"Ωσπου να γίνουμε δήμος δε θα υπάρχουν δημότες...". Η διαπίστωση αυτή ανήκει σε έναν αγροτοκτηνοτρόφο του χωριού Παρακάλαμος Ιωαννίνων, αλλά δεν είναι μόνο δική του. Μπορεί μάλιστα να αποτελέσει και μια αποστομωτική απάντηση στην τηλεοπτική προπαγάνδα της κυβέρνησης για τα "καλά" της Ευρωπαϊκής Ενωσης και για τον "αναπτυξιακό οργασμό" που συντελείται στην Ελλάδα...

Η Ηπειρος παρακμάζει, όσο δηλαδή μπορεί να παρακμάσει η πιο φτωχή ήδη περιοχή της Ευρώπης. Οι αγροτοκτηνοτρόφοι βλέπουν τα παιδιά τους να εγκαταλείπουν τα χωριά και την τσέπη τους να αδειάζει συνεχώς. Φεύγοντας και η τελευταία γενιά των ηλικιωμένων κτηνοτρόφων η ύπαιθρος της Ηπείρου θα ερημωθεί για να χαριστεί στη συνέχεια σε πολυεθνικούς, μονοπωλιακούς αγροτοκτηνοτροφικούς σχηματισμούς που θα χρησιμοποιούν συγκεκριμένο αριθμό εργατών και υπαλλήλων. Οσο για τα χωριά, θα "υπάρχουν" μόνο σαν ενοποιημένα οικιστικά "φαντάσματα" στα κιτάπια του "Καποδίστρια".

Η τάση μονοπώλησης της κτηνοτροφικής παραγωγής είναι πλέον ορατή, ενώ αποτελεί ήδη γεγονός για άλλες χώρες της ΕΕ. Στο νομό Αρτας συναντήσαμε παρέες ξωμάχων της γης που καθόντουσαν σε άδεια τραπέζια γιατί δεν έφτανε το "χαρτζιλίκι" για "δεύτερο γύρο". Στην Πρέβεζα μας διηγήθηκαν ότι οι παππούδες στα χωριά αποφεύγουν να συναντήσουν τα εγγόνια τους γιατί δεν έχουν τι να τα φιλέψουν. Στα Γιάννενα οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ σκαρφαλώνουν ακόμη στα κατσάβραχα για να συμπληρώσουν το ισχνό τους εισόδημα. Παντού ακούγαμε ότι όσοι νέοι επιμένουν να μένουν στον τόπο τους μένουν και ανύπαντροι, αφού το να είσαι κτηνοτρόφος και αγρότης είναι πλέον συνώνυμο της ανέχειας και της μιζέριας. Ούτε ακόμη κι αυτή η "απαστράπτουσα" Κέρκυρα δεν ξεφεύγει από τον "κυκλώνα" της παρακμής. Οσο για την απάντηση της κυβέρνησης σε όλα αυτά, είναι χαρακτηριστικές οι ομιλίες του υφυπουργού Οικονομικών Γ. Δρυ και του περιφερειάρχη Ιονίων Νήσων στο πρόσφατο αγροτικό συνέδριο της Νομαρχίας Κέρκυρας, που κάλεσαν τους αγρότες "να αναλάβουν τις ευθύνες τους" (!) στο όνομα της "παγκοσμιοποίησης" και του "αποφασίζουν υπερεθνικά κέντρα".

Η κυβερνητική "μέριμνα" όμως δε σταματάει εδώ. Η ρύπανση του Αμβρακικού συνεχίζεται ανεμπόδιστα, έχοντας φυσικά αρνητικές επιπτώσεις στην αλιεία. Τα αρδευτικά έργα στους κάμπους παραδίδονται ημιτελή ή με κακοτεχνίες - "μνημεία" εργολαβικής "ευαισθησίας" και κυβερνητικής "υπευθυνότητας" - και το λιγοστό βιος των αγροτών μετατρέπεται σε λίμνη. Μπορεί οι κτηνοτρόφοι να μην έχουν δικά τους βοσκοτόπια και να τα νοικιάζουν, αλλά άμα υπάρχει "καλή θέληση" από την κυβέρνηση πάντα βρίσκεται χώρος για ΝΑΤΟικές αποθήκες σε απόσταση αναπνοής από τις στάνες. Συγχρόνως, στην Αρτα, δυο - τρία αφεντικά εργοστασίων χυμοποίησης "στύβουν" τους πορτοκαλοπαραγωγούς όπως τα πορτοκάλια...

Η "χαρωπή" αγελαδίτσα που μηρυκάζει σε καταπράσινα λιβάδια με φόντο ευτυχισμένους αγρότες μπροστά στις οικολογικές φάρμες τους είναι μια εικόνα που υπάρχει μόνο στα κεφάλια των διαφημιστών. Στα χωριά των Ιωαννίνων οι καφετζήδες μετράνε τα λίτρα του τσίπουρου που πουλιέται σε όλο και πιο λίγες ποσότητες. Και οι αγροτοκτηνοτρόφοι μετράνε τα σπίτια που ερημώνουν στις γειτονιές τους.

Στο καφενείο του Παρακάλαμου, τα "περήφανα γηρατειά" σκοτώνουν την ώρα τους με πρέφα και ρεφενέ τσίπουρο. Ο Θεοφάνης Μπαλάσκας,πρώην πρόεδρος της Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Πωγωνίου, και ο Γιάννης Νάσσης μας λένε για εσωτερική μετανάστευση, έλλειψη αποστραγγιστικών έργων, για τον Καλαμά, το ποτάμι, που "φτάνει στο ίδιο επίπεδο με τα χωράφια", τους γεωπόνους που "δεν ασχολούνται με τη γεωργία", αλλά οι υπηρεσίες του υπουργείου τούς έχουν μετατρέψει σε γραφιάδες. "Δε γίνονται υποδειγματικές καλλιέργειες" και η γη συντηρείται "εκ των ενόντων" με την πείρα των ίδιων των αγροτών. Το μεροκάματο "μία η άλλη". "Ο,τι βγάζουμε απ' τα γελάδια μάς τα τρών' τα λιπάσματα". "Δεν έκαναν καμία κίνηση να συμπαρασταθούν στον αγρότη. Ολοι κοίταξαν να εξασφαλιστούν οι ίδιοι, να πιάσουν μια καρέκλα", λένε για την κυβέρνηση. Προσθέτουν ότι μια χώρα σαν την Ελλάδα που έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναπτύξει την αγροτική παραγωγή της, δεν κάνει σποροπαραγωγή! Αποτέλεσμα, "να βγάζουν κέρδη από τις εισαγωγές". Το κόστος; Με τις σημερινές τιμές πρέπει να πουληθούν 220 κιλά καλαμπόκι για να αγοραστεί σπόρος για ένα στρέμμα...

Ο Μιχάλης Κώτσιος και ο Αποστόλης Μπαρέκος είναι κτηνοτρόφοι και έχουν τις στάνες τους στην περιοχή του Πρωτόπαππα.Λίγο πιο μακριά διακρίνονται οι ΝΑΤΟικές αποθήκες. "Ακούγαμε τα ελικόπτερα μέσα στη νύχτα. Ποιος ξέρει τι να έχουν μέσα...".

"Αυξάνονται τα προβλήματα" μας λέει ο Μ. Κώτσιος και δείχνει το δωμάτιο με τα τελείως απαραίτητα. "Κάθομαι δέκα χρόνια εδώ "αυτοεξόριστος". Πρόβατα, δουλιά. Η κτηνοτροφία στον τόπο μας δεν έχει μέλλον. Τα παιδιά δεν ακολουθούν το επάγγελμα. Είναι σκλαβιά. Με πυρετό δουλεύει η γυναίκα μου. Τα βοσκοτόπια είναι νοικιασμένα 8-10 χιλιάδες δραχμές το στρέμμα. Το γάλα 243 δραχμές το κιλό. Τι να πρωτοκαλύψεις; 260 δραχμές κοστολογείται η προβατίνα μόνο για τάισμα. Εχω 200 πρόβατα, θα πάρω 20 τόνους γάλα. Ενα εκατομμύριο θέλω νοίκι, ένα εκατομμύριο συντήρηση στα μηχανήματα, ένα εκατομμύριο πετρέλαια, ένα εκατομμύριο φυράματα, ένα εκατομμύριο για φυτοφάρμακα και σπόρια, πολλές φορές μπαίνουμε και μέσα".

Η δουλιά σκληρή. "Θα σηκωθείς, θα αρμέξεις τα πρόβατα και θα τα ταϊσεις. Μετά θα κάνεις ό,τι δουλιές απαιτούνται ανάλογα με την εποχή. Φαγητό στο πόδι, μη νομίσεις ότι έχουμε την άνεση του τραπεζώματος. Επί ποδός, ψωμί τυρί και δουλιά. Το βράδυ πάλι στα ζώα. Αρμεγμα κλπ. Δεκαοχτώ με είκοσι ώρες το 24ωρο. Από την ώρα που γύρισα από το στρατό και άρχισα αυτό το επάγγελμα έλεγαν από τα μπαλκόνια "θα δώσουμε στους αγρότες". Μέχρι τώρα δεν έχουν επιδοτηθεί δραστηριότητες που έχουμε αναπτύξει, όπως γεωτρήσεις, αγροτικά εργαλεία, περιφράξεις, σταβλικές εγκαταστάσεις, δεξαμενές. Είχα πάρει ένα δάνειο από την ΑΤΕ τρία εκατομμύρια το '85. Με αρρώστιες και ζημιές καθηλωθήκαμε. Μέχρι το '92 είχα πληρώσει 4,5 εκατομμύρια και ακόμα δεν έχω ξεχρεώσει. Τη σύνταξη άστη". Κι όλα αυτά γιατί; "Στα 110 κιλά γάλα παίρνω 4 χιλιάρικα μεροκάματο μαζί με τη γυναίκα μου. Αυτή είναι η πραγματικότητα".

Ο Αποστόλης Μπαρέκος έχει 135 πρόβατα, "ένα παιδί και μια κοπέλα". Τα παιδιά "δουλεύουν σε άλλες δουλιές, τα πρόβατα δεν τα θέλουν". "Τι να κάνουν εδώ; Μέσα στη βρωμιά, στη μιζέρια, να μην έχουν μια δραχμή στην τσέπη τους; Τι να βγάλω με το πρόβατο; Κάθε μέρα και χειρότερα. Δεν έχει ψωμί εδώ για να καθίσει ο νέος. Οι νέοι θα φύγουν όλοι. Και να μείνει και κανένας μένει κι ανύπαντρος. "Τι δουλειά κάνεις;". "Κτηνοτρόφος". "Βρωμάει... ". Αυτά λένε δυστυχώς. Ενα άλλο πρόβλημα που έχουμε εδώ είναι με το νερό. Προχώρησαν ένα έργο και πήγαν νερό μέχρι τα κοτέτσια. Στους κτηνοτρόφους όμως δεν πήγαν. Το αποτέλεσμα είναι να κουβαλάνε οι περισσότεροι κτηνοτρόφοι όλο το χρόνο νερό με τα βυτία για να ποτίζουν τα ζώα τους. Εχουν 200 και 300 ζώα ο καθένας. Για τόσα ζώα θες δυο τόνους νερό την ημέρα τουλάχιστον. Δεν κάνει άλλη δουλιά ο κόσμος από το να κουβαλάει νερό". Το νερό παρακάμφθηκε από την περιοχή με απόφαση του Συνδέσμου Υδρευσης Κοινοτήτων πριν τις τελευταίες δημοτικές εκλογές.

"Εχουμε 40.000 δρχ. κατά στρέμμα έξοδα. Κι απ' αυτά καταλήγουμε να πάρουμε 600, 700 κιλά καλαμπόκι το στρέμμα. Ας σκεφτούν αυτοί οι μεγάλοι τι κάνουμε και τι βγάζουμε. Χρεοκοπία καθαρή. Παίρνουμε 30 χιλιάδες και ρίχνουμε και την επιδότηση μέσα για να κρατηθούμε".

Μας λένε επίσης για τον κάμπο της Λαψίστας που δημιουργήθηκε με την αποξήρανση της ομώνυμης λίμνης. Τα χωράφια μοιράστηκαν το 1970, αλλά η οριστική διανομή έγινε τώρα. "Εχουμε νέους που δεν έχουν δική τους γη. Είναι ευκαιρία να τους δώσουν από 10-15 στρέμματα. Πήραν οι παλιοί το '70, που οι περισσότεροι έχουν πεθάνει".

Το 1994 έπεσαν οι στάβλοι από το χιόνι. "Κάναμε αιτήσεις αποζημίωσης. Οσο τα είδες εσύ, τόσο τα είδαμε κι εμείς"...

Και οι συνεταιρισμοί όμως δεν έχουν καλύτερη αντιμετώπιση. Μιλάμε με τον πρόεδρο του Πτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Ιωαννίνων "Η Πίνδος", Παναγιώτη Πρέντζα.Στο συνεταιρισμό υπάρχουν 550 παραγωγοί και 480 εργαζόμενοι στο εργοστάσιο και τα πρατήρια σε πόλεις της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια ανοίγεται και στις βαλκανικές χώρες. "Εκπροσωπούμε το 70% της πτηνοτροφικής παραγωγής του νομού. Το υπόλοιπο απορροφείται από ιδιώτες. Την τελευταία διετία έχει διπλασιαστεί η παραγωγή στο νομό σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ελλάδα, που έχει μειωθεί στο 50% με το κλείσιμο της ΒΟΚΤΑΣ. Αυτό το έχουμε καλύψει εμείς. Δε χρωστάμε σε κανέναν, σε αντίθεση με ιδιώτες, όπως ο Μιμίκος. Αυτός χρωστάει 35 δισεκατομμύρια δραχμές σε ΑΤΕ και Εθνική. Σε αυτούς που χρωστάνε χαρίζουν και είναι τα χαϊδεμένα παιδιά".

Το κέρδος για τους συνεταιρισμένους παραγωγούς είναι 50 δραχμές η εκτροφή. "Για τους μεγαλοπαραγωγούς είναι καλά. Για τους μικρομεσαίους, που είναι επί το πλείστον οι συνεταιρισμένοι, υπάρχει πρόβλημα". Μια ικανοποιητική τιμή θα ήταν 80 με 100 δραχμές η εκτροφή. Την ίδια στιγμή ο έμπορος τα πουλάει όλα τα κοτόπουλα στην ίδια τιμή, ανεξάρτητα πόσο τα αγόρασε, βγάζοντας, φυσικά, τεράστια κέρδη.

"Πληρώνουμε 700 - 800 εκατομμύρια τόκους στις τράπεζες το χρόνο. Εμείς και ο Μιμίκος έχουμε το 50% της εγχώριας παραγωγής. Ο Μιμίκος με το 23% χρωστάει 35 δισ. και η ΑΤΕ το περασμένο δίμηνο τον χρηματοδότησε με άλλα πέντε δισεκατομμύρια! Από στοιχεία της ΑΤΕ από το '74 και μετά ο Μιμίκος παίρνει και δεν έχει πληρώσει ούτε δραχμή. Ενώ εμείς, αν δεν πληρώσουμε στην τράπεζα τον άλλο μήνα, θα ξεκινήσει πλειστηριασμούς. Για μας δεν το συζητάνε, ενώ για εκεί το συζητάνε, είναι... "διαφορετική" περίπτωση. Αυτό το καταγγέλλουμε και το τονίζουμε συνέχεια αλλά δεν ακούει κανείς".

"Πριν αλλάξει ο διοικητής της ΑΤΕ, η τράπεζα συζητούσε μια "ρύθμιση" στο χρέος του Μιμίκου. Χάρισμα 15 δισεκατομμυρίων, αρκεί να δεχτεί να πληρώσει τα υπόλοιπα μακροχρόνια. Από πού θα τα χαρίσει αυτά τα λεφτά; Εμείς στερήσαμε το εισόδημα των παραγωγών για να πληρώσουμε. Αν χρωστούσαμε 30 δισ. στην τράπεζα, οι παραγωγοί μας θα ήταν πλούσιοι, ανεξάρτητα αν ο συνεταιρισμός θα ήταν χρεοκοπημένος".

Με την υποτίμηση ο συνεταιρισμός έχασε περίπου ένα δισεκατομμύριο δραχμές, λόγω της σόγιας και του καλαμποκιού που είναι εισαγόμενα. "Αυτοί που θα πληρώσουν τη νύφη είναι οι παραγωγοί. Αυτός που μας παλεύει είναι η ίδια η πολιτεία. Οχι μόνο με την υποτίμηση, αλλά δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε και με τους ίδιους όρους. Ο στρατός το 50% των κοτόπουλων το παίρνει από τους Γάλλους".

"Αν το υπουργείο Γεωργίας και γενικότερα η κυβέρνηση δε σκύψει να δει το πρόβλημα γενικά της κτηνοτροφίας στην Ελλάδα κι αυτούς που πρέπει να μείνουν στην κτηνοτροφία, ούτε τυχοδιώκτες ούτε αεριτζήδες, πιστεύω ότι η ελληνική κτηνοτροφία και στα πλαίσια της ΕΕ δε θα έχει μέλλον".

"Στη Γαλλία υπήρχαν 149 πτηνοτροφικές επιχειρήσεις, ιδιώτες και συνεταιρισμοί. Αυτή τη στιγμή έχουν συμπτυχθεί και έχουν γίνει δύο. Εχουν αγοραστεί όλες οι μικρές επιχειρήσεις. Στην Ιταλία είναι δύο. Στη Γερμανία είναι μία. Αρα μπαίνει ζήτημα μονοπώλησης. Πιστεύω ότι θα γίνουμε παράρτημα των Ιταλών και των Γάλλων", καταλήγει.

Στο Ροδοτόπι έχει πέσει το βράδυ και οι κτηνοτρόφοι πηγαίνουν να πουλήσουν το γάλα, βραδινό άρμεγμα, μέσα στα δοχεία, στο πρατήριο της "Δωδώνης". Μιλάμε με τον Γιώργο Τασούλα και τον Παναγιώτη Παππά."Πού να τα βγάλουμε τα έξοδα; Πώς θα ζήσει αυτός ο λαός; Ασε το γάλα. Είναι τζάμπα. Διακόσιες δραχμές ένα κιλό τι να το κάνεις; Δε φτάνει. Παλεύουμε και με ζώα και με χωράφια. Το κόστος ανεβαίνει και οι τιμές που πουλάμε μένουν ίδιες και φτηνότερα ακόμα. Οι ποσοστώσεις δε βοηθάνε. Ζημιά μας κάνουν. Οταν θέλω να συμπληρώσω μια οκά για να μπορέσω να ζήσω την οικογένειά μου κι έρχεσαι και μου λες "θα βγάλεις 100 κιλά γάλα αντί για 200" ζημιά μου κάνεις δε μου κάνεις καλό. Αυτή τη δουλιά μάς κάνει η ΕΟΚ και οι συμβάσεις από τις Βρυξέλλες".

Οι κτηνοτρόφοι μάς καταγγέλλουν και κάτι "περίεργο". "Πέρυσι το φθινόπωρο πληρωνόμασταν 244 δραχμές το γάλα. Τώρα μας δίνει χαρτί ότι πληρωθήκαμε 263. Μας τα δίνουν τώρα για να κάνουμε τις φορολογικές δηλώσεις. Μας είπαν ότι είναι οι κρατήσεις, αλλά δε μας είπαν γιατί. Ενώ δεν το πληρωθήκαμε με τόσο. Εμείς φαινόμαστε στην εφορία να πληρωθήκαμε 23 δραχμές παραπάνω το κιλό".

Και στο καφενείο του χωριού, η οργή του μπαρμπα - Μιχάλη Λωρίδα ξεχειλίζει. "Εμένα ποιος με ασφαλίζει; Κανένας. Μας πατάνε κάτω. Το τραπέζι κάθε οικογένειας στρώνεται με τον ιδρώτα των αγροτών και των κτηνοτρόφων. Ομως εμείς δεν μπορούμε να τα φάμε αυτά. Πρέπει να τα πουλήσουμε για να πάρουμε το παπούτσι, το φάρμακο. Για το ζώο. Χτυπάνε άγρια αυτή την τάξη. Είμαι ανάπηρος του ΟΓΑ από το '85. Με μισή καρδιά. Τρέχω απάνω στις πλαγιές με 31 χιλιάδες δραχμές σύνταξη για να ζήσω. Κάτσε και βγάλε συμπέρασμα εσύ αν θα μπορέσω. Με αυτό το κρύο κάθομαι στο βουνό. Το βράδυ έρχομαι εδώ. Με δυο εμφράγματα, με ζάχαρο, με πίεση και μου λέει η κυβέρνηση "καλά είσαι". Αν δεν το καταλάβει ο κόσμος να πάρει το στειλιάρι και να τους πελεκήσει, γιατί είναι λωποδύτες και κλέφτες... Με τον τρόπο τους προσπαθούν να γελάσουν το κοσμάκη ότι εκείνος που ήρθε γρηγορότερα μας έλεγε ψέματα και τούτος μας τα λέει καλύτερα. Εχουν την ίδια μύτη τα γουρούνια. Δεν αλλάζουν αυτοί. Αν παλέψουμε μπορεί να γίνει κάτι. Γιατί αυτοί αποδείχτηκαν ψεύτες". Την αναγκαιότητα αυτής της πάλης μέσα από ένα κοινό μέτωπο όλων των εργαζομένων και των αγροτοκτηνοτρόφων μάς εξέφρασαν και ο Νίκος Ζήγος,πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Καλπακίου, και ο Τάσος Μαλάτος,μέλος της ΣΕΑ Ιωαννίνων.

"Τρέχω ακόμα πάνω στις πλαγιές για να ζήσω", λέει ο μπάρμπα - Μιχάλης, που παίρνει αναπηρική σύνταξη του ΟΓΑ

"Δεν έχει ψωμί εδώ για να κάτσει ο νέος", λέει ο Αποστόλης Μπαρέκος

"Το κόστος ανεβαίνει, οι τιμές μένουν ίδιες". Ροδοτόπι, στο πρατήριο γάλακτος της "Δωδώνης"

Ακόμα περιμένουν τις αποζημιώσεις από τις καταστροφές του '94 οι κτηνοτρόφοι του Πρωτόπαππα

Η είσοδος του συνεταιρισμού. Ακόμη ένα υποψήφιο θύμα της "αναπτυξιακής" πολιτικής

Αποστολή: Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ

Φωτογραφίες: Βαγγέλης ΤΟΚΑΣ