Στις 30 Οκτώβρη παρουσιάστηκαν στο Δημαρχείο Περάματος τα αποτελέσματα της έρευνας "Γυναικεία απασχόληση και ανεργία στο Πέραμα",που πραγματοποίησε ο σύλλογος "Εστία της Γυναίκας".Τότε οι αριθμοί και τα στατιστικά στοιχεία είχαν χαρακτηριστεί - δικαιολογημένα - "καταθλιπτικά", αφού έδειχναν την πολύ άσχημη κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι κάτοικοι του Περάματος και πολύ περισσότερο οι γυναίκες.

Εκτός όμως απ' τους αριθμούς, υπάρχουν και οι εικόνες, υπάρχουν και τα βιώματα. Το γεγονός πως το 60% των νοικοκυριών του Περάματος πλήττονται άμεσα απ' την ανεργία, όπως προέκυψε απ' τη δειγματοληπτική έρευνα, σοκάρει. Ακόμα περισσότερο, όμως, σοκάρουν οι διαπιστώσεις των πέντε γυναικών, που εργάστηκαν εθελοντικά για την πραγματοποίηση της έρευνας, οι οποίες δημοσιεύονται παρακάτω, έτσι όπως τις αφηγήθηκαν στο "Ρ". Οι διαπιστώσεις τους κάθε άλλο παρά αισιόδοξες είναι. Μερικές φορές αγγίζουν και τα όρια της καθημερινής τραγωδίας. Καμιά δε φανταζόταν πως τα... τεφτέρια θα ξανάμπαιναν για τα καλά στη ζωή των κατοίκων του Περάματος. Καμιά δε φανταζόταν πως στη γειτονιά τους υπάρχουν οικογένειες που κυριολεκτικά δεν έχουν λεφτά ούτε για ένα κιλό ψωμί. Καμιά δεν μπορούσε να διανοηθεί πως θα συναντούσε 4μελείς και 6μελείς οικογένειες με όλα τα μέλη τους άνεργα. Κι ας ήξεραν όλες πως η κατάσταση στο Πέραμα έχει φτάσει στο απροχώρητο.

"Η συγκεκριμένη έρευνα έχει ανατρεπτική δυναμική, γιατί έχει καταγράψει την πραγματικότητα", τόνισε στο "Ρ" η πρόεδρος της "Εστίας" Μάτα Παποικονόμου.

"Ελπίδα μας είναι αυτή η εμπεριστατωμένη και αναλυτική έρευνα να δυναμώσει ακόμα περισσότερο τον αγώνα της πόλης, που γίνεται με μεγάλη ένταση, εδώ και τρία χρόνια, και να έχει αποτέλεσμα για μια κλαδική πολιτική ναυπηγοεπισκευής που θα ανορθώσει την οικονομία και θα βοηθήσει στην εξαφάνιση της ανεργίας στην πόλη μας", είχε δηλώσει τότε ο δήμαρχος Περάματος, Γιάννης Πατσιλινάκος.

Το μόνο σίγουρο, πάντως, είναι πως ο δρόμος για τους κατοίκους του Περάματος είναι ακόμα μακρύς. Και η μόνη λύση γι' αυτούς - το ξέρουν άλλωστε - είναι οι αγώνες...

Η απόφαση για να γίνει η έρευνα ξεκίνησε σαν ιδέα το Δεκέμβρη του 1996. Στα τέλη του ίδιου μήνα άρχισε η προετοιμασία της. Το εγχείρημα δεν ήταν καθόλου εύκολο, από τη στιγμή που το πρακτικό μέρος της έρευνας ανέλαβαν τα ίδια τα μέλη του Συλλόγου. Την επιστημονική κάλυψη της έρευνας είχε ο κοινωνιολόγος Θ. Γεράκης και αρωγός στην προσπάθειά τους ήταν ο Δήμος Περάματος.

Οι 12 εθελόντριες ερευνήτριες ανέλαβαν να διεξάγουν την έρευνα και να πάρουν συνεντεύξεις με βάση προκαθορισμένο ερωτηματολόγιο από 300 νοικοκυριά αντιπροσωπευτικής επιλογής.

Η έρευνα ξεκίνησε το Μάρτη και διήρκεσε ως τα τέλη του Απρίλη. Τον προηγούμενο μήνα έγιναν οι πινακοποιήσεις, η ανάλυση των στοιχείων και η συγγραφή των αποτελεσμάτων της έκθεσης, η οποία παρουσιάστηκε στις 30 Οκτώβρη.

Τα αποτελέσματα της έρευνας κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά παρουσιάζονται για τις γυναίκες. Μπροστά στο 2000 η γυναίκα στο Πέραμα ζει με τον εφιάλτη της ανεργίας.Η γλώσσα των αριθμών δείχνει ότι το 36% είναι το ποσοστό ανεργίας του συνόλου των γυναικών στο Πέραμα, ενώ το 15,7% είναι το πανελλαδικό ποσοστό της γυναικείας ανεργίας.

Το 33% των ερωτηθέντων γυναικών εντοπίζουν το πρόβλημα της ανεργίας ως κυρίαρχο. Από χρόνο σε χρόνο βλέπουν την οικονομική τους κατάσταση να χειροτερεύει, ενώ από την άλλη δεν τρέφουν ελπίδες για καλυτέρευση στα επόμενα χρόνια. Το 62,6% δηλώνει ότι τον τελευταίο χρόνο αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες στην πληρωμή του ενοικίου και των λογαριασμών που τρέχουν. Το 81% των γυναικών θέτει στον αντίποδα της άσχημης οικονομικής τους κατάστασης τον εφιάλτη της ανεργίας, που προβλέπουν ότι θα αυξηθεί τον επόμενο χρόνο.

Από τη δειγματοληπτική πάντως έρευνα επισημαίνεται ότι το 60% των νοικοκυριών πλήττονται άμεσα από την ανεργία. Σημειώνεται βέβαια ότι το ποσοστό εκτινάσσεται στα ύψη λόγω της ανεργίας που ήδη υπάρχει στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη.

"Μα πώς φτάσαμε έως εδώ; Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πριν λίγα χρόνια ότι στη γειτονιά του θα υπήρχαν άνθρωποι που θα πείναγαν; Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι η ανεργία θα γινόταν τέτοιος εφιάλτης; Δεν ξέρουμε αν μπορούμε να ελπίζουμε σ' ένα καλύτερο μέλλον. Ισως το παρόν να μην μας το επιτρέπει...".

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στην Βαγγελιώ Λάκκα.Μια γυναίκα 34 χρόνων, μητέρα δύο παιδιών και άνεργη από το 1990. Μια γυναίκα που βιώνει με εκπληκτική αξιοπρέπεια τις δυσκολίες της δικής της ζωής, αφού και ο άντρας της μπορεί ουσιαστικά να θεωρηθεί άνεργος. Τα μεροκάματα, που κατά καιρούς κάνει στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, δεν μπορούν να σώσουν την κατάσταση.

Η Βαγγελιώ ζει στο Πέραμα από το 1983. Είδε πολλά ν' αλλάζουν στην περιοχή, άλλα προς το καλύτερο κι άλλα προς το χειρότερο. "Είναι ίσως ενδεικτικό πώς λειτούργησαν οι γυναίκες που απάντησαν στην ερώτηση αν το Πέραμα βρίσκεται σε άνθηση ή σε μαρασμό. Οποιες έβαζαν στο μυαλό τους την υλικοτεχνική υποδομή απαντούσαν "σε άνθηση". Οποιες έβαζαν στο μυαλό τους τα οικονομικά προβλήματα απαντούσαν "σε μαρασμό"", επισήμανε.

Η Β. Λάκκα - λόγω της έρευνας - ήρθε σε επαφή με 50 γυναίκες. Αυτό που της έκανε μεγαλύτερη εντύπωση είναι πως οι νέες κοπέλες που συνάντησε, μεταξύ 25 και 30 χρόνων, δεν έβγαιναν έξω από τα σπίτια τους. "Είτε ανύπαντρες, είτε παντρεμένες με παιδιά, αυτές οι κοπέλες - που ήταν όλες τους άνεργες - έβγαιναν απ' τα σπίτια τους μόνο για ψώνια. Δεν είχαν κανένα άλλο ενδιαφέρον, δε συμμετείχαν σε καμιά δραστηριότητα", κατέληξε.

Η 42χρονη Μαίρη Δρακουλάκη ζει στο Πέραμα από μικρό κορίτσι. Θυμάται την περιοχή από τότε που παντού υπήρχαν μόνο παράγκες, έζησε την οικονομική ανάπτυξη και την υλικοτεχνική άνθηση του δήμου, ζει και βιώνει σήμερα τον οικονομικό μαρασμό, που έχει πλήξει σχεδόν ολοκληρωτικά το Πέραμα.

Πριν τη συμμετοχή της στην έρευνα της "Εστίας της Γυναίκας", ήξερε πως αυτά που θα συναντούσε κάθε άλλο παρά αισιόδοξα θα ήταν. Δε φανταζόταν, όμως, ότι θα έβλεπε τόση εξαθλίωση, δε φανταζόταν πως θα άκουγε τόση απελπισία. "Τελικά, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Πρόβλημα επιβίωσης. Οι περισσότεροι από εμάς χρωστάνε στον μπακάλη, το μανάβη, δανείζονται ο ένας από τον άλλο, για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα, τα στοιχειώδη. Κανείς δε φανταζόταν ότι μετά από είκοσι χρόνια, θα ξανάμπαιναν στη ζωή μας τα "τεφτέρια"", λέει χαρακτηριστικά.

Με τη συμμετοχή της στην έρευνα ήρθε σ' επαφή τουλάχιστον με 50 γυναίκες. Και περιγράφει φανερά αγανακτισμένη την απελπιστική κατάσταση που συνάντησε σ' ένα σπίτι. "Ετυχε να μπούμε σ' ένα σπίτι, στο οποίο ζούσαν μαζί τρεις οικογένειες. Οι γονείς και οι δύο κόρες με τους άνδρες τους. Από τους έξι ενήλικους της οικογένειας κανένας δε δουλεύει εδώ και αρκετό καιρό", επισημαίνει η Μαίρη. Το μόνο έσοδο αυτής της οικογένειας ήταν οι 1.200 δραχμές που έπαιρναν κάθε μέρα οι δύο κόρες, από κάτι επιδοτούμενα σεμινάρια του ΟΑΕΔ που παρακολουθούσαν.

Η οικογένεια της Μαίρης θεωρείται από τις προνομιούχες αυτής της πόλης. Ο σύζυγός της μετά από 8 μήνες ανεργίας, τώρα εργάζεται. "Τις συνέπειες της ανεργίας τις έχουμε βιώσει όλοι κατά καιρούς. Ισως είναι η πρώτη φορά που η κατάσταση είναι τόσο ανυπόφορη. Το βλέπουμε στα μάτια των φίλων μας, των γειτόνων μας. Ακόμη και οι "καλημέρες" το νιώθεις πως είναι "μαζεμένες"", καταλήγει.

Η Αγγελική πιστεύει πως για το Πέραμα κάθε χρόνος που περνά είναι χειρότερα. Και εστιάζει το πρόβλημα της ανεργίας στις επιπτώσεις που έχει στις ανθρώπινες σχέσεις. "Η ανεργία δεν επηρεάζει μόνο οικονομικά μια οικογένεια. Επηρεάζει κυρίως τις σχέσεις μεταξύ των μελών της", λέει χαρακτηριστικά.

Η 35χρονη Αγγελική Μανώλη αντιμετωπίζει κι εκείνη παρόμοια προβλήματα. Το μόνο εισόδημα της οικογένειας (έχουν δύο παιδιά) είναι τα μεροκάματα που σποραδικά κάνει ο άντρας της στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη. Η ίδια είναι άνεργη από το 1988, όταν δηλαδή έκλεισε το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στο οποίο δούλευε.

Η Α. Μανώλη συμμετείχε κι αυτή στην έρευνα της "Εστίας της Γυναίκας" και επισημαίνει στο "Ρ" ό,τι της έκανε εντύπωση. "Η κατάσταση στα περισσότερα σπίτια που μπήκα ήταν πραγματικά απελπιστική. Συνάντησα 4μελή οικογένεια (το ζευγάρι και δύο κόρες) που ήταν όλοι άνεργοι. Ηρθα αντιμέτωπη με την αγανάκτησή τους, με την απογοήτευσή τους, με τα καθημερινά τους προβλήματα. Η ανεργία, η φτώχεια, η εξαθλίωση φέρνει μαρασμό σε μια οικογένεια. Το ένιωθα πως οι μεταξύ τους σχέσεις δεν ήταν και οι καλύτερες", υπογράμμισε. Επισημαίνει ωστόσο πως στις περισσότερες απ' αυτές τις οικογένειες δε διέκρινε στοιχεία μοιρολατρίας. "Υπήρχε κυρίως αγανάκτηση και οργή. Ο κόσμος είναι έτοιμος να ξεσπάσει, δεν αντέχει άλλο αυτή την κατάσταση", είπε χαρακτηριστικά. Για να καταλήξει αναφέροντας πως το Πέραμα αδειάζει: "Κάποτε δεν υπήρχε ούτε ένα ενοικιαστήριο στις κολόνες. Τώρα έχουν γεμίσει. Από τότε που ξεκίνησαν τα προβλήματα στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, πολλές οικογένειες έφυγαν. Δυστυχώς, η κατάσταση έχει φτάσει στα όριά της... ".

Η 38χρονη Αγγελική Καραμανλή - ζει σχεδόν είκοσι χρόνια στο Πέραμα - είναι εδώ και τρία χρόνια άνεργη. Εχει δύο παιδιά κι αυτό που την απασχολεί ιδιαίτερα αυτό τον καιρό είναι πως σε λίγους μήνες ο γιος της απολύεται από το στρατό και θα έρθει αντιμέτωπος με το ίδιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι κάτοικοι στο Πέραμα: Με την ανεργία.

Η Αγγελική από τότε που παντρεύτηκε δε δούλεψε ποτέ της σταθερά, πάντα ασχολιόταν με περιστασιακές δουλιές. Αλλοτε σε συνεργεία καθαρισμού και άλλοτε καθάριζε μόνη της σκάλες. Τα τελευταία τρία χρόνια, όμως, δεν έχει κάνει ούτε ένα μεροκάματο! "Ψάχνω συνεχώς για δουλιά, αφήνω το τηλέφωνό μου σε συνεργεία καθαρισμού, κάνω αιτήσεις σε παιδικούς σταθμούς, σε νοσοκομεία και σε διάφορους οργανισμούς, αλλά απάντηση δεν παίρνω από πουθενά", λέει η Αγγελική.

"Τα πράγματα στο Πέραμα έχουν αλλάξει πολύ. Μπορεί πριν 20 χρόνια το Πέραμα να ήταν γεμάτο παράγκες, σήμερα όμως είναι γεμάτο ανέργους. Είμαστε όλοι πολύ ζορισμένοι. Πλέον υπάρχουν πραγματικά άνθρωποι που πεινούν. Που δεν έχουν λεφτά ούτε για ένα κιλό ψωμί, για λίγο γάλα. Πράγματα απίστευτα για μας πριν λίγο καιρό... ", τονίζει η Αγγελική.

Η συμμετοχή της στην έρευνα ήταν η αφορμή για να διαπιστώσει από κοντά ό,τι φανταζόταν πως συνέβαινε στην περιοχή της. Η Αγγελική ήρθε σε επαφή και μίλησε με 30 γυναίκες του Περάματος. Κάποια πράγματα τα περίμενα, κάποια άλλα όμως... "Συγκλονίστηκα όταν συνάντησα μια τριμελή οικογένεια που ήταν όλοι άνεργοι. Δεν είχαν να πληρώσουν το φως, το νερό. Ολη η οικογένεια ήταν σε απόγνωση. Ζητούσαν βοήθεια από μένα, από το δήμαρχο, για να βρει έστω ο ένας από τους τρεις δουλειά. Απελπιστική κατάσταση...", λέει η Αγγελική.

Η "Εστία της Γυναίκας" Περάματος είναι από τους πρώτους γυναικείους συλλόγους της ευρύτερης περιοχής Πειραιά, αφού ήδη διανύει το 33ο έτος της δράσης του με μοναδική διακοπή την περίοδο της χούντας. Σήμερα ο σύλλογος αριθμεί 80 μέλη.

Η Μάτα Παπαοικονόμου,πρόεδρος της "Εστίας", επισημαίνει πως την ιδέα και την ώθηση για την πραγματοποίηση της έρευνας την έδωσαν οι ίδιες οι γυναίκες του Περάματος. "Ειδικά τα τελευταία τρία χρόνια, σε κάθε επαφή που είχε ο σύλλογος μαζί τους, μας πολιορκούσαν με φωνές αγανάκτησης και οργής γι' αυτά που βίωναν καθημερινά. Ετσι αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι, που αρχικά πιστεύαμε πως ήταν πέρα απ' τις δυνατότητές μας", είπε χαρακτηριστικά.

Χαρακτηρίζει την έρευνα "ένα αγωνιστικό εργαλείο στη μάχη που δίνει το γυναικείο κίνημα" και πιστεύει πως θα παίξει σημαντικό ρόλο στα δρώμενα της πόλης. "Η συγκεκριμένη έρευνα έχει μια ιδιαίτερα ανατρεπτική δυναμική, γιατί έχει καταγράψει την πραγματικότητα. Και είναι ιδιαίτερα σημαντικό το στοιχείο που προέκυψε: Στο Πέραμα η ανεργία είναι κατά 135% μεγαλύτερη, σε σχέση με το ποσοστό της γυναικείας ανεργίας πανελλαδικά", επισήμανε.

Η Μ. Παπαοικονόμου υπογραμμίζει πως ήταν πολύ σημαντική η εμπειρία που αποκόμισε η 12μελής ομάδα της "Εστίας" κατά τη διαδικασία της έρευνας. "Ηταν πολύ σημαντικό που ήρθαμε σε άμεση επαφή με γυναίκες της περιοχής μας. Γιατί υπάρχουν προβλήματα που δεν μπορούν να περιγραφούν με αριθμούς ή στατιστικές", επισήμανε.

Και η ίδια ήταν μέσα στη 12μελή ομάδα που εργάστηκε για την έρευνα. Αυτό που της έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ήταν πως πάρα πολλές οικογένειες είχαν πρόβλημα στο να πληρώνουν τους λογαριασμούς. Επισήμανε πως κυρίως στις γυναίκες μεταξύ 35-40 χρόνων ήταν ιδιαίτερα πιεστική η ανάγκη να δουλέψουν. Κι αυτό που περισσότερο τις απασχολούσε ήταν πως δεν υπάρχει μια παραγωγική μονάδα στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά.

Τέλος, η πρόεδρος της "Εστίας" ανέφερε πως οι γυναίκες που εργάστηκαν γι' αυτή την έρευνα ξεπέρασαν τους πολλαπλούς ρόλους τους και στάθηκαν αντάξιες στον καινούριο ρόλο που τους ανατέθηκε. "Η συγκεκριμένη έρευνα θα στοίχιζε γύρω στο 1,5 εκατομμύριο. Χάρη στην εθελοντική προσφορά των μελών μας, το ποσό αυτό μειώθηκε στο ελάχιστο", κατέληξε η Μ. Παπαοικονόμου.

Ρεπορτάζ:

Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ

Ελένη ΤΖΙΒΡΑ

Φωτογραφίες:

Βαγγέλης ΤΟΚΑΣ