«Ναι υπάρχει οργή. Πολλή...»

Η Χριστίνα είναι δευτεροετής φοιτήτρια στη Νομική. Η οικογένειά της μένει στη Θήβα. Η ίδια δουλεύει ως γραμματέας σε ένα φροντιστήριο Μέσης Εκπαίδευσης. Οκτώ ώρες δουλιά. Και τέσσερις μέσα στα λεωφορεία και στα τρένα. Για να φτάσει από το Γαλάτσι στη Νίκαια.

Η Χριστίνα ήρθε στην Αθήνα από τη χρονιά που ήταν ήδη στη Β΄ Λυκείου. Για να αποφύγει η οικογένειά της τα έξοδα των φροντιστηρίων, αφού οι αδελφές της είναι φιλόλογοι. Ο πατέρας της είναι συνταξιούχος οδηγός ταξί: «Αυτή η σύνταξη από αυτό το "τέλειο" ίδρυμα το ΙΚΑ». Κι η μάνα της δουλεύει σε εκκοκκιστήριο της Βοιωτίας. «Με πεντάμηνες συμβάσεις. Και κάθε φορά δεν ξέρουμε αν θα την ξαναπάρουν».

Η Χριστίνα δουλεύει από τη μέρα που τελείωσε το σχολείο. Σε ιδιωτική κατασκήνωση. Κι έπειτα σε καφετερία, όταν πριν δυο χρόνια είχε περάσει πρώτη φορά στη Νομική Σχολή της Κομοτηνής. «Δούλευα έξι και δώδεκα και δεκατέσσερις ώρες τη μέρα. Χωρίς ένσημα. Και μη φανταστείς ότι αυτές τις ώρες τις πληρωνόμουν σαν υπερωρίες...».

Το δικαίωμα στη μόρφωση που μερικοί πασχίζουν να την πείσουν ότι το έχει, εκείνη το βιώνει ως εξής: «Δεν προλαβαίνω να μελετήσω... Και να θέλω. Δε μου δίνουν τη δυνατότητα να το κάνω. Και πες ότι βρίσκεις το χρόνο. Πού να βρεις τη δύναμη να διαβάσεις στις δώδεκα το βράδυ;.. Θέλω να παρακολουθώ τα μαθήματα. Θέλω κανονικά πράγματα στη ζωή μου...».

Οσο για το πασίγνωστο επίδομα των 1.100 ευρώ, «τώρα το Σεπτέμβρη πρέπει να περάσω πέντε μαθήματα από τα οκτώ. Και δε θα καταφέρω να τα πάρω».

Οπως επισημαίνει, κάθε φοιτητής στη Νομική, ανεπίσημα μεν, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα - αν σκεφτεί κανείς ότι η συνεπής παρουσία στα μαθήματα είναι αντικειμενικά αδύνατη - χρειάζεται για να περάσει κάθε μάθημα τουλάχιστον δύο βιβλία (ένα βοήθημα με την περίληψη των μαθημάτων, το οποίο εκδίδουν οι καθηγητές, αλλά δε διατίθεται από το πανεπιστήμιο κι άλλο ένα που ουσιαστικά συμπυκνώνει ενός είδους πρακτική άσκηση για τους φοιτητές) αξίας δώδεκα ευρώ.

«Τον φοβάμαι αυτόν το χειμώνα. Πιστεύω ότι μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα μπουν κατ' αρχήν πολλοί φόροι. Κι αυτό που γίνεται είναι όλο και περισσότερος κόσμος να δουλεύει, αλλά κι όλος αυτός ο κόσμος να πληρώνεται πολύ λίγο...». Καταλαβαίνει. Ο πλούτος της χώρας της αυξάνεται. Αλλά μπαίνει στις τσέπες λίγων. «Ενώ θα έπρεπε να καρπωνόμαστε περισσότερα, αυξάνεται ο χρόνος εργασίας και μειώνονται οι αμοιβές...».

«Ακουγα πριν λίγο, μιλούσαν οι βιομήχανοι για να ανέβει το όριο ηλικίας για τη συνταξιοδότηση. Γιατί, λέει, ο ΣΕΒ δεν μπορούν να τα βγάζουν πέρα και ή θα δίνουν σύνταξη πιο μετά, ή θα μειωθούν οι αμοιβές...».

Τα λόγια της είναι χείμαρρος. Μιλά για τα «δικαιώματα» που εξασφαλίζουν στους νέους εκείνοι που μιλάνε και ξαναμιλάνε για «ισχυρή Ελλάδα». Το δήθεν δικαίωμα στην ψυχαγωγία. «Και να σου πω και κάτι; Δεν έχω ελεύθερο χρόνο. Γυρνάω απ' τη δουλιά και δε θέλω να βγω. Δεν έχω αυτό που λένε, οκτώ ώρες δουλιά, οκτώ ώρες ξεκούραση, οκτώ ώρες ψυχαγωγία... Θέλω να μάθω μια ξένη γλώσσα. Κι υπάρχουν κάποια φτηνά προγράμματα στην πανεπιστημιακή λέσχη. Αλλά πού χρόνος; Θέλω κι εγώ να ασχοληθώ με το χορό...».

Κι ο χείμαρρος συνεχίζει: «Αυτό που θέλουν είναι να κρατάς τη συνείδησή σου χαμηλά. Να καταλαβαίνεις τι γίνεται γύρω σου, αλλά να μη δρας. Να σε αποχαυνώνουν. Μόνο να δουλεύεις...».

Μιλά ακόμα για το «δικαίωμα» των σύγχρονων νέων στις ανθρώπινες σχέσεις. «Οι ανθρώπινες σχέσεις αλλοιώνονται. Τα νεύρα, το άγχος...» Ο χρόνος μοιάζει αμείλικτα λίγος. Ακόμα και για να μοιραστείς ένα τσιγάρο με τον άνθρωπό σου. Μέχρι που ο «χείμαρρος» σταματά: «Την οργή τη μεταφράζω σε δράση... Για να γίνει και κάτι στην τελική... να συνειδητοποιήσουμε και ποιος φταίει. Πως για το ότι δεν περνάω τα μαθήματα, φταίει το ότι δεν έχω χρόνο...».

«Και δεν είναι ότι κλαίγομαι τώρα. Ξέρω ότι αυτά που ζω εγώ, τα ζουν κι άλλοι χιλιάδες άνθρωποι. Και ξέρω ότι μαζί θα κατακτάμε περισσότερα πράγματα. Το ξέρω...».

Είναι η Χριστίνα που μιλά. Μόλις στα 22. Ενα νέο παιδί που απαιτεί όσα του ανήκουν. Και τα διεκδικεί μέσα από τη δύναμή του: το συλλογικό αγώνα. Το συλλαλητήριο της 9ης του Οκτώβρη που οργανώνει το ΚΚΕ είναι και δική της υπόθεση.

Από τα περιβόλια και τ' αμπέλια ζει την οικογένειά του ο Γιώργος Σακοράφας. Ομως, τα 50 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης που έχει στον Αμπελώνα Λάρισας, αν και θα μπορούσαν να του αφήσουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα, του αφήνουν χρέη. Το κόστος παραγωγής έφτασε στα ύψη, οι τιμές των προϊόντων έπεσαν, ενώ δε λείπουν και τα «στραπάτσα» με τις ζημιές από τους παγετούς κ.ά.

«Ολοι με δάνεια ζούμε, ειδικά μετά τις παγωνιές που μας γύρισαν πίσω», λέει. Κι εξηγεί: «Φέτος τα προϊόντα πουλιούνται σε τιμή που δεν καλύπτει το κόστος παραγωγής. Κι ό,τι είναι να βάλουμε στην τσέπη για να πληρώσουμε τα δανεικά, θα τα πάρουμε το γρηγορότερο τα Χριστούγεννα. Αυτά τα κρύβουν, αν και τα ξέρουν, οι κυβερνώντες - τωρινοί και πρώην - όταν μιλάνε για την ύπαιθρο και κάνουν λόγο για ανάπτυξη».

Ο Γ. Σακοράφας, που έχει τρία παιδιά 14, 13 και 7 χρονών, κάνει τους υπολογισμούς του: «1.500 ευρώ το λιγότερο ξοδεύουμε το μήνα για να καλύψουμε στοιχειώδεις ανάγκες. Τ' άλλα για μας είναι "πολυτέλειες". Ακόμα και η ταβέρνα, κομμένη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αμπελώνας, που δεν είναι δα και κανένα χωριουδάκι, αφού έχει 8.000 κατοίκους, εγκαταλείπεται από τους νέους. Οποιος φεύγει είτε για σπουδές ή για κάτι άλλο, δεν ξαναγυρίζει». «Γι' αυτό - καταλήγει - και τα πέντε άτομα που είναι η οικογένειά μου θα είμαστε στο συλλαλητήριο του ΚΚΕ».

«Τρέχω και δε φτάνω», λέει η Κατερίνα Ζιώγκου. Από το πρωί μέχρι το μεσημέρι κεντάει στη μηχανή της για να συμπληρώσει το μηνιαίο εισόδημα, αφού τα 700 ευρώ το μήνα που παίρνει δουλεύοντας, μέχρι τα μεσάνυχτα, στην κουζίνα καφετερίας, δε φτάνουν. Στο «αφελές» ερώτημά μας αν έχει ελεύθερο χρόνο απαντά «τι είναι αυτό;» Και συνεχίζει: «Πόσες φορές σκέφτομαι "τι καλά θα 'ταν να ξαπλώσω μια ώρα πριν πάω στη δουλιά". Δεν μπορώ, όμως».

Η Κατερίνα έχει δυο γιους. Ο ένας, μαθητής στα ΤΕΕ, είναι ολημερίς στο πόδι. Το πρωί δουλεύει ως βοηθός υδραυλικού και μετά πάει στο σχολείο. Ο άλλος της γιος είναι φαντάρος, στη Ρόδο. «Θέλει κι αυτός το χαρτζιλίκι του. Ο,τι μπορώ του στέλνω», λέει. Κι ύστερα, το «κατηγορώ» της: «Ζούμε για να δουλεύουμε για τα νοίκια και τους λογαριασμούς. Μόνο γι' αυτά τα έξοδα φτάνουν τα 500 ευρώ το μήνα. Και να σου λέει ο Πολυζωγόπουλος και κάποιοι άλλοι κύριοι της ΓΣΕΕ ότι είναι υπερβολικό να ζητάς 1.200 ευρώ. Επιπλέον, δουλεύω ανασφάλιστη. Αν μου συμβεί κάτι, ποιος θα με καλύψει;». Και καταλήγει: «Η ζωή μας δυσκολεύει, γι' αυτό επιβάλλεται να είμαστε στο συλλαλητήριο του ΚΚΕ στην Αθήνα».

«Με νύχια και με δόντια» πάλευε τα τελευταία χρόνια ο Κώστας Νάνος να κρατήσει το μαγαζί με είδη προικός που διατηρούσε επί 20 χρόνια. Μπορεί να ήταν μικρομάγαζο, αλλά μ' αυτό κατάφερε και δημιούργησε οικογένεια, μεγάλωσε την κόρη του, που σήμερα είναι 14 ετών, ενώ μεγάλη ήταν η συναισθηματική αξία του, αφού επέλεξε να γίνει έμπορος, ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του. Ομως, πριν λίγο καιρό οι νόμοι αγοράς του «φάγαν» το μαγαζί και το μόνο που του έμεινε είναι ένα μεγάλο χρέος προς τρίτους.

«Στα είκοσι χρόνια που λειτουργούσε το μαγαζί - λέει - είναι ζήτημα να δούλεψε για 2-3 χρόνια καλά, μετά ακολούθησε πορεία φθοράς, ώσπου το τελευταίο διάστημα η κατάσταση δυσκόλεψε πολύ. Η πελατεία ήταν "σφιγμένη", καθώς τα είδη προικός δεν έχουν πέραση, όταν ο άλλος είναι στριμωγμένος οικονομικά. Τώρα, κάθε μήνα και για ένα χρόνο, πρέπει να δίνω 1.500 ευρώ για να ξεχρεωθώ».

Στο μαγαζί του απασχολούνταν και η γυναίκα του Πόπη. «Δύο άτομα, ένας μισθός και μια ασφάλεια και τα τελευταία 12 χρόνια ίσα που αντέχαμε. Δεν είχαμε την ευχέρεια ούτε διακοπές να πάμε», σημειώνει. «Η πραγματικότητα που βιώνουμε δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα του εμπόρου με το κοστούμι και τη γραβάτα, που πλασάρεται από το σύστημα για να πείσουν τον κόσμο ότι "ζούμε ζωή και κότα". Μ' αυτή την πολιτική που εφαρμόζεται, τα μικρομάγαζα δεν έχουν μέλλον».

Οσον αφορά στο συλλαλητήριο, τονίζει: «Πρέπει να είμαστε εκεί πολλοί για να διαμηνύσουμε πως είμαστε αποφασισμένοι ν' αγωνιστούμε για να μπει "λουκέτο" σ' αυτή την πολιτική και ν' ανοίξουν οι πόρτες του μέλλοντος για τη λαϊκή οικογένεια».