Μη βρίσκοντας άλλη λύση, ο βασιλιάς είχε διορίσει στη θέση του υπουργού (δηλαδή του πρωθυπουργού, όπως θα λέγαμε σήμερα) τον Ελβετό τραπεζίτη Νεκέρ. Επιφανές μέλος της προτεσταντικής αστικής τάξης, γνώστης των κρατικών ζητημάτων από την προηγουμένη του θητεία στην ίδια θέση, ο Νεκέρ έχει καλό όνομα στην αστική τάξη και γι' αυτό ο Λουδοβίκος θεωρεί την τοποθέτησή του εγγύηση κατευνασμού της τελευταίας.

Αλλά η δουλιά "κολλάει". Ακόμη και το πολύ μετριοπαθές πρόγραμμα του Νεκέρ (που ζητά, όμως, φορολογική μεταρρύθμιση που θα κατέληγε στο να πληρώνουν φόρους και οι ευγενείς) είχε ως αποτέλεσμα να λυσσάξει το παλαιόφρονο τμήμα της αριστοκρατίας. Υστερα, από μια εξαιρετικά έντονη παρασκηνιακή εκστρατεία, στην οποία παίζει ιδιαίτερα δραστήριο ρόλο η βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα, ο Νεκέρ παύεται τελεσιγραφικά από τον βασιλιά (11 Ιούλη 1789) και εγκαταλείπει αμέσως τη Γαλλία.

Το Παρίσι, που δεν είναι η πρωτεύουσα, αφού η πρωτεύουσα και έδρα του βασιλιά βρίσκεται στις Βερσαλλίες, αγνοεί την εξέλιξη.

Εκείνο που ξέρει είναι ότι, μέσα στην πόλη, συγκεντρώνονται συνεχώς νέα στρατεύματα. Ο βασιλιάς όμως δε στέλνει γαλλικές μονάδες, αλλά μισθοφορικές, κυρίως από Γερμανούς και Ελβετούς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο τη μετατροπή της ίδιας της ήδη βαριάς κρίσης του καθεστώτος και σε στρατιωτική, αλλά και μια βάναυση κακοποίηση του εθνικού αισθήματος.

Σ' αυτήν την ατμόσφαιρα η είδηση της αποπομπής του Νεκέρ, που μαθαίνεται στις 12 Ιούλη από τον Κ. Ντεμουλέν και κοινολογείται με εμπρηστικούς λόγους, πέφτει σαν βόμβα. Το σύνθημα της"αριστοκρατικής συνωμοσίας", που θα συνοδεύει την Επανάσταση ανελλιπώς ως το 1794, βρίσκεται σε όλα τα στόματα. Η δημοτικότητα του Νεκέρ ανεβαίνει ξαφνικά στο έπακρο, τεράστια πλήθη διαδηλώνουν στους δρόμους με την εικόνα του. Οταν τα ξένα στρατεύματα που βρίσκονται στην πόλη δείχνουν να κινούνται ενάντια στους διαδηλωτές, η κατάσταση αναφλέγεται ενώ ακούγονται οι καμπάνες των εκκλησιών.

Στις 13 Ιούλη, η κατάσταση έχει πια ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ο λαός εισβάλλει στα οπλοπωλεία και τα λεηλατεί. Οχι μόνο οι διαδηλώσεις γίνονται ένοπλες, αλλά και το σπίτι του φρουράρχου της πόλης περικυκλώνεται από πλήθη διαδηλωτών που ζητούν πυροβολικό.

Σιγά σιγά, τα βλέμματα όλων στρέφονται προς τη Βαστίλλη. Πολύ παλιό και ιστορικό φρούριο στο κέντρο της πόλης, με ψηλούς και χοντρούς τοίχους και πύργους και εκτεταμένη τάφρο, το κτίριο, μια πολύ γνωστή φυλακή, φαίνεται να προκαλεί τον επαναστατημένο λαό. Η έφοδος αρχίζει και τελειώνει στις 14 Ιούλη. Παρά τα πυρά των κανονιών που έχουν εγκατασταθεί στις πολεμίστρες του φρουρίου, η Βαστίλλη έπεσε μέσα σε μερικές ώρες.

Το Παρίσι βρίσκεται στα χέρια του λαού. Τεράστια πλήθη, με ανάμεσά τους πολλοί λιποτάκτες από τις γαλλικές στρατιωτικές μονάδες της πόλης, διαδηλώνουν την πίστη τους στην Εθνοσυνέλευση, ενώ δημιουργούνται αποσπάσματα που αρχίζουν πορεία προς τις Βερσαλλίες.

Ολα έχουν τελειώσει. Το σχέδιο μοναρχικού στρατιωτικού πραξικοπήματος απέτυχε. Στις 13 Ιούλη, η Εθνοσυνέλευση φαινόταν να βρίσκεται στα χέρια του βασιλιά. Τώρα, η κατάσταση έχει τελείως μεταβληθεί. Ακόμη περισσότερο, τα γεγονότα ξεπερνούν τα πλαίσια του Παρισιού. Ολη η Γαλλία σαρώνεται από τη "δημοτική επανάσταση", που αναμορφώνει σχεδόν στιγμιαία όλες τις τοπικές πολιτικές εξουσίες.

Είναι η ανοιχτή αρχή της Επανάστασης, αλλά και το τέλος της Βαστίλλης. Με απόφαση και της Εθνοσυνέλευσης, οι διάφορες πόλεις και χωριά της Γαλλίας αρχίζουν να αποσπούν πέτρες και άλλα οικοδομικά υλικά από το φρούριο για να ανεγείρουν "μνημεία της ελευθερίας". Πολύ γρήγορα, η Βαστίλλη εξαφανίζεται ως τα θεμέλια. Στο σημερινό Παρίσι, στη θέση της δεν υπάρχει παρά η ομώνυμη μεγάλη πλατεία.

Με την ίδια τη συμβολική της σημασία, η πτώση της Βαστίλλης σηματοδότησε μια σειρά σοβαρά γεγονότα.

Από την άποψη της συγκεκριμένης πολιτικής επικαιρότητας, έδειξε, για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση, ότι το γαλλικό μοναρχοαπολυταρχικό κράτος, η πιο μεγάλη πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης της εποχής, είχε πια ανεπανόρθωτα σαπίσει και δεν μπορούσε να σωθεί με τίποτε.Φαντάζοντας στα μάτια της αριστοκρατικής αντεπανάστασης σαν κεραυνός, που προκλήθηκε από πραγματικά σατανική ενέργεια, σκλήρυνε την απόφασή της να πολεμήσει ως το τέλος, να μη δεχτεί καμία λύση που δε θα σήμαινε την ολοκληρωτική και άνευ όρων αποκατάστασή της στα προνόμιά της. Πολύ περισσότερο που η πτώση της Βαστίλλης έδωσε το "εναρκτήριο λάκτισμα" σε μια πραγματική πανεθνική αγροτική εξέγερση που, μέσα σε μερικές μέρες, έβαλε τέρμα, με το τουφέκι, το τσεκούρι και το δαυλό, στις φεουδαρχικές υποχρεώσεις της αγροτιάς.Η διεθνής αντεπανάσταση πανικοβλήθηκε, επίσης, όπως έδειξε η βαθύτατη εντύπωση που προκάλεσαν τα γεγονότα στις βασιλικές αυλές.

Από την άλλη πλευρά έδειξε, για πρώτη φορά με τόσο σαφή τρόπο, τη διαφοροποίηση στις γραμμές της επαναστατικής αστικής τάξης. Στις γραμμές της Εθνοσυνέλευσης, που συνεδριάζει πάντα στις Βερσαλλίες και, συνεπώς, δεν παίρνει μέρος η ίδια στα γεγονότα, ξεχωρίζουν καθαρά δυο κατευθύνσεις, που η ίδια η πορεία της Επανάστασης θα χωρίσει, σε συνέχεια, με ένα αβυσσαλέο χάσμα: Από τη μια μεριά, η κατεύθυνση της μεγαλοαστικής τάξης, που κυριαρχεί στο Σώμα (φιλελεύθεροι ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι, ενοικιαστές φόρων, μεγάλοι τραπεζίτες, αστικοποιημένοι ευγενείς), η οποία, από φόβο μπροστά στο λαό, υποδέχεται τα γεγονότα με μεγάλη εχθρότητα και σκέπτεται στα σοβαρά την κατάπνιξη της εξέγερσης με τη χρήση στρατιωτικής βίας, παρά το γεγονός ότι στην εξέγερση και μόνο οφείλει τη σωτηρία της. Από την άλλη, εκείνη μιας ακόμη μικρής ομάδας εκπροσώπων των πιο δημοκρατικών στρωμάτων της αστικής τάξης, που χαιρετίζει την εξέγερση σαν την ένδοξη αρχή μιας νέας εποχής.

Ωστόσο, τα πιο σημαντικά ιστορικά γεγονότα που σηματοδότησε η 14η Ιούλη 1789 ήταν εκείνα που αφορούσαν τη γενική ιστορική πορεία.

Η πτώση της Βαστίλλης καθιέρωσε για πρώτη φορά καθαρά το ρόλο των λαϊκών μαζών στη Γαλλική Επανάσταση. Καθιέρωσε το ρόλο τους ως στρατού της Επανάστασης, που δίνει στον παλιό κόσμο τόσο τρομαχτικά χτυπήματα, ώστε κάνει αδύνατη κάθε επιστροφή στο παρελθόν, ανοίγοντας το δρόμο της καπιταλιστικής αναμόρφωσης του κόσμου.Αν αυτό το βλέπουμε λίγο - πολύ σε όλα τα παρόμοια επαναστατικά κινήματα (συμπεριλαμβανομένης και της Επανάστασης του 1821), η ιδιαίτερη σημασία της Γαλλικής Επανάστασης δε μειώνεται, αντίθετα αυξάνεται. Στην πραγματικότητα, η πτώση της Βαστίλλης καθιέρωσε το χαρακτήρα της ίδιας της Επανάστασης ως επανάστασης βαθιά λαϊκής και δημοκρατικής.Ως επανάστασης που, αν, λόγω των γενικών συνθηκών της εποχής (κρίση της αριστοκρατικής κοινωνίας, ακόμη μόλις στα πρώτα βήματα του βιομηχανικού καπιταλισμού), δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει στη νίκη μόνο της αστικής τάξης, τη νίκη αυτή την πέτυχε σε συμμαχία με τις εργαζόμενες μάζες της πόλης και του χωριού, χωρίς καμία συμφωνία με τη φεουδαρχική ή μισοφεουδαρχική αριστοκρατία.

Αυτό, άλλωστε, εξηγεί και το άσβεστο μίσος, με το οποίο οι αριστοκράτες είδαν και βλέπουν την πτώση της Βαστίλλης - και τότε και τώρα...

Ο Ιούλης του 1789 βρίσκει τη Γαλλία σε συνθήκες πολύ μεγάλης έντασης.

O βασιλιάς Λουδοβίκος ο ΙΕ έχει συγκαλέσει τη Συνέλευση των Γενικών Τάξεων, που συνεδριάζει στις Βερσαλλίες από τις 2. 5. 1789. Ωστόσο, η κατάσταση μπλέκει από την πρώτη κιόλας ημέρα: Η Τρίτη Τάξη, που συμμετέχει στη σύνοδο, ζητά μια σειρά μεταρρυθμίσεις που ο βασιλιάς δε δείχνει καθόλου έτοιμος να δεχτεί. Η διελκυστίνδα έχει πάρει, από τις πρώτες κιόλας ημέρες, και πολιτικό χαρακτήρα. Η Τρίτη Τάξη έχει απαιτήσει (από τις 6. 5ου κιόλας) και, στο μεταξύ (23. 6. 1789), επιβάλλει την ψηφοφορία κατ' άτομο και όχι κατά ιεραρχική τάξη, έχει αυτοανακηρυχτεί σε Εθνοσυνέλευση (17. 6. 1789) και έχει, μάλιστα, δώσει και τον περίφημο Ορκο του Σφαιριστηρίου - δε θα διαλυθεί αν δεν εξασφαλίσει την εφαρμογή ενός πολιτικού προγράμματος (20. 6.1789).

Ουσιαστικά, δηλαδή, τα πράγματα έχουν φτάσει στην ανοιχτή αμφισβήτηση της βασιλικής εξουσίας, αφού μόνο ο βασιλιάς έχει το δικαίωμα είτε να συγκαλεί είτε να διαλύει τη Συνέλευση των Γενικών Τάξεων. Στις 23.6, όταν ο βασιλιάς έρχεται για να δώσει προσωπικά την εντολή διάλυσης της Συνέλευσης,οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης προχωρούν στο ανήκουστο βήμα να αρνηθούν να εγκαταλείψουν την αίθουσα. Πράγμα ακόμη πιο ανήκουστο, υποχώρησε ο βασιλιάς.

Σήμερα, γνωρίζουμε και με πολλές, μάλιστα, λεπτομέρειες τι πραγματικά συνέβαινε. Η γαλλική κοινωνία βρίσκεται σε συνθήκες όπου ωριμάζει επαναστατική κρίση. Τα άδεια βασιλικά ταμεία δεν είναι τίποτε άλλο από την ένδειξη μιας βαθιάς οικονομικής κρίσης της απολυταρχικής μοναρχίας και του αριστοκρατικού υποβάθρου της.

Οι "επάνω" δεν μπορούν πια να κυβερνήσουν όπως πρώτα. Οι γραμμές τους αναστατώνονται αθεράπευτα από κάθε είδους αντιθέσεις.Μια μερίδα της αριστοκρατίας βρίσκεται σε αντίθεση με το θρόνο, ζητώντας την κατάργηση της απολυταρχίας και την επιστροφή της μεσαιωνικής χωροδεσποτικής μοναρχίας. Η ιστορική κρίση έχει πια θολώσει το μυαλό της κυρίαρχης τάξης, που εξακολουθεί να ζει στον κόσμο της και αρνείται να βγει από αυτόν.

Από την άλλη μεριά, το επαναστατικό μέτωπο βαθμιαία δημιουργείται. Πρόκειται για την περίφημη "Τρίτη Τάξη".Μέσα στο σύνολο αυτής της μεσαιωνικής ιεραρχικής κατηγορίας, περιλαμβάνονται δυνάμεις χωρίς καμία ομοιογένεια: Το σύνολο της αστικής τάξης, το σύνολο της αγροτιάς (που αποτελεί τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού της χώρας), οι μεροκαματιάρηδες των πόλεων και της υπαίθρου. Με άλλα λόγια, τα 99/100 του πληθυσμού της Γαλλίας, που, στις δεδομένες συνθήκες, ενδιαφέρονται για την κατάργηση των αριστοκρατικών προνομίων.

Θα ήταν σοβαρό λάθος να θεωρήσουμε ότι όλα αυτά γίνονταν στην ήρεμη ατμόσφαιρα της θεωρητικής αναζήτησης. Αντίθετα, γίνονται σε κατάσταση αναβρασμού που σιγά σιγά παίρνει διαστάσεις μαζικού παροξυσμού.

Οταν, στις 14 του Ιούλη του 1789, η Γαλλική Εθνοσυνέλευση "γκρεμίζει" τη Βαστίλλη, όταν οι Γαλλίδες και οι Γάλλοι αρχίζουν να αποσπούν πέτρες από το μισητό φρούριο και να οικοδομούν "μνημεία ελευθερίας" στις πόλεις και τα χωριά της Γαλλίας, όταν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα η Βαστίλλη κυριολεχτικά παύει - ακόμη και σαν κτίριο - να υπάρχει τότε, ναι, επάξια η πτώση της κατέχει τη δόξα του συμβόλου της επανάστασης. Δυο αιώνες και επτά χρόνια αργότερα καλούμαστε, με την ευκαιρία της επετείου, να θυμηθούμε τα ιστορικά γεγονότα και να σμιλέψουμε τις εκτιμήσεις μας για αυτά με τις γνώσεις της συνέχειας της ιστορίας που, προνομιακά εμείς, σε σχέση με τους ιστορικούς εκείνης της περιόδου, κατέχουμε.