Ο Γιώργος Σταυρακάκης

Μόνο με τις αναγκαίες υποδομές, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καταστροφικά φυσικά φαινόμενα, όπως ένας σεισμός ή μια πλημμύρα.

Για το βαθμό αυθαιρεσίας των κτισμάτων που υπάρχουν στη χώρα και η Πολιτεία έχει τις ευθύνες της.

Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια και δραστηριοποίηση όλων για να περιοριστούν οι αυθαιρεσίες και να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες ενός σεισμού. Προσπάθεια που δε θα περιορίζεται στους πρώτους μήνες μετά από κάποιο σεισμό.

Οι παραπάνω είναι μερικές από τις επισημάνσεις του Γιώργου Σταυρακάκη. Ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθήνας και αντιπρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) μίλησε στο «Ρ», στο πλαίσιο του αφιερώματός μας στο σεισμό της 7ης Σεπτέμβρη 1999 και τις συνέπειές του. Αναλυτικά η συνέντευξη έχει ως εξής:

- Ενα χρόνο μετά το σεισμό, πώς εξελίσσεται ή πώς εξελίχθηκε η μετασεισμική ακολουθία;

- Η μετασεισμική ακολουθία ταλαιπώρησε πάρα πολύ τους κατοίκους της Αττικής, καθώς ο σεισμός που έγινε είχε ορισμένες ιδιαιτερότητες. Από την πρώτη στιγμή, εκτιμήσαμε ότι η μετασεισμική ακολουθία θα κρατήσει αρκετές εβδομάδες. Πράγματι, έτσι συνέβη.

Ο κόσμος όμως πίστευε ότι όλοι οι μετασεισμοί θα γίνουν σε ένα σημείο. Εκεί όπου υπολογίσαμε το επίκεντρο του κύριου σεισμού. Ομως, όταν συνέβαιναν μετασεισμοί, άλλοι έγιναν περισσότερο αισθητοί στα βόρεια προάστια, άλλοι στα δυτικά, άλλοι στο κέντρο της Αθήνας ή τον Πειραιά.

Αν δεν αυξηθεί η μέση ασφάλεια των κατασκευών, φοβάμαι ότι θα βρεθούμε πάλι προ οδυνηρών εκπλήξεων, επισημαίνει ο Γ. Σταυρακάκης

- Ο κόσμος ήταν φοβισμένος, λόγω των καταστροφών και νόμιζε ότι η μετασεισμική δραστηριότητα μεταναστεύει από τη μία περιοχή στην άλλη. Από την πλευρά μας, εξαιτίας του μεγέθους του κύριου σεισμού, αναμέναμε μία μετασεισμική δραστηριότητα μέσα σε έναν κύκλο με διάμετρο 10 - 15 χιλιομέτρων. Και πράγματι αυτό συνέβη.

Είχαμε λοιπόν μία πολύ πλούσια μετασεισμική ακολουθία. Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο εγκατέστησε δύο φορητά δίκτυα σεισμογράφων. Ενα αναλογικό και ένα ψηφιακό. Συγκεντρώθηκαν πάρα πολλά στοιχεία και αναλύσαμε εκατοντάδες μετασεισμούς.

Στην πρώτη φάση, των δύο πρώτων μηνών, η μετασεισμική ακολουθία υπήρξε πολύ έντονη. Με το χρόνο σιγά - σιγά μειωνόταν και ο αριθμός και η συχνότητα των μετασεισμών. Σήμερα, μπορούμε πλέον να πούμε ότι επιστρέψαμε στα φυσιολογικά επίπεδα.

- Τι σημαίνει «φυσιολογικά επίπεδα» για την περιοχή μας;

- Ακούστε, ένας σεισμός με μέγεθος 5,9 Ρίχτερ ταρακούνησε ένα σεισμογόνο χώρο. Στην περιοχή που σημειώθηκε αυτός ο κύριος σεισμός διαταράχτηκε μια ισορροπία. Αν κάποια στιγμή, ακόμα και τώρα που μιλάμε, γίνει ένας μετασεισμός της τάξης των 2,8-3,1 Ρίχτερ, δε σημαίνει ότι έρχεται καινούρια σεισμική δραστηριότητα. Τέτοιοι μικροσεισμοί σημειώνονται. Καταγράφονται πλέον σε πολύ αραιά χρονικά διαστήματα και έτσι ακριβώς θα συνεχίσει η κατάσταση.

Ετσι κι αλλιώς, στη χώρα μας, όπου κι αν εγκαταστήσει κανείς ένα φορητό δίκτυο σεισμογράφων, κάποιος μικροσεισμός θα καταγραφεί. Δεν μπορούμε να μιλάμε για μηδενισμό της μετασεισμικής ακολουθίας με τον απόλυτο όρο της λέξης. Αν καταγράψουμε τώρα εδώ ένα σεισμό 3,1 Ρίχτερ, αυτό δε σημαίνει τίποτα απολύτως. Ο,τι ήταν να συμβεί συνέβη.

- Το τελευταίο διάστημα κυκλοφόρησαν σενάρια περί νέων σεισμών...

- Εχω κουραστεί υπερβολικά και έχω γίνει και μονότονος να διαψεύδω τέτοιου είδους σενάρια. Σε κάθε σεισμό η φημολογία οργιάζει. Ομως, αυτό που συνέβη στην περίπτωση του σεισμού της Αθήνας είναι πρωτόγνωρο. Θυμηθείτε, τις δύσκολες εκείνες πρώτες ημέρες, το τι άκουσε ο κόσμος. Το τι ειπώθηκε.

Ολοι έγιναν ειδικοί, όλοι μιλούσαν για τα πάντα. Και εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ροής του λόγου, αντιμετωπίσαμε τη δυσπιστία του κόσμου. Εδώ ζούσαμε και εμείς το δικό μας δράμα. Οι ανακοινώσεις μας δε γίνονταν πιστευτές. Οι περισσότεροι Αθηναίοι πίστευαν ότι κρύβαμε τα μεγέθη, τα στοιχεία, τις παραμέτρους του σεισμού. Ακριβώς επειδή είχε ακούσει τόσα πολλά που δεν ήξερε πια τι να κάνει. Και μην ξεχνάτε το κλίμα, το ψυχολογικό κλίμα εκείνων των ημερών.

- Υπήρξε πανικός...

- Κυριολεκτικά. Θυμάμαι φήμες ότι βουλιάζει η τάδε περιοχή. Οτι έφυγε από εδώ η μετασεισμική ακολουθία και πηγαίνει τη μία προς ανατολάς, την άλλη προς δυσμάς. Ηταν μια ανεξέλεγκτη κατάσταση.

Νομίζω ότι τέτοια σενάρια, περί νέων σεισμών, είναι στο πνεύμα της φαντασίας. Εύχομαι να μην ξαναπεράσουμε τέτοιες δύσκολες στιγμές διότι είναι κρίμα να ταλαιπωρείται ο μισός πληθυσμός της χώρας μας από φαντασιώσεις που ξεπερνούν κάθε όριο.

Τεράστιο θέμα το κατά πόσο εφαρμόζονται οι υπάρχοντες κανόνες αντισεισμικής προστασίας

- Είχα μιλήσει κατ' αρχάς για το βαθμό αυθαιρεσίας των κτισμάτων που υπάρχουν στη χώρα μας. Και η Πολιτεία έχει τις ευθύνες της, αλλά και οι πολίτες έχουν τις δικές τους. Οταν ο πολίτης - σε ένα ακραίο παράδειγμα - δίνει περισσότερη βαρύτητα στην πολυτέλεια και όχι στην ασφάλεια, κάποια στιγμή η φύση θα τον εκδικηθεί.

Επομένως, θα πρέπει να γίνει συνείδηση των πολιτών ότι εφόσον είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε με τους σεισμούς, θα πρέπει να μάθουμε να τους αντιμετωπίζουμε σωστά. Να επιμένουμε στην αυστηρή χρήση και εφαρμογή όλων των κανονισμών. Αν δεν αυξηθεί η μέση ασφάλεια των κατασκευών, φοβάμαι ότι θα βρεθούμε πάλι προ οδυνηρών εκπλήξεων.

Δεν είμαι μηχανικός και συγνώμη που επεμβαίνω έτσι, σε ξένες ειδικότητες, αλλά θα πω απλά πράγματα: Ακόμα και στο σεισμό της Αθήνας, που χαρακτηρίζεται ως ο πιο καταστροφικός μετά τους σεισμούς της Κεφαλονιάς το 1953, αν δούμε το σύνολο των κατασκευών που επλήγησαν ή κατέρρευσαν, εάν δούμε το πώς συμπεριφέρθηκαν οι κατασκευές, θα παρατηρήσουμε ότι τα σπίτια δεν πέφτουν τόσο εύκολα. Μπορεί ένα σπίτι να πάθει βλάβες, να σπάσουν τοιχία, τζάμια κλπ. Αυτά διορθώνονται. Στόχος μας είναι να αποφύγουμε την κατάρρευση, ακριβώς για να αποφύγουμε τα ανθρώπινα θύματα.

Αν σκύψουμε πραγματικά πάνω από το πρόβλημα και συνεισφέρει ο καθένας από το δικό του μετερίζι, μπορούμε να συμβάλουμε και να πετύχουμε το στόχο, που δεν μπορεί να είναι άλλος παρά η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των σεισμών.Τι ωφελεί αν η Μετεωρολογική Υπηρεσία προβλέπει μια καταιγίδα, μια πλημμύρα σε μια περιοχή, αν δεν έχουν ληφθεί τα σωστά αντιπλημμυρικά μέτρα;Οταν έχουμε σωστές υποδομές, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα φυσικά φαινόμενα.

Μπορεί ένα σπίτι να πάθει βλάβες, να σπάσουν τοιχία, κλπ. Αυτά διορθώνονται. Στόχος μας είναι να αποφύγουμε την κατάρρευση, ακριβώς για να αποφύγουμε τα ανθρώπινα θύματα

- Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα. Οι μηχανικοί θα μπορούσαν να σας πουν πάρα πολλά. Αν δείτε πραγματικά πώς γίνεται μια κατασκευή, πόσοι διαφορετικοί παράγοντες υπεισέρχονται, θα δείτε ότι πρόκειται για ένα τεράστιο πρόβλημα. Και εκεί πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας. Ξεκινώντας από τις σωστές μελέτες, από την πιστή εφαρμογή των κανονισμών που διέπουν μια κατασκευή, μέχρι την ποιότητα των υλικών.

- Στον τομέα της πρόληψης είστε ευχαριστημένος από όσα έχουν γίνει; Εχουν γίνει βήματα στον τομέα της αντισεισμικής Παιδείας;

- Εμείς, όλο το προσωπικό του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, επισκεφθήκαμε δεκάδες σχολεία, αν και δεν ήταν αυτός καθ' αυτός ο ρόλος μας.

Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με τον ΟΑΣΠ έκανε έναν πολύ μεγάλο αριθμό σεμιναρίων, καλέσαμε τους διευθυντές των δημοτικών σχολείων, μοιράσαμε εποπτικό υλικό, έγιναν ασκήσεις. Εγινε μια πολύ σοβαρή προσπάθεια και το άγχος μου είναι αν θα διατηρηθεί σε μόνιμη βάση. Διότι αν ασχολούμαστε με το πρόβλημα μόνο από τη στιγμή που έχουμε κάποια έξαρση, κάθε προσπάθεια είναι αποτυχημένη.

Αλλού όμως θέλω να καταλήξω και είναι και μια προσωπική μου εμπειρία. Τις πρώτες ημέρες μετά το σεισμό, αν πηγαίναμε σε μια εκδήλωση για να μιλήσουμε για τους σεισμούς, είχαμε κοσμοσυρροή. Σταδιακά, το ζήτημα τείνει να ξεχαστεί. Αν πάτε τώρα να οργανώσετε μια συζήτηση για τους σεισμούς, να μιλήσουμε για το πρόβλημα, θα μιλήσουμε σε κενές καρέκλες.