Η επέκταση της κυριαρχίας της ΛΔΚ στο Χονγκ - Κονγκ ύστερα από βρετανική παρουσία 156 χρόνων ήταν ένα από τα θέματα που απασχόλησαν πιο πολύ αυτές τις μέρες τα διεθνή ΜΜΕ. Αρχίζοντας από το CNN, πιθανότατα δεν υπήρξε ούτε ένα κανάλι σε όλο τον κόσμο που, στην ένωση της 30ής Ιούνη και της 1ης Ιούλη 1997, να μην έδειξε την τελευταία υποστολή της "Γιούνιον Τζακ" και της αποικιακής σημαίας του Χονγκ - Κονγκ και την πρώτη έπαρση της σημαίας της ΛΔΚ και της Ειδικής Διοικητικής Περιοχής, τις ομιλίες του Πρίγκιπα της Ουαλίας Καρόλου, του τελευταίου αποικιακού διοικητή Κρις Πάτεν και του Προέδρου της ΛΔΚ Ζάο Ζι - Γιανγκ, την ορκωμοσία του νέου κυβερνήτη Τουνγκ Τσι - Χουά και του νέου προσωρινού νομοθετικού συμβουλίου της επαρχίας, τους πανηγυρισμούς, τα πυροτεχνήματα κλπ. Δεν έλειψε και η δική μας ΕΤ - 2, που είχε την καλή ιδέα να οργανώσει και συζήτηση με την 1η γραμματέα της πρεσβείας της ΛΔΚ στην Αθήνα κ. Σιε - Μιν.

Τι ήταν, τελικά, αυτό το Χονγκ - Κονγκ; Πώς έφθασε σε βρετανικά χέρια; Ποια ήταν η πορεία του και, κυρίως, ποια είναι η σημασία της επανόδου του στην Κίνα;

Πρόκειται για ιστορία μακρόχρονη και ταραγμένη.

********

Βρισκόμαστε στα 1840. O αγγλικός στρατός έχει εισβάλει στην Κίνα. Οι προσπάθειες των Αυτοκρατόρων της Κίνας να εμποδίσουν το εμπόριο έχει σαν αποτέλεσμα την πολεμική σύγκρουση, που θα κρατήσει από το 1840 ως το 1842, και θα πάρει το όνομα "Πρώτος Πόλεμος του Οπίου".

Ο πόλεμος καταλήγει στη συντριπτική ήττα της Κίνας. Η συνθήκη λήξης του πολέμου, που υπογράφεται στις 29 Αυγούστου 1842 στο Νανκίν, υποχρεώνει ουσιαστικά την Κίνα να δεχτεί όλους τους όρους των Αγγλων. Ηταν η πρώτη συνθήκη που έβαλε την Κίνα σε κατώτερη θέση απέναντι στις ευρωπαϊκές και, γενικά, τις ξένες μεγάλες δυνάμεις. Μεταξύ των άλλων όρων της, περιλάμβανε και την αναγνώριση του δικαιώματος στους Αγγλους να εγκαταστήσουν στρατιωτικές δυνάμεις στο στρατηγικής σημασίας νησί Χσιαν Γκουάνγκ στη Θάλασσα της Κίνας. Αυτό ήταν το περιβόητο "Χονγκ - Κονγκ", όπως το άκουγαν τα αγγλικά αυτιά.

Το σύνολο των όρων της συνθήκης και η πρόβλεψη εγκατάστασης στρατιωτικών δυνάμεων έδειχναν καθαρά ότι σκοπός των Αγγλων ήταν, γενικότερα, η προσπάθεια να αποκτήσουν μια ισχυρή οικονομική και στρατιωτική βάση στην Κίνα. Από αυτή την άποψη, η Συνθήκη του Νανκίν, που καθιέρωσε για πρώτη φορά ένα χωριστό καθεστώς για το Χονγκ - Κονγκ, έδωσε στο τελευταίο ένα συμβολικό χαρακτήρα, τον χαρακτήρα της έναρξης της πορείας ενσωμάτωσης της Κίνας στον παγκόσμιο καπιταλιστικό σχηματισμό, με τρόπο που έκανε την πορεία του καπιταλισμού στο "Ουράνιο Κράτος" κυριολεκτικά μαρτυρική για τον Κινέζο εργάτη και αγρότη: Εκτεταμένη ξένη εισβολή, επιβολή καθεστώτος ακραίας εθνικής καταπίεσης, μισοαποικιακός οικονομικός, πολιτικός και ιδεολογικός έλεγχος, στην αρχή, από το ξένο εμπορικό και βιομηχανικό κεφάλαιο και, σε συνέχεια και ακόμη χειρότερα, από τον ιμπεριαλισμό και, παράλληλα, διατήρηση, σχεδόν στο ακέραιο, του δουλοπαροικιακού καθεστώτος της ανατολικής δεσποτείας.

Ο,τι άρχισε ο Πρώτος Πόλεμος του Οπίου το ολοκλήρωσε ο Δεύτερος. Στη διάρκειά του, οι ξένες δυνάμεις που παίρνουν άμεσα μέρος σε αυτόν (Αγγλία, Γαλλία) αλλά και εκείνες που δε συμμετέχουν άμεσα αλλά υποστηρίζουν τις τελευταίες (ΗΠΑ, Ρωσία κ. ά.) δεν επιδιώκουν μόνο το παραπέρα άνοιγμα της Κίνας στην εμπορική και βιομηχανική τους εκμετάλλευση.

Η Κίνα "έχει κατακλυστεί από τη φοβερή θάλασσα της επανάστασης", όπως σημειώνει ο Κ. Μαρξ. Πρόκειται για την "Εξέγερση των TAI - PING", την τελευταία και ισχυρότερη εξέγερση της μεσαιωνικής αγροτιάς της Κίνας ενάντια στον δουλοπαροικιακό ζυγό και τη φεουδαρχική εκμετάλλευση. Οι επαναστάτες, που έχουν στόχο την κατάργηση του αυτοκρατορικού θρόνου των MING και την κατάργηση του φεουδαρχικού καθεστώτος, συντρίβουν πολλές αυτοκρατορικές στρατιές και δημιουργούν και δικό τους κράτος, το TAI - PING TIAN - GO ("Κράτος της Ουράνιας Ειρήνης"). Φυσικά, το πρόγραμμά τους, που, μαζί με επαναστατικές και προοδευτικές αρχές, περιείχε και όλες τις ουτοπικές αυταπάτες που αρμόζουν στη μεσαιωνική αγροτιά, δεν μπορούσε να εφαρμοστεί όπως το φαντάζονταν. Ωστόσο, ήταν μια απειλή για τις ξένες δυνάμεις που ήθελαν τη δική τους κυριαρχία σαν μέσο εξαρτημένου εκσυγχρονισμού της Κίνας αλλά όχι ένα εκσυγχρονισμό με τα χέρια των ίδιων των Κινέζων. Με άλλα λόγια, η επέμβασή τους, που έρχεται ύστερα από επανειλημμένες διαβεβαιώσεις ότι δεν πρόκειται να επέμβουν, επιδιώκει ευρύτερους αντεπαναστατικούς στόχους.

Αυτό πρέπει να εξηγεί και την ιδιαίτερη αγριότητα του πολέμου (1856 - 1860), που ο Κ. Μαρξ σημειώνει με μια έκδηλη ανησυχία, η οποία θα αποδειχθεί προφητική. Τα αγγλικά και γαλλικά στρατεύματα όχι μόνο προχωρούν σε φρικαλέες σφαγές αλλά και καταστρέφουν κινεζικά μνημεία μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Τα αγγλικά τμήματα που πολιορκούν το Πεκίνο, τα οποία διοικεί ο λόρδος Ελγιν, γιος του γνωστού από την υπόθεση των μαρμάρων του Παρθενώνα άλλου λόρδου, λεηλατούν τα θερινά ανάκτορα του Αυτοκράτορα της Κίνας και τα πυρπολούν για να εξαφανίσουν τα ίχνη των πράξεών τους.

Ο πόλεμος καταλήγει με τη Συνθήκη του Πεκίνου του 1860, η οποία υπογράφηκε κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες και η οποία "άνοιγε" ακόμη περισσότερο την Κίνα στο ξένο κεφάλαιο, διεύρυνε τα δικαιώματα ετεροδικίας και επεξέτεινε τα δικαιώματα των ξένων και στον τομέα της εξαγωγής κινεζικού εργατικού δυναμικού.

Η Συνθήκη όχι μόνο επαναλαμβάνει τα δικαιώματα των Αγγλων για στρατιωτική παρουσία στο Χονγκ - Κονγκ αλλά και προσαρτά στο νησί μέρος της απέναντι χερσονήσου της Τσου Λουν (Κάου Λουν).

Το 1865, ιδρύεται η "Τράπεζα Χονγκ- Κονγκ - Σαγκάης". Είναι το πρώτο βήμα μετατροπής του νησιού σε βάση ξένης οικονομικής διείσδυσης στην Κίνα, καθεστώς που θα έχει μακρό και λαμπρό μέλλον.

Το 1898, έχουμε νέα εξέλιξη. Από αφορμή τη νέα εξασθένηση της Κίνας από τον Κινεζοϊαπωνικό πόλεμο (1894 - 1895), το Λονδίνο θυμήθηκε πάλι το Χονγκ - Κονγκ. "Ζητά" από την κυβέρνηση του Πεκίνου τη σύναψη συνθήκης που θα μετέτρεπε το νησί, ως τότε απλό χώρο στάθμευσης στρατευμάτων, σε έδαφος νοικιασμένο από την κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος για 99 χρόνια. Φυσικά, μόνο ψυχασθενής θα περίμενε ότι το Πεκίνο θα έλεγε "όχι".

Η δημιουργία μιας μεγάλης οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής βάσης από τη Βρετανία στην περιοχή, δεν ξέφυγε καθόλου από την προσοχή των άλλων δυνάμεων, όπως έδειξε η εξέλιξη του 1941. Αμέσως μετά τον βομβαρδισμό του Περλ Χάρμπορ και, συγκεκριμένα, στις 8 Δεκέμβρη 1941, οι ιαπωνικές δυνάμεις επιτίθενται ενάντια στο Χονγκ - Κονγκ, το οποίο καταλαμβάνουν την ημέρα των Χριστουγέννων του ίδιου χρόνου.

Χαρακτηριστική είναι η εξέλιξη στη διάρκεια του πολέμου. Στις 11 Γενάρη 1943, υπογράφηκε στο Τσονγκ - Κινγκ η συμφωνία "Περί κατάργησης της Βρετανικής Ετεροδικίας και των Σχετικών Προνομίων στην Κίνα", αλλά ήταν ήδη φανερό ότι οι Βρετανοί δεν είχαν σκοπό να παραχωρήσουν και ούτε καν να συζητήσουν το Χονγκ - Κονγκ, το οποίο ανακαταλαμβάνουν στις 30.8.1945.

Με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου, επικρατεί στην Κίνα μια κατάσταση μεγάλης αναταραχής, που θα οδηγήσει, την 1.10.1949, στην ίδρυση της ΛΔΚ. Η νέα κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν αναγνωρίζει το "στάτους κβο" του Χονγκ - Κονγκ, αλλά τα πράγματα έμειναν στην ίδια κατάσταση ως τις αρχές της δεκαετίας του '80.

H κινεζική πλευρά έθεσε επίσημα το θέμα του Χονγκ - Κονγκ στους Βρετανούς στη συνάντηση του ηγέτη της ΛΔΚ Ντενγκ Χσιάο - Πινγκ με την τότε Βρετανή πρωθυπουργό Μ. Θάτσερ στις 24 Σεπτέμβρη 1982, στη διάρκεια της επίσκεψης της τελευταίας στο Πεκίνο. Στις 19.12.1984, στη διάρκεια δεύτερης επίσημης επίσκεψης, υπογράφηκε στο Πεκίνο η Σινο - Βρετανική Κοινή Διακήρυξη για το μέλλον του Χονγκ - Κονγκ. Η διακήρυξη προέβλεπε τη μεταβίβαση του Χονγκ - Κονγκ στην κυριαρχία της ΛΔΚ με τη λήξη της ενοικίασης της 1ης Ιούλη 1997.

H συγκεκριμένη συμφωνία προβλέπει:

α) Οι τομείς της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής του Χονγκ - Κονγκ περιέρχονται αποκλειστικά στα χέρια της κυβέρνησης της ΛΔΚ. Αλλάζουν επίσης και τα σύμβολα του εδάφους. Η βρετανική σημαία αντικαθίσταται από τη σημαία της ΛΔΚ και η αποικιακή σημαία από μια ειδική σημαία (που, τελικά, περιέλαβε την εικόνα μιας ορχιδέας).

β) Το Χονγκ - Κονγκ και η περιοχή του γίνονται Ειδική Διοικητική Περιοχή της ΛΔΚ με ευρείας έκτασης αυτόνομο καθεστώς και δική της νομοθετική εξουσία. Το νομικό και αστικό του καθεστώς δεν αλλάζει χωρίς τη θέληση των κατοίκων και δεν εξαρτάται από εκείνο της ΛΔΚ ούτε των άλλων ειδικών οικονομικών ζωνών της ΛΔΚ. Η πόλη και η περιοχή της παραμένουν ελεύθερο λιμάνι και ανεξάρτητη φορολογική και δασμολογική μονάδα. Διατηρούν επίσης το ίδιο νόμισμα, το δολάριο του Χονγκ - Κονγκ. Τα κεφάλαια, περιουσιακά στοιχεία, επενδύσεις, έννομα συμφέροντα των κατόχων τους κλπ. τίθενται κάτω από την ειδική ευθύνη της τοπικής κυβέρνησης και την προστασία της κυβέρνησης της ΛΔΚ.

γ) Η περιοχή διατηρεί δικό της δικαστικό σύστημα και αστυνομική δύναμη για την τήρηση της τάξης. Η τοπική κυβέρνηση μπορεί να υπογράφει ορισμένες διεθνείς συμφωνίες, π. χ., οικονομικές.

δ) Οι κάτοικοι του Χονγκ - Κονγκ έχουν το δικαίωμα σε διπλή ιθαγένεια. Δεν υπάρχει, όμως, "ιθαγένεια του Χονγκ - Κονγκ" αλλά μόνο της ΛΔΚ. Ο κυβερνήτης της περιοχής και ένα καθορισμένο μέρος της σύνθεσης του νομοθετικού σώματος πρέπει να έχουν την ιθαγένεια της ΛΔΚ. Το υπόλοιπο μέρος μπορεί να περιλαμβάνει και ξένους, υπό τον όρο να είναι μόνιμοι κάτοικοι του Χονγκ - Κονγκ. Οι κάτοικοι του Χονγκ - Κονγκ δεν υπόκεινται σε στρατιωτικές υποχρεώσεις.

ε) Οι όροι της Διακήρυξης ισχύουν για 50 χρόνια, δηλ. ως το 2047.

Το γενικό περιεχόμενο του κειμένου έλαβε, σύμφωνα με την έκφραση που αποδίδεται στον Ντενγκ Χσιάο - Πινγκ (ο οποίος πέθανε σε πολύ προχωρημένη ηλικία τον Φλεβάρη του 1997, πριν προλάβει να δει την εφαρμογή της Συνθήκης), την ονομασία "μια χώρα - δυο συστήματα".

Σήμερα το Χονγκ Κονγκ είναι μια πόλη - νησί έκτασης 1.045 τ. χλμ. (στοιχεία του ΟΗΕ, 1975) και πληθυσμού 6.500.000 κατοίκων. Τουλάχιστον το 95% των κατοίκων είναι Κινέζοι. Με πάνω από 6.000 κατοίκους ανά τ. χλμ., το Χονγκ Κονγκ είναι, πιθανότατα, το πιο πυκνοκατοικημένο μέρος του κόσμου.

Το Χονγκ Κονγκ κατέχει το ισχυρότερο χρηματιστήριο της Ασίας μετά από εκείνο του Τόκιο. Από την άποψη του όγκου του εξωτερικού εμπορίου, συμπεριλαμβανομένων και των αγορών HIGH TECH, κατέχει την 8η θέση στον κόσμο και η έλλειψη φυσικών πόρων κάνει την οικονομία του Χονγκ Κονγκ την πιο εξαρτημένη από το εμπόριο σε όλο τον κόσμο (NEWSWEEK, 19.5.97). Το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν υπολογίζεται σε 22.000 δολ., ένα από τα ανώτερα του κόσμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι, το 1996, υπολογίζεται πως, στο έδαφος του Χονγκ Κονγκ, σε κάθε 3 άτομα αντιστοιχούσαν 2 συσκευές τηλεφώνου.

Οι διμερείς οικονομικές σχέσεις από χρόνια είναι πολύ εντατικές και εκτεταμένες.

Το 1996, το Χονγκ Κονγκ είχε την 7η θέση στις εισαγωγές της ΛΔΚ και κάλυπτε το 5,6%. Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΛΔΚ, αυτό σημαίνει ότι, το 1996, το Χονγκ Κονγκ εξήγαγε στη ΛΔΚ περί τα 1.200 δολ. κατά κεφαλήν. Παράλληλα, και οι εισαγωγές του Χονγκ Κονγκ από τη ΛΔΚ είναι πολύ μεγάλες. Καλύπτουν, π.χ., το 88 - 90% των εισαγωγών παπουτσιών, ετοίμων ενδυμάτων, παιγνιδιών κλπ.

Το Χονγκ Κονγκ αποτελεί την κύρια πηγή επενδύσεων κεφαλαίων για τη ΛΔΚ. Υπολογίζεται ότι το 58% των κεφαλαίων που επενδύθηκαν στη ΛΔΚ στη διάρκεια των τελευταίων 18 ετών προέρχονταν από το Χονγκ Κονγκ. Σημειώνουμε ότι πρόκειται για πολύ αξιόλογα ποσά, αν πάρουμε υπόψη μας ότι οι συνολικές άμεσες ξένες επενδύσεις των τελευταίων 18 ετών στη ΛΔΚ υπολογίστηκαν το 1996 σε 175.500.000.000 δολ. Με βάση τα στοιχεία για το 1996, οι επενδύσεις από το Χονγκ Κονγκ στη ΛΔΚ ήταν περί τα 23.200.000.000 δολ., δηλ. περί τις 3.500 δολ. κατά κεφαλήν.

Η αντίστροφη κίνηση κεφαλαίων είναι επίσης πολύ σημαντική. Υπολογίζεται ότι τα κεφάλαια που προέρχονται από τη ΛΔΚ καλύπτουν το 20% των ξένων επενδύσεων στο Χονγκ Κονγκ.

Η επιστροφή του Χονγκ Κονγκ στη ΛΔΚ δεν είναι χωρίς στοιχεία συνένωσης δυο ανομοίων μερών. Από τη μια μεριά, έχουμε το Χονγκ Κονγκ, το οποίο ο LI BIAN αποκαλεί "ένα από τα πιο σημαντικά διεθνή χρηματιστικά, εμπορικά, ναυσιπλοϊκά, τουριστικά και πληροφοριακά κέντρα της περιοχής Ασίας - Ειρηνικού" (BEIJING REVIEW, 19 - 25.5.97). Από την άλλη μεριά, έχουμε την κυρίως ΛΔΚ, μια χώρα με ακόμη έντονα τα εξωτικά σημάδια του παραδοσιακού αγροτικού παρελθόντος, με κατά κεφαλήν εισόδημα γύρω στα 700 δολ. (ένα μεγάλο, ασφαλώς, επίτευγμα, αλλά πάντα πολύ πίσω από το Χονγκ Κονγκ) και την 73η θέση στον 12μελή κατάλογο του "δείκτη εκσυγχρονισμού". Θα "δουλέψει", άραγε, το ζεύγος;

Η ΛΔΚ είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες, αν όχι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη χώρα, του κόσμου. Αν το Χονγκ Κονγκ κατέχει την 8η θέση στο παγκόσμιο εμπόριο, η ΛΔΚ κατέχει ήδη σήμερα την 11η και το βάρος της δεν παύει να αυξάνει με ταχύτητα. Σύμφωνα με τις πιο αξιόπιστες στατιστικές, η Κίνα, το 2000 και για πρώτη φορά στην ιστορία της, δε θα είναι πια αγροτική χώρα και, το 2.005, θα έχει τη μεγαλύτερη σε απόλυτα μεγέθη οικονομία του κόσμου. Σημειώνουμε επίσης ότι και στον τομέα της απορρόφησης κεφαλαίων η ΛΔΚ κατέχει σήμερα τη δεύτερη θέση στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι, αν τα πράγματα εξελιχθούν όπως δείχνουν οι προβλέψεις, το Χονγκ Κονγκ δεν έχει τίποτε να χάσει από την επιστροφή του στην Κίνα. Τα περιθώρια μιας τέτοιας συνένωσης κάθε άλλο παρά έχουν εξαντληθεί. Στην πραγματικότητα, βρίσκονται ακόμη στην αρχή τους.

Αυτή, άλλωστε, είναι η εκτίμηση και του NEWSWEEK, το οποίο σημειώνει, ίσως όχι χωρίς κάποια ανησυχία:

"Αν και η τελετή του πολιτικού γάμου θα γίνει, τελικά, την 1η Ιούλη, ο οικονομικός γάμος, στην πραγματικότητα, έχει αρχίσει εδώ και χρόνια. Αποτέλεσμα: Μια νέα υπερδύναμη του εμπορίου".

Οσα γράψαμε μέχρι τώρα, αφορούν τα ιστορικά, τα θεσμικά και τα οικονομικά στοιχεία της "υπόθεσης Χονγκ - Κονγκ". Ωστόσο, κάθε αναφορά θα ήταν ελλιπής και "ανάπηρη", αν δεν αναφερθούν και τα πολιτικά στοιχεία, εκείνα, δηλ., που εκφράζουν, με "συμπυκνωμένο" τρόπο, όλα τα άλλα.

Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι πολλές και ισχυρές δυνάμεις δεν μπορεί να μην βλέπουν με ανησυχία αυτήν τη μεταβίβαση. Οι λόγοι των ανησυχιών είναι ή μπορεί να είναι πολλοί. Θα αναφερθούμε μόνο σε δυο:

- Οι φόβοι έντασης του οικονομικού και εμπορικού ανταγωνισμού. Η επανένωση του Χονγκ - Κονγκ με τη ΛΔΚ σημαίνει ένωση δυο τεραστίων οικονομικών δυναμικών. Δε θα σήμαινε αυτό κίνδυνο για μερικούς, σε συνθήκες, μάλιστα, σημαντικού προβλήματος αγορών;

- Λόγοι πολιτικής και, μάλιστα, και ιδεολογικής φύσης. Η επανένωση του Χονγκ - Κονγκ με τη ΛΔΚ σήμαινε και σημαίνει μια πολιτική επιτυχία για την κυβέρνηση του Πεκίνου. Ωστόσο, η σημερινή κυβέρνηση του Πεκίνου είναι - φρίκη!.. - μια κομμουνιστική κυβέρνηση. Δε θα σήμαινε το γεγονός ένα βήμα στερέωσής της;

Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει και άλλα αίτια ανησυχιών, αλλά τα παραπάνω είναι, νομίζουμε, υπεραρκετά για την προσπάθεια δημιουργίας 1.002 προβλημάτων και εμποδίων.

Τέτοια προβλήματα (σοβαρά, μάλιστα) εμφανίστηκαν και στην περίοδο των διαπραγματεύσεων. Το πιο σοβαρό, ίσως, ήταν η "δημοκρατία".

Δεν είναι μυστικό (αντίθετα, πιστεύουμε ότι είναι ευρέως δημοσιευμένο και τεκμηριωμένο) το γεγονός της εξαιρετικής καχυποψίας μας απέναντι στους όψιμους οπαδούς της τελευταίας. Οι ολέθριες εμπειρίες της Ανατολικής Ευρώπης και της ΕΣΣΔ κάθε άλλο παρά συνέβαλαν στη διάλυση των καχυποψιών μας.

Πώς να εξηγηθεί, π.χ., η δραστήρια κινητοποίηση του τελευταίου αποικιακού διοικητή του Χονγκ - Κονγκ, Κρις Πάτεν, ο οποίος θυμήθηκε ξαφνικά και μόνο μετά την Κοινή Διακήρυξη ότι οι κάτοικοι του Χονγκ - Κονγκ έχουν πολιτικά δικαιώματα και, μάλιστα, τέτοια πολιτικά δικαιώματα που αυτός θεωρεί αναγκαία; Εντονη υπήρξε η καχυποψία ότι επρόκειτο για προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων γεγονότων, που θα προκαλούσαν πρόσθετα προβλήματα στις διαπραγματεύσεις, αλλά και προκαταβολικές δεσμεύσεις που θα δυσκόλευαν την ένωση του Χονγκ - Κονγκ με την κυρίως Κίνα.

Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μόνο τυφλοί δε θα έβλεπαν την προσπάθεια μερικών, στο περιθώριο των ίδιων των τελετών της μεταβίβασης, να δημιουργήσουν ακόμη και τις, κατά τη γνώμη τους, κατάλληλες "πολιτικές δυνάμεις επί μέτρω". Πρέπει να πούμε ότι αυτό δε μας εκπλήσσει. Οι οπαδοί της "δημοκρατίας" ποτέ δε διακρίθηκαν για τη διακριτικότητά τους.

Αλλο παράδειγμα: Η ανταποκρίτρια της TV5 από το Πεκίνο μεταδίδει, αφού παρακολούθησε τις τοπικές γιορτές για την επανένωση, τις ανησυχίες της για το μέλλον. Μια από αυτές είναι "αν η τάση των αρχών του Πεκίνου προς τη διαφθορά θα διευκολύνει την κοινή πορεία των δυο μερών".

Για το ότι στη ΛΔΚ εμφανίζονται κρούσματα διοικητικής διαφθοράς, αντικοινωνικής συμπεριφοράς κλπ. δεν αμφιβάλλουμε καθόλου. Εκείνο για το οποίο αμφιβάλλουμε (ή, μάλλον, δεν αμφιβάλλουμε γιατί έχουμε, δυστυχώς, στοιχεία) είναι ότι τέτοια φαινόμενα δεν εμφανίζονται στο Χονγκ - Κονγκ. Και, αν δεχτούμε ότι εμφανίζονται (όπως και είναι φανερό), γιατί αυτό αποτελεί πρόβλημα μόνο από τη ΛΔΚ στο Χονγκ - Κονγκ και όχι και αντίστροφα;

Η ύπαρξη ευρυτέρων σχεδίων ενάντια στη ΛΔΚ φαίνεται και από το ευρύτατα διαδεδομένο και διατυπωμένο ερώτημα:

- Ποιος προσαρτά τον άλλο; Η ΛΔΚ το Χονγκ - Κονγκ ή το Χονγκ - Κονγκ τη ΛΔΚ; Η ουσία του ερωτήματος είναι σαφής. Αντανακλά μια προσδοκία: Καθώς το Χονγκ - Κονγκ είναι μια τεράστια οικονομική δύναμη, δε θα μπορούσε να απορροφήσει τη ΛΔΚ, επαναλαμβάνοντας, αλλά προς την αντίθετη ιστορική κατεύθυνση, την επιχείρηση του 1840;

Πρόκειται, στην ουσία, για θέμα γενικής ιστορικής εξέλιξης της ΛΔΚ, που δε θα μας απασχολήσει εδώ. Απλώς, επισημαίνουμε την ύπαρξη των πολιτικών σχεδίων και προβληματισμών.

Εκείνο που εμείς θα παρατηρήσουμε εδώ είναι ότι η προπαγανδιστική πλευρά αυτού του ερωτήματος δεν παίρνει υπ' όψη της (ή, απλούστερα, προτιμά να αποσιωπά) έναν καίριο παράγοντα: Τον αποφασιστικό ρόλο της ΛΔΚ στην οικονομική άνοδο του Χονγκ - Κονγκ. Και, όταν λέμε "αποφασιστικό ρόλο", δεν εννοούμε μόνο το εμπόριο και τις επενδύσεις και ούτε καν κυρίως αυτά. Εννοούμε κυρίως ότι, χωρίς την ύπαρξη της ΛΔΚ, οι Βρετανοί, αλλά και άλλα επιτελεία που ξεπερνούν ακόμη και τη Βρετανία, δε θα αποδέχονταν ποτέ μια πολιτική που θα μετέτρεπε μια άθλια αποικία σε οικονομική μεγάλη δύναμη. Δεν είναι τυχαίο, π.χ., το ότι η βιομηχανία γίνεται κυρίαρχο στοιχείο της οικονομίας του Χονγκ - Κονγκ μόνο μετά το 1960. Ούτε, πολύ περισσότερο, είναι τυχαίο το ότι αυτό συνοδεύεται από την εμφάνιση των "νέων βιομηχανικών τίγρεων" της ΝΑ και Α. Ασίας (Σιγκαπούρη, Ταϊουάν, Ν. Κορέα και, σε σημαντικό βαθμό, Ιαπωνία και, αργότερα, Μαλαισία - Ταϊλάνδη). Πρόκειται για τη γνωστή αλυσίδα, της οποίας το ευρωπαϊκό μέρος γνωρίζουμε καλά (είμαστε, άλλωστε, τμήμα του) και η οποία είχε, όχι τόσο οικονομικούς, όσο πολιτικοστρατηγικούς σκοπούς, τους οποίους θα θεωρήσουμε γνωστούς και δε θα αναφέρουμε. Χωρίς τη ΛΔΚ, τι σκοπούς θα είχε;

Σημειώνουμε ότι, σύμφωνα με τις απόψεις ειδικών, τώρα που οι σκοποί αυτοί παίζουν μικρότερο ρόλο, οι "νέες τίγρεις" φαίνονται να αντιμετωπίζουν προβλήματα στην εξεύρεση κεφαλαίων. Είναι έτσι; Ας αφήσουμε να μας το δείξει το μέλλον.

Ενα κραυγαλέο δείγμα της κατηγορίας της εχθρικής προπαγάνδας που αναφέραμε παραπάνω ήταν, όσο παράξενο και αν φαίνεται, το θέμα της εγκατάστασης στρατιωτικών δυνάμεων της ΛΔΚ στο Χονγκ - Κονγκ.

Αν όλος ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός, σύσσωμος και αθρόος, είχε εισβάλει απροειδοποίητα στην πόλη και την περιοχή της για να την καταλάβει, ασφαλώς, δε θα ξεσήκωνε τόσο θόρυβο, όσο η άφιξη 4.000 στρατιωτών για την αντικατάσταση της βρετανικής δύναμης που αποχωρούσε. Για να καταλάβουμε καλύτερα πόσο αξιοθρήνητη είναι η κατάσταση των δύστυχων κατοίκων του Χονγκ - Κονγκ, έγιναν από πολλούς και λεπτομερείς προϋπολογισμοί των στρατιωτικών δυνάμεων που πρόκειται να εγκατασταθούν στην Ειδική Διοικητική Περιοχή (ΕΔΠ) και, τελικά, αυτές υπολογίστηκαν σε ένα σύνολο 10.000. Ακόμη χειρότερα: Με την ευκαιρία αυτή, οι επιμελείς λογιστές μάς ενημέρωσαν ότι οι μονάδες αυτές είχαν πάρει αυστηρές οδηγίες να μην αναμειγνύονται σε θέματα τήρησης της τάξης στην ΕΔΠ, γιατί αυτό αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα του Αστυνομικού Σώματος του Χονγκ - Κονγκ και όχι του ΛΑΣ!

Δεν μπορούμε, βεβαίως, να ξέρουμε τα στρατιωτικά σχέδια της κυβέρνησης του Πεκίνου, αλλά, τέλος πάντων και όπως και να το κάνουμε, δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Μα, είναι να γίνεται λόγος για την παρουσία 4.000 - ή ακόμη και 10.000 - στρατιωτών, σε μια περιοχή 6.500.000 κατοίκων, πασιφανούς στρατηγικής σημασίας (αν δεν είχε, άλλωστε, αυτή τη σημασία, δε θα την επέλεγαν οι Αγγλοι εδώ και 156 χρόνια) και που αποτελεί ένα από τα πλουσιότερα μέρη του κόσμου;

Φανταστείτε να γινόταν λόγος (και τέτοιος λόγος) για την παρουσία μονάδων του ελληνικού στρατού, π.χ., στην Αμφισσα ή στην Καστοριά...

Είναι φανερό ότι αλλού αποσκοπούσε ο θόρυβος. Υπάρχουν, όπως φαίνεται, δυνάμεις που, με διαφόρους τρόπους, προσπαθούν να επιβάλουν ένα καθεστώς DE FACTO περιορισμένης κυριαρχίας της ΛΔΚ στο Χονγκ - Κονγκ (μιλούμε για καθεστώς περιορισμένης κυριαρχίας και όχι για καθεστώς ευρείας αυτονομίας που, όπως είναι γνωστό και φανερό, δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα). Στοχεύουν επίσης στη δημιουργία γενικότερων εντάσεων. Εξ ου και ο δημαγωγικός "αντιμιλιταρισμός", που, όμως, δεν μπορεί να γίνει πιστευτός, όταν προέρχεται από εκείνους που επικροτούν την ανατολική διεύρυνση του ΝΑΤΟ και θέλουν να στρατιωτικοποιήσουν την ΕΕ.

Το Χονγκ Κονγκ δεν είναι το μόνο "κινεζικό έδαφος στο εξωτερικό".

Υπάρχει ακόμη το Μακάο. Μικρή πορτογαλική κτήση έκτασης μόλις 15 τ. χλμ, κολλημένη στις ακτές της Κίνας και σε απόσταση 65 χλμ δυτικά του Χονγκ Κονγκ, είναι κυρίως γνωστή ως κέντρο τυχερών παιγνιδιών. Το Μακάο υπήρξε ο πρώτος καταυλισμός ξένων στην Απω Ανατολή. Ηδη έχει υπογραφεί συνθήκη για την επιστροφή του στην Κίνα το 1999.

Το πιο σοβαρό, όμως, είναι η Ταϊουάν, νησί έκτασης 36.000 τ. χλμ., πληθυσμού 21.000.000 κατοίκων και κατά κεφαλήν εισοδήματος (1995) 12.440 δολ., δηλ περίπου το διπλάσιο της Ελλάδας.

Η Ταϊουάν είχε αποσπαστεί από την Κίνα το 1895 από τους Ιάπωνες, οι οποίοι, με χαρακτηριστική ιαπωνική επιμονή, την κράτησαν ως το 1945. Πριν προλάβει ακόμη καλά - καλά να επιστρέψει στην Κίνα, νέα απόσπαση: Στο νησί, καταφεύγουν και εγκαθίστανται ο μέχρι τότε Πρόεδρος της Κίνας Τσανγκ Κάι - σεκ και οι οπαδοί του που εγκαταλείπουν την Κίνα.

Χάρη στην άφθονη βοήθεια των ΗΠΑ, η Ταϊουάν κατόρθωσε όχι μόνο να επιτύχει μια μεγάλη οικονομική άνοδο, αλλά και να κρατήσει ως το 1971 τη θέση της Κίνας στον ΟΗΕ και του μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Μετά την είσοδο της Κίνας στον διεθνή Οργανισμό, η Ταϊουάν έπαψε να είναι μέλος του. Με την αναγνώριση της Κίνας από μια σειρά χώρες, η Ταϊουάν έχασε πολλές διπλωματικές αναγνωρίσεις, με αποκορύφωμα τις ΗΠΑ, οι οποίες, την 1.1.79, αναγνώρισαν τη ΛΔΚ και διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με την Ταϊπέχ.

Η Κίνα έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν αναγνωρίζει την απόσπαση της Ταϊουάν. Πρόσφατα, είχαν σημειωθεί έντονες προστριβές μεταξύ Ταϊπέχ και Πεκίνου αλλά και Ουάσιγκτον και Πεκίνου σχετικά με την Ταϊουάν. Στη συζήτηση στην ΕΤ2, η κ. Σιε - μιν δήλωσε ότι η ΛΔΚ είναι διατεθειμένη να δεχτεί επανένωση της Ταϊουάν με καθεστώς αυτονομίας ακόμη ευρύτερο από εκείνο του Χονγκ Κονγκ.

Σημειώνουμε ότι, το 1996, η Ταϊουάν κατείχε την 3η θέση στις εισαγωγές της ΛΔΚ, καλύπτοντας το 11,65% τους. Αυτό σημαίνει ότι, το 1996, η Ταϊουάν εξήγαγε στη ΛΔΚ 770,58 δολ. κατά κεφαλήν. Το 1995, κατείχε επίσης μια από τις πρώτες θέσεις των ξένων (;) επενδυτών, καλύπτοντας το 7% των ξένων επενδύσεων, όσο, δηλ., και οι ΗΠΑ. Διατηρώντας την ίδια σειρά, αυτό σημαίνει ότι, το 1996, επενδύθηκαν στη ΛΔΚ από την Ταϊουάν, περί τα 133,33 δολ. κατά κεφαλήν.

Τα κείμενα έγραψε ο Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

Η νύχτα έγινε μέρα στο Πεκίνο, από τα χιλιάδες πυροτεχνήματα που εκτοξεύτηκαν για την πανηγυρική επιστροφή του Χόνγκ-Κόνγκ στην κινεζική επικράτεια