Μια ευρείας έκτασης επιχείρηση συγχώνευσης σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκεται σε εξέλιξη αυτό το διάστημα, με πολλαπλές επιπτώσεις στην εκπαίδευση, αλλά και στις τοπικές κοινωνίες. Το υπουργείο Παιδείας με έγγραφα απευθύνεται στις διευθύνσεις πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τις καλεί να καταρτίσουν τις εισηγήσεις τους για ιδρύσεις, καταργήσεις, συγχωνεύσεις, υποβιβασμούς κλπ. σχολικών μονάδων, μια διαδικασία, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο.

Στόχος του υπουργείου, η προσαρμογή στη διεθνή επιταγή για λιγότερο κόστος εκπαίδευσης, εξοικονόμηση αιθουσών και προσωπικού και η λειτουργία των σχολείων σε πρωινή βάρδια. Ταυτόχρονα, η κατά γενική ομολογία αντιπαιδαγωγική συγκέντρωση μαθητών σε πολυάριθμα τμήματα, αποτελεί ένα ακόμα δείγμα για το πώς εννοεί την «αναβάθμιση» της Παιδείας το υπουργείο το οποίο όπως φαίνεται δεν εξασφαλίζει ούτε καν τους πρακτικούς όρους για κάτι τέτοιο. Οι συγχωνεύσεις σχολείων και συμπτύξεις τμημάτων είναι ένα φαινόμενο, που όπως φαίνεται συμβαδίζει με την εφαρμογή της «μεταρρύθμισης», καθώς η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου καλούσε στη δημιουργία τμημάτων με 30 και 35 μαθητές. Μάλιστα, ο τότε υπουργός Παιδείας είχε φτάσει να δηλώσει ότι κάτι τέτοιο είναι προς όφελος των μαθητών...

Σε εγκύκλιο που απευθύνεται στις διευθύνσεις πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης το υπουργείο Παιδείας καλεί οι εισηγήσεις για ιδρύσεις, προαγωγές, συγχωνεύσεις, υποβιβασμούς και καταργήσεις νηπιαγωγείων και δημοτικών να γίνουν με βάση αριθμό μαθητών ανά τάξη που κυμαίνεται στα 25 με 30 παιδιά ανά εκπαιδευτικό. Ετσι, ορίζεται ότι για τη λειτουργία μονοθέσιου σχολείου οι φοιτώντες μαθητές πρέπει να είναι 25, για διθέσιο από 26 μέχρι 50, για τριθέσιο και πάνω 51 μέχρι 90, για τα τετραθέσια 91 μέχρι 120, για πενταθέσια 121 μέχρι 150 κ.ο.κ.

«Σε περιπτώσεις που λειτουργούν σχολεία, τάξεις και τμήματα νηπιαγωγείων και ιδιωτικών σχολείων με μικρότερο αριθμό μαθητών, πρέπει να εισηγηθείτε κατάργηση σχολικών μονάδων ή συγχώνευση ή υποβιβασμό ή σύμπτυξη τμημάτων», ορίζει η εγκύκλιος. Σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, σε σύνολο 6.196 δημοτικών σχολείων, 1.049 είναι μονοθέσια, 1.078 είναι διθέσια, 571 τριθέσια, 149 τετραθέσια, 79 πενταθέσια, 1.331 εξαθέσια, 177 επταθέσια, 191 οκταθέσια, 120 εννιαθέσια, 226 δεκαθέσια, 58 εντεκαθέσια, 1.162 δωδεκαθέσια, 1 13θέσιο, 3 14θέσια και 1 15θέσιο. Επίσης, 3/068 μονοθέσια και 2.600 διθέσια νηπιαγωγεία.

Στην ίδια εγκύκλιο δίνεται η οδηγία «στις περιπτώσεις που λειτουργούν σχολεία, τάξεις και τμήματα νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων, με μικρό αριθμό μαθητών, πρέπει να εισηγηθείτε κατάργηση σχολικών μονάδων ή συγχώνευση ή υποβιβασμό ή σύμπτυξη τμημάτων».

Το πρόβλημα του αριθμού μαθητών ανά τάξη εκφράζεται σε μεγάλα αστικά κέντρα ως τάξεις με μεγάλο αριθμό μαθητών ενώ σε περιοχές της επαρχίας με την κατάργηση ολιγοθεσίων σχολείων, που δε συνοδεύεται όμως με τη δημιουργία ενός πολυθέσιου σχολείου, αλλά σε πολλές περιπτώσεις με τη δημιουργία άλλων, επίσης ολιγοθέσιων, τα οποία δεν απαντούν στο σύγχρονο αίτημα για σχολεία τα οποία διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή, προσωπικό και μέσα για ολοκληρωμένη λειτουργία.

Ανάλογη διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και σε σχετική εγκύκλιο σημειώνεται ότι «είναι επιβεβλημένη η συγχώνευση σχολικών μονάδων με μικρό αριθμό μαθητών σε βιώσιμες σχολικές μονάδες, προς όφελος των μαθητών, για να μπορούν να έχουν καλύτερη εκπαίδευση (κατευθύνσεις, μαθήματα επιλογής, ειδικότητες, κτλ.) αφού συνεκτιμηθούν οι τοπικές συνθήκες (διδακτήρια, δυνατότητα μεταφοράς μαθητών, συνεργασία με ΟΤΑ - ΔΕΠ)». Οπως ορίζεται, τα προτεινόμενα για ίδρυση γυμνάσια σε αστικές περιοχές θα πρέπει να συγκεντρώνουν τουλάχιστον 250 μαθητές και το πλησιέστερο να συγκεντρώνει τουλάχιστον 350. Σε μη αστικές περιοχές, θα πρέπει να συγκεντρώνουν τουλάχιστον 100 μαθητές και το πλησιέστερο να συγκεντρώνει τουλάχιστο 250 και να αντιμετωπίζει στεγαστικό πρόβλημα. Σε ό,τι αφορά τις προτάσεις για ενιαία λύκεια, σε αστικές περιοχές πρέπει να συγκεντρώνουν τουλάχιστον 300 μαθητές και το πλησιέστερο λύκειο να συγκεντρώνει τουλάχιστον 450 μαθητές. Σε μη αστικές περιοχές, θα πρέπει να συγκεντρώνουν τουλάχιστον 140 και το πλησιέστερο 250 μαθητές.

Στη «λογιστική» λογική εξοικονόμησης πόρων από την οποία ουσιαστικά υπαγορεύονται οι συγχωνεύσεις σχολείων και η δημιουργία πολυπληθών τάξεων απαντά η παιδαγωγική επιταγή για μείωση του αριθμού των μαθητών ανά εκπαιδευτικό. Και πάλι η διεθνής εμπειρία παρέχει παραδείγματα, κυρίως όταν προέρχεται από προηγμένες καπιταλιστικά χώρες, με τις οποίες η Ελλάδα φιλοδοξεί να συγκλίνει στα εκπαιδευτικά πράγματα.

«Από όλες τις ιδέες για τη βελτίωση της εκπαίδευσης, ελάχιστες είναι τόσο απλές ή ελκυστικές, όσο αυτές που αναφέρονται στη μείωση του αριθμού των μαθητών ανά καθηγητή», αναφέρεται σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Scientific American τον περασμένο Νοέμβρη και αναφέρεται στη σημασία του πληθυσμού των σχολικών τάξεων για το παιδαγωγικό έργο, εξετάζοντας όχι μόνο τις επιπτώσεις στις επιδόσεις των μαθητών, αλλά και στο ζήτημα του περιορισμού της μαθητικής διαρροής. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Παιδείας των ΗΠΑ, μεταξύ του 1969 και του 1997 ο μέσος αριθμός μαθητών ανά καθηγητή στα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία στις ΗΠΑ έπεσε από 25,1 σε 18,3, μια μείωση μεγαλύτερη του 27%. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ο αριθμός αυτός έπεσε από 19.7 σε 14. Παρά το γεγονός ότι μικρή βελτίωση σημειώθηκε στη βελτίωση των επιδόσεων όμως, η σημαντικότερη επίπτωση ήταν ότι το ποσοστό διαρροής για μαθητές και φοιτητές από 16 έως 24 ετών έπεσε από 15% σε 11% την περίοδο αυτή. Εκεί γίνεται αναφορά και στα προγράμματα που εφαρμόστηκαν πειραματικά και, παρά το ότι απολυτοποιούν το κριτήριο της επίδοσης σε εξετάσεις, τροφοδοτούν το αίτημα για μείωση των μαθητών ανά τάξη. Ο λόγος για τα προγράμματα STAR, από το οποίο φάνηκε σημαντική βελτίωση της επίδοσης με μεγαλύτερα κέρδη για τους μαθητές που προέρχονται από μειονότητες, το πρόγραμμα μείωσης μεγέθους τάξεων στην Καλιφόρνια και το πρόγραμμα SAGE.

Από ανάλογη έρευνα που δημοσιεύεται και στο 8ο τεύχος του περιοδικού «Θέματα Παιδείας», η οποία έγινε στη Μ. Βρετανία, από ομάδα επιστημών μελών του Ινστιτούτου Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, η οποία παρακολουθεί εδώ και πέντε χρόνια δύο μεγάλα δείγματα μαθητών από 4 έως 7 ετών, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι «η μείωση του μεγέθους των τάξεων επιτρέπει όχι μόνο να πάρουν όλοι καλύτερους βαθμούς, αλλά επίσης να μειωθούν σημαντικά οι αποκλίσεις ανάμεσα στα παιδιά», ο εκπαιδευτικός επικοινωνεί καλύτερα με τους μαθητές του, ενώ φαίνεται ότι εκτός από την ποιότητα της διδασκαλίας, «το μέγεθος των τάξεων επηρεάζει εξίσου τη συμπεριφορά των μαθητών».