουν το φάρμακο. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της μελέτης και της αποκωδικοποίησης των γονιδίων (DNA), όπου τα τελευταία 50 περίπου χρόνια έχει γίνει τεράστια ερευνητική δουλειά σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου, μέχρι να φτάσουμε στην αποκωδικοποίησή του. Στην τελευταία φάση μπήκαν στη μέση και οι εταιρείες βιοτεχνολογίας και οι φαρμακευτικές, οι οποίες θα καρπωθούν όλα τα αποτελέσματα, θα βγάλουν τεράστια κέρδη από το εμπόριο γονιδιακής θεραπείας που θα στήσουν.

Σήμερα διεξάγονται περίπου 250 κλινικές μελέτες στην Ελλάδα με συνολικό προϋπολογισμό μόλις περίπου 40 εκατ. ευρώ, τα οποία επενδύουν κυρίως οι μεγάλες διεθνείς φαρμακοβιομηχανίες, σύμφωνα με στοιχεία των φαρμακοβιομηχάνων. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η φαρμακευτική βιομηχανία επενδύει παγκοσμίως πάνω από 50 δισ. δολάρια στην έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων. Περίπου το 1/3 του ποσού αυτού αφορούν στη διενέργεια κλινικών μελετών. Από την άλλη, οι πολυεθνικές ξοδεύουν για την προώθηση των φαρμάκων σχεδόν διπλάσια ποσά, στα πλαίσια του ανταγωνισμού και του μάρκετινγκ. Να ένα πολύ σημαντικό έξοδο που δε θα γινόταν αν υπήρχε δημόσιος ενιαίος φορέας φαρμάκου.

Αυτό φαίνεται άλλωστε και από το πού απορροφούνται επαγγελματικά οι απόφοιτοι του Τμήματος Επισκεπτών Υγείας των ΤΕΙ: «Επειδή οι υπηρεσίες Πρόληψης είναι ελάχιστες, πολύ συχνά οι απόφοιτοι καταλήγουν να γίνουν ιατρικοί επισκέπτες, επειδή προτιμώνται από τις φαρμακευτικές, λόγω αντικειμένου, αλλά κυρίως επειδή δεν βρίσκουν αλλού δουλειά», αναφέρει η Μαρία, σπουδάστρια του τμήματος αυτού. «Ο ιατρικός επισκέπτης, ούτε ξέρει, ούτε ενδιαφέρεται για την ποιότητα του φαρμάκου που πλασάρει. Κάνει δημόσιες σχέσεις, δίνει έμφαση στην εμφάνιση, στις γνωριμίες, στο μάρκετινγκ. Εκεί δίνουν βάρος οι εταιρίες», τονίζει.

Το κυριότερο, όμως είναι ότι η έρευνα δεν γίνεται με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας, αλλά τις ανάγκες των πολυεθνικών για να είναι πιο ανταγωνιστικές. Αυτές καρπώνονται όλα τα αποτελέσματα, εμπορεύονται την επιστημονική εξέλιξη, τη φέρνουν στα μέτρα των κερδών τους.

«Οι γιατροί που ασχολούνται με την έρευνα, είναι πιο διασυνδεδεμένοι με εταιρίες, αφού αυτές χρηματοδοτούν ή κατευθύνουν αρκετές από τις έρευνες», λέει η Μαίρη, φοιτήτρια Ιατρικής. «Αναγκαστικά θα έρθει ένας γιατρός σε επαφή με φαρμακευτικές, γιατί η μόνη ενημέρωση που έχει είναι από τις εταιρείες, τι σκευάσματα υπάρχουν, νέες κυκλοφορίες κλπ». Και συνεχίζει: «Αλλο ζήτημα που τίθεται από τον έλεγχο της έρευνας από τις εταιρίες είναι το εξής: Οι φαρμακευτικές δεν δίνουν τη δυνατότητα συνεργασίας ανάμεσα στους επιστήμονες. Αν μια φαρμακευτική πατεντάρει ένα φάρμακο ή το αποτέλεσμα μιας έρευνας, δεν μπορεί άλλος επιστήμονας να χρησιμοποιήσει αυτά τα δεδομένα και να τα εξελίξει. Είναι ιδιοκτησία της εταιρείας. Μπορεί να γίνεται και στο Πανεπιστήμιο αυτή η έρευνα, αλλά είναι ιδιοκτησία της εταιρείας».

«Στη σχολή μας, αυτό που κυριαρχεί στα μαθήματα που σχετίζονται με την έρευνα δεν είναι οι ανάγκες της κοινωνίας, της δημόσιας Υγείας κλπ, όσο να είναι σωστή από άποψη μεθοδολογίας, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα και τον προσανατολισμό της έρευνας! Την ίδια στιγμή επιδιώκεται η σκέψη μας να απομακρύνεται από την ανάγκη σχεδιασμού, οργάνωσης και κοινωνικής χρήσης των αποτελεσμάτων της έρευνας. Πρέπει να νιώθουμε "τυχεροί", μας λένε, που έχουμε το τάδε φάρμακο, επειδή κάποιοι ερευνητές ασχολήθηκαν με αυτό... Εξάλλου σαν κίνητρο για έρευνα, δεν θεωρείται η κοινή χρήση και τα αποτελέσματα της έρευνας, αλλά η προσωπική φιλοδοξία του καθένα!», υπογραμμίζει η Μαρία, σπουδάστρια στο Τμήμα Επισκεπτών Υγείας.