Από την πρώτη αντίδραση των φοιτητών της ΠΚΣ, όταν πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα Συμπόσιο για τη «Διακήρυξη της Μπολόνια» (19/1/01)

Ο «Ρ» ανοίγει σήμερα και τις επόμενες μέρες το φάκελο «αξιολόγησης» της Ανώτατης Εκπαίδευσης, παρουσιάζοντας τις γενικές κατευθύνσεις του εγχειρήματος, την εμπειρία από την εφαρμογή της αξιολόγησης των πανεπιστημίων σε μια σειρά χώρες, τις προτάσεις διαφόρων ελληνικών πανεπιστημίων και τη νομοθετική πρόταση του υπουργείου Παιδείας.

Η αξιολόγηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΑΕΙ και ΤΕΙ) -που εδώ θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε- αναμένεται να έρθει με τη μορφή νομοσχεδίου τον Ιούνιο του 2002 και τα περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια ήδη έχουν μπει σε μια διαδικασία διαλόγου και κατάρτισης προτάσεων. Από την πλευρά του το υπουργείο έχει δώσει στα πανεπιστήμια και στα πολιτικά κόμματα τη δική του πρόταση, που είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για τις προθέσεις της κυβέρνησης, τις πραγματικές κατευθύνσεις και τους σκοπούς της αξιολόγησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

Πριν φτάσουμε όμως στην Ανώτατη Εκπαίδευση, μπορούμε να δούμε τη γενικότερη φιλοσοφία της «αξιολόγησης». Η αλήθεια είναι ότι η συζήτηση αυτή ανοίγει για ολόκληρο το δημόσιο τομέα και εντάθηκε - παίρνοντας και τη μορφή αγωνιστικών κινητοποιήσεων - με αφορμή το σχετικό νόμο για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ ταυτόχρονα έχει αρχίσει να συζητιέται η αξιολόγηση των υπηρεσιών υγείας και των δημοτικών υπηρεσιών.

Το κύριο επιχείρημα της κυβέρνησης είναι ότι εφόσον μιλάμε για δημόσιες υπηρεσίες, που λειτουργούν με τα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών, «πρέπει ο κόσμος να ξέρει πού πηγαίνουν τα λεφτά του»! Λαϊκός έλεγχος, όμως, δεν μπορεί να υπάρξει όταν δεν υπάρχει αντίστοιχα και λαϊκός σχεδιασμός. Δηλαδή, όταν όλες αυτές οι υπηρεσίες λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, με γνώμονα τη διευκόλυνση του κεφαλαίου κι όχι τις λαϊκές ανάγκες, τι να ελέγξει ο λαός; Μήπως πρόκειται να πληρώνουν λιγότερα οι εργαζόμενοι;

Κάθε άλλο. Οι ίδιοι οι σχεδιαστές αυτής της κατεύθυνσης δηλώνουν ρητά ότι στόχος είναι ο έλεγχος της «αποδοτικότητας σε σχέση με τη χρηματοδότηση» ή, σε απλά ελληνικά, η προώθηση των προτεραιοτήτων των κυρίαρχων συμφερόντων της αγοράς με το μικρότερο δυνατό κόστος, η μείωση των κοινωνικών δαπανών και η αποτελεσματικότερη εφαρμογή της ιδιωτικοποίησης, της ελαστικοποίησης και των άλλων πλευρών της αντιλαϊκής πολιτικής. Ιδιαίτερα για τα πανεπιστήμια το εγχείρημα επενδύεται με υποσχέσεις για θεαματική βελτίωση της ποιότητας της ανώτατης εκπαίδευσης. Το κύριο όμως πρόβλημα της διοίκησης της εκπαίδευσης και της αποδοτικής λειτουργίας της δεν είναι ζήτημα θεσμών και αξιολόγησης. Δεν είναι η έλλειψη αξιολόγησης που εμποδίζει την κυβέρνηση να εξασφαλίσει εγκαταστάσεις, αίθουσες διδασκαλίας, συγγράμματα και γενικά υποδομές για όλους τους φοιτητές. Δεν είναι ζήτημα αξιολόγησης η χαμηλότατη συμμετοχή των ελληνικών πανεπιστημίων στην έρευνα, δε χρειάζεται αξιολόγηση για να διαπιστώσει κανείς ότι η ίδρυση «στο πόδι» πανεπιστημιακών τμημάτων σε κάθε πόλη και νησί δε συνιστά ανώτατη εκπαίδευση, αλλά δημιουργία επαγγελματικών σχολών. Το πρόβλημα λοιπόν βρίσκεται στο τι ανώτατη εκπαίδευση έχουμε και ποιο σκοπό εξυπηρετεί.

Η συζήτηση για ένα ενιαίο, εθνικό σύστημα αξιολόγησης, που εισάγεται από την κυβέρνηση, συνδυάζεται με τις αποφάσεις της Μπολόνια και της Πράγας, για ενιαιοποίηση των συστημάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης και κοινά πτυχία (βλέπε τρίχρονα μπάτσελορ) στην ΕΕ, την προώθηση δηλαδή για τις ανάγκες του κεφαλαίου, του λεγόμενου «εκπαιδευτικού Μάαστριχτ. Από τις πρώτες εμφανείς συνέπειες της αξιολόγησης, θα είναι η σύνδεσή της με τη χρηματοδότηση, η είσοδος των επιχειρήσεων στα ιδρύματα, η κατηγοριοποίηση και η υποβάθμιση σχολών και επιστημών, ανάλογα με τις ανάγκες του κεφαλαίου.

Στο πλαίσιο κατάρτισης της δικής του πρότασης για την αξιολόγηση, το Πανεπιστήμιο Κρήτης πραγματοποίησε στα τέλη Γενάρη (24/1/2002) στο Ρέθυμνο, ένα Συμπόσιο για την αξιολόγηση, με τη συμμετοχή εκπροσώπων ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Τις εργασίες του Συμποσίου άνοιξε ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Χ. Νικολάου, ο οποίος παρουσίασε την αξιολόγηση ως απαίτηση του λαού και των φοιτητών, στο όνομα της «κινητικότητας». Δεν είπε όμως ότι η ισοτιμία και πιστοποίηση των πτυχίων που παρέχουν τα ελληνικά πανεπιστήμια με τα τρίχρονα ευρωπαϊκά μπάτσελορ, «φωτογραφίζει» την κατεύθυνση υποβάθμισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης που επιβάλλουν οι ευρω-κατευθύνσεις.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικές ήταν οι παρουσιάσεις των ξένων πανεπιστημιακών σε αυτό το συμπόσιο σχετικά με το τι ισχύει στις χώρες τους, αφού φανερώνουν το τι θα συμβεί και στη χώρα μας, εφόσον τελικά εφαρμοστεί η περιβόητη αξιολόγηση.