Η "χαρωπή" αγελαδίτσα που μηρυκάζει σε καταπράσινα λιβάδια με φόντο ευτυχισμένους αγρότες μπροστά στις οικολογικές φάρμες τους είναι μια εικόνα που υπάρχει μόνο στα κεφάλια των διαφημιστών. Στα χωριά των Ιωαννίνων οι καφετζήδες μετράνε τα λίτρα του τσίπουρου που πουλιέται σε όλο και πιο λίγες ποσότητες. Και οι αγροτοκτηνοτρόφοι μετράνε τα σπίτια που ερημώνουν στις γειτονιές τους.

Στο καφενείο του Παρακάλαμου, τα "περήφανα γηρατειά" σκοτώνουν την ώρα τους με πρέφα και ρεφενέ τσίπουρο. Ο Θεοφάνης Μπαλάσκας,πρώην πρόεδρος της Ενωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Πωγωνίου, και ο Γιάννης Νάσσης μας λένε για εσωτερική μετανάστευση, έλλειψη αποστραγγιστικών έργων, για τον Καλαμά, το ποτάμι, που "φτάνει στο ίδιο επίπεδο με τα χωράφια", τους γεωπόνους που "δεν ασχολούνται με τη γεωργία", αλλά οι υπηρεσίες του υπουργείου τούς έχουν μετατρέψει σε γραφιάδες. "Δε γίνονται υποδειγματικές καλλιέργειες" και η γη συντηρείται "εκ των ενόντων" με την πείρα των ίδιων των αγροτών. Το μεροκάματο "μία η άλλη". "Ο,τι βγάζουμε απ' τα γελάδια μάς τα τρών' τα λιπάσματα". "Δεν έκαναν καμία κίνηση να συμπαρασταθούν στον αγρότη. Ολοι κοίταξαν να εξασφαλιστούν οι ίδιοι, να πιάσουν μια καρέκλα", λένε για την κυβέρνηση. Προσθέτουν ότι μια χώρα σαν την Ελλάδα που έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναπτύξει την αγροτική παραγωγή της, δεν κάνει σποροπαραγωγή! Αποτέλεσμα, "να βγάζουν κέρδη από τις εισαγωγές". Το κόστος; Με τις σημερινές τιμές πρέπει να πουληθούν 220 κιλά καλαμπόκι για να αγοραστεί σπόρος για ένα στρέμμα...

Ο Μιχάλης Κώτσιος και ο Αποστόλης Μπαρέκος είναι κτηνοτρόφοι και έχουν τις στάνες τους στην περιοχή του Πρωτόπαππα.Λίγο πιο μακριά διακρίνονται οι ΝΑΤΟικές αποθήκες. "Ακούγαμε τα ελικόπτερα μέσα στη νύχτα. Ποιος ξέρει τι να έχουν μέσα...".

"Αυξάνονται τα προβλήματα" μας λέει ο Μ. Κώτσιος και δείχνει το δωμάτιο με τα τελείως απαραίτητα. "Κάθομαι δέκα χρόνια εδώ "αυτοεξόριστος". Πρόβατα, δουλιά. Η κτηνοτροφία στον τόπο μας δεν έχει μέλλον. Τα παιδιά δεν ακολουθούν το επάγγελμα. Είναι σκλαβιά. Με πυρετό δουλεύει η γυναίκα μου. Τα βοσκοτόπια είναι νοικιασμένα 8-10 χιλιάδες δραχμές το στρέμμα. Το γάλα 243 δραχμές το κιλό. Τι να πρωτοκαλύψεις; 260 δραχμές κοστολογείται η προβατίνα μόνο για τάισμα. Εχω 200 πρόβατα, θα πάρω 20 τόνους γάλα. Ενα εκατομμύριο θέλω νοίκι, ένα εκατομμύριο συντήρηση στα μηχανήματα, ένα εκατομμύριο πετρέλαια, ένα εκατομμύριο φυράματα, ένα εκατομμύριο για φυτοφάρμακα και σπόρια, πολλές φορές μπαίνουμε και μέσα".

Η δουλιά σκληρή. "Θα σηκωθείς, θα αρμέξεις τα πρόβατα και θα τα ταϊσεις. Μετά θα κάνεις ό,τι δουλιές απαιτούνται ανάλογα με την εποχή. Φαγητό στο πόδι, μη νομίσεις ότι έχουμε την άνεση του τραπεζώματος. Επί ποδός, ψωμί τυρί και δουλιά. Το βράδυ πάλι στα ζώα. Αρμεγμα κλπ. Δεκαοχτώ με είκοσι ώρες το 24ωρο. Από την ώρα που γύρισα από το στρατό και άρχισα αυτό το επάγγελμα έλεγαν από τα μπαλκόνια "θα δώσουμε στους αγρότες". Μέχρι τώρα δεν έχουν επιδοτηθεί δραστηριότητες που έχουμε αναπτύξει, όπως γεωτρήσεις, αγροτικά εργαλεία, περιφράξεις, σταβλικές εγκαταστάσεις, δεξαμενές. Είχα πάρει ένα δάνειο από την ΑΤΕ τρία εκατομμύρια το '85. Με αρρώστιες και ζημιές καθηλωθήκαμε. Μέχρι το '92 είχα πληρώσει 4,5 εκατομμύρια και ακόμα δεν έχω ξεχρεώσει. Τη σύνταξη άστη". Κι όλα αυτά γιατί; "Στα 110 κιλά γάλα παίρνω 4 χιλιάρικα μεροκάματο μαζί με τη γυναίκα μου. Αυτή είναι η πραγματικότητα".

Ο Αποστόλης Μπαρέκος έχει 135 πρόβατα, "ένα παιδί και μια κοπέλα". Τα παιδιά "δουλεύουν σε άλλες δουλιές, τα πρόβατα δεν τα θέλουν". "Τι να κάνουν εδώ; Μέσα στη βρωμιά, στη μιζέρια, να μην έχουν μια δραχμή στην τσέπη τους; Τι να βγάλω με το πρόβατο; Κάθε μέρα και χειρότερα. Δεν έχει ψωμί εδώ για να καθίσει ο νέος. Οι νέοι θα φύγουν όλοι. Και να μείνει και κανένας μένει κι ανύπαντρος. "Τι δουλειά κάνεις;". "Κτηνοτρόφος". "Βρωμάει... ". Αυτά λένε δυστυχώς. Ενα άλλο πρόβλημα που έχουμε εδώ είναι με το νερό. Προχώρησαν ένα έργο και πήγαν νερό μέχρι τα κοτέτσια. Στους κτηνοτρόφους όμως δεν πήγαν. Το αποτέλεσμα είναι να κουβαλάνε οι περισσότεροι κτηνοτρόφοι όλο το χρόνο νερό με τα βυτία για να ποτίζουν τα ζώα τους. Εχουν 200 και 300 ζώα ο καθένας. Για τόσα ζώα θες δυο τόνους νερό την ημέρα τουλάχιστον. Δεν κάνει άλλη δουλιά ο κόσμος από το να κουβαλάει νερό". Το νερό παρακάμφθηκε από την περιοχή με απόφαση του Συνδέσμου Υδρευσης Κοινοτήτων πριν τις τελευταίες δημοτικές εκλογές.

"Εχουμε 40.000 δρχ. κατά στρέμμα έξοδα. Κι απ' αυτά καταλήγουμε να πάρουμε 600, 700 κιλά καλαμπόκι το στρέμμα. Ας σκεφτούν αυτοί οι μεγάλοι τι κάνουμε και τι βγάζουμε. Χρεοκοπία καθαρή. Παίρνουμε 30 χιλιάδες και ρίχνουμε και την επιδότηση μέσα για να κρατηθούμε".

Μας λένε επίσης για τον κάμπο της Λαψίστας που δημιουργήθηκε με την αποξήρανση της ομώνυμης λίμνης. Τα χωράφια μοιράστηκαν το 1970, αλλά η οριστική διανομή έγινε τώρα. "Εχουμε νέους που δεν έχουν δική τους γη. Είναι ευκαιρία να τους δώσουν από 10-15 στρέμματα. Πήραν οι παλιοί το '70, που οι περισσότεροι έχουν πεθάνει".

Το 1994 έπεσαν οι στάβλοι από το χιόνι. "Κάναμε αιτήσεις αποζημίωσης. Οσο τα είδες εσύ, τόσο τα είδαμε κι εμείς"...