Με βαθιά συγκίνηση σας απευθύνουμε τη στερνή Ημερήσια Διαταγή που κλείνει την τελευταία σελίδα της δοξασμένης ιστορίας της ηρωικής ΧΙΙΙ Μεραρχίας μας. Σας σφίγγουμε με θέρμη το χέρι, σταυραετοί, που φτερουγίσατε στην Γκιώνα, στα Βαρδούσια, στην Οξυά, στη Λιάκουρα και στο Βελούχι, στην Οίτη και στην Οθρυ, στην Ηπειρο και στο Βάλτο. Σας σφίγγουμε το χέρι λιοντάρια των μαχών της Αθήνας και του Πειραιά, μπουρλοτιέρηδες, τηλεφωνητές, ασυρματιστές, πυροβολητές και θαλασσόλυκοι. Της λευτεριάς το τραγούδι, που με το στόμα και το ντουφέκι λέγατε, το τραγουδούν οι λαγκαδιές και τα βουνά, τα ξάγναντα και οι κρυόβρυσες και το καθάριο αγέρι του βουνού το παίρνει και το φέρνει στα καμποχώρια και στις πολιτείες για να το βροντοφωνήσουν στα στήθια των δουλευτάδων κι ο αχός του να φτερουγίσει ταξιδευτής πάνω από κάμπους και θάλασσες, σ' ολάκερη τη γη (...)».

Διαβάζεις κι από την πρώτη ως τη στερνή λέξη αναριγάς σύγκορμος. Δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο κείμενο, αλλά για την τελευταία Ημερήσια Διαταγή της ΧΙΙΙ Μεραρχίας Ρούμελης του ΕΛΑΣ, στις 25 Φεβρουαρίου 1945. Για ένα σπουδαίας ιστορικής σημασίας, αλλά και λογοτεχνικής ομορφιάς Λόγο, που υπέγραφαν ο Αθανάσιος Παπαθανασίου (αντισυνταγματάρχης Πεζικού) και ο καπετάνιος Αμάρμπεης (Θεόδωρος Καλλίνος, υπολοχαγός Πεζικού). Διαβάζεις και τα μάτια βουρκώνουν. Τα μελίγγια χτυπούν. Η ψυχή «κόμπος» γίνεται στο λαιμό. Κι η μέσα σου φωνή βουβή κραυγάζει το μεγάλο κρίμα κι άδικο: Πώς μπόρεσαν, πώς διανοήθηκαν οι ξενοκίνητοι ντόπιοι κρατούντες να διώξουν λυσσαλέα μια τέτοια Αρετή (Αρετή, όπως την εννοούσαν οι αρχαίοι).

Οφείλεται μέγας έπαινος και ευγνωμοσύνη στο Κέντρο Μελέτης Ιστορίας Εθνικής Αντίστασης (1941-1945) για την πρωτοβουλία του, τιμώντας την 60χρονη επέτειο της ίδρυσης του ΕΑΜ, να ανατυπώσει το αναμνηστικό λεύκωμα, που εξέδωσε το Φλεβάρη του 1945 η Επιτροπή Διαφώτισης Ανταρτών της ΧΙΙΙ Μεραρχίας Ρούμελης του ΕΛΑΣ, με τίτλο «ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΤΗΣ ΧΙΙΙ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ». Το λεύκωμα αυτό αποτέλεσε και θα αποτελεί - εσαεί - αδιάψευστο μάρτυρα της ιστορικής αλήθειας. Ακατανίκητο «κατηγορώ» για όλους τους λαοπροδότες διώκτες - ντόπιους και ξένους - των ηρωικών αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.

Το ιστορικό της ΧΙΙΙ Μεραρχίας, γραμμένο από τον αρχηγό του ΕΛΑΣ, Στέφανο Σαράφη, η Ημερήσια Διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ (16/2/1945) που απηύθυναν ο Στέφανος Σαράφης και ο Αρης Βελουχιώτης προς τους Αξιωματικούς, Καπετάνιους και Αντάρτες του ΕΛΑΣ-ΕΛΑΝ, αλλά και τα υπέροχα γραμμένα, ανυπόγραφα κείμενα που περιέλαβε αυτό το ιστορικό λεύκωμα της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, καθώς και οι φωτογραφίες του θα συνταράσσουν, πάντα, όποιον το πιάνει στα χέρια του.

Χάριν της ιστορίας, θα σημειώσουμε τους συντελεστές αυτού του πολύτιμου κειμηλίου. Την επιμέλειά του είχε ο Ορφέας Οικονομίδης. Οι φωτογραφίες προέρχονταν από τα φωτογραφικά συνεργεία της Επιτροπής Διαφώτισης Ανταρτών και από τον πολεμικό φωτορεπόρτερ της Ρούμελης Ραούλ. Το εξώφυλλο, το οπισθόφυλλο, οι βινιέτες και οι διακοσμήσεις των σελίδων φιλοτεχνήθηκαν από τους καλλιτέχνες Ε. Τερζόπουλο, Θ. Μακρή, Μ. Παπαδημητρίου, Κ. Παπαδόπουλο και Δημήτρη. Η στοιχειοθέτηση και εκτύπωση έγινε στο τυπογραφείο του Σ. Διαλησμά, με την επιμέλεια του τυπογράφου Δ. Δήμητσα και του πιεστή Μήτσου Μηλιώνη. Το λεύκωμα κυκλοφόρησε σε 5.500 αντίτυπα, από τα οποία τα 4.500 δωρήθηκαν στους μαχητές της Μεραρχίας, σαν «μικρή ανάμνηση του μεγάλου ηρωικού και άνισου αγώνα που διεξήγαγαν ενάντια στους φασίστες κατακτητές της πατρίδας μας».

Ενα λεύκωμα - ιερότατο για τους γενναίους μαχητές που σκορπίσανε «τη χαρά στα χείλη του λαού και τον τρόμο στους καταχτητές και τους προδότες». Που «γίνανε το τιμωρό χέρι της λαϊκής οργής για τα δάκρυα, τα βάσανα, τον κατατρεγμό και τις κρεμάλες». Για τους ζωντανούς, μα και τους νεκρούς «θρυλικούς ήρωες» που «κάθε πουλί» τους τραγουδάει και «τα χαμόκλαδα και τα λουλούδια, οι μυρτιές κι οι δάφνες, φτιάχνουν το αιώνιο αμάραντο στεφάνι τους» κι «ο ήλιος, τ' αστέρια και το φεγγάρι φωτοστέφανα».

Λεύκωμα - τιμή για τον κάθε μαχητή αυτού του «πρώτου μεγάλου Λαϊκού Στρατού της Ελλάδας». Αυτού του «στρατού του λυτρωμού», του οποίου «διαμάντι μέσα στα διαμάντια» ήταν η ΧΙΙΙ Μεραρχία. Η Μεραρχία της ανταρτομάνας Ρούμελης, που ο κάθε ΕΛΑΣίτης «σχημάτισε την πρώτη φάλαγγα της ανθρωπότητας». Γι' αυτό τον «τραγούδησαν οι λεύτερες καρδιές, γι' αυτό τον μίσησαν θανάσιμα τα φασιστικά τσακάλια». Λεύκωμα - πικρό «αντίδωρο» σε κάθε μαχητή για την κατάθεση του όπλου του...

Η Ημερήσια Διαταγή της 25ης Φεβρουαρίου 1945, που διάβαζαν στο λεύκωμα, σίγουρα θα γέμισε με... ποταμούς τα μάτια των μαχητών:

«Σήμερα πιστοί στρατιώτες του Λαού, ύστερα απ' τη συμφωνία της 12 Φλεβάρη, καταθέτουμε τα όπλα που πήραμε με το αίμα μας και που τόσο τιμήσαμε. Ο ένοπλος αγώνας τελειώνει και περνάμε στην ειρηνική πολιτική πάλη. Περνάμε στο Λαό που μας γέννησε, στο Λαό που μας συντήρησε στο αντάρτικο. Τραβάμε για να παλέψουμε μαζί του για την ολοκλήρωση των πόθων του. Θα παλέψουμε σαν ευσυνείδητοι πολίτες, με τον ίδιο ηρωισμό, με την ίδια αυταπάρνηση, όπως και με το ντουφέκι για να γίνει ο Λαός μας μοναδικός και Λεύτερος νοικοκύρης στον τόπο του. Το αίμα των νεκρών μας ζητάει την ολοκληρωτική του δικαίωση. Εμπρός, λεβέντες, να ξεκαθαρίσουμε την πατρίδα μας απ' τον ντόπιο φασισμό και τους συμβουλάτορές του. Εμπρός, λεβέντες, να κάνουμε τη χώρα μας δυνατή κι ευτυχισμένη. Εμπρός να της δώσουμε το γέλιο και τη χαρά που θα σβήσουν σιγά - σιγά τους πόνους και τα δάκρυα που χύθηκαν. Πάντα έτοιμοι να πούμε το "παρών" και να δώσουμε τη ζωή μας στην υπόθεση του Λαού».

Στην πρώτη σελίδα του λευκώματος, τοποθετημένος σε πλαίσιο και ανάμεσα στις δύο στήλες που καταλάμβανε η Ημερήσια Διαταγή, αναγραφόταν «Ο Δεκάλογος του αποστρατευόμενου αντάρτη ΕΛΑΣίτη». Ο Δεκάλογος του αποστρατευόμενου αντάρτη χωριζόταν σε δύο μέρη. Τα πρώτα τέσσερα σημεία του τιτλοφορούνταν «Είμαι σεμνός και περήφανος». Το γιατί, συμπύκνωνε το τέταρτο σημείο: «Γιατί με τον αγώνα μου ψήλωσα την Ελλάδα στη συνείδηση της ανθρωπότητας, σύμβολο της αντίστασης, του ηρωισμού, της αυταπάρνησης, της θυσίας, της λευτεριάς και της προόδου».

Το δεύτερο μέρος του Δεκαλόγου τιτλοφορούνταν «Δεν ξεχνώ». Το γιατί, το συμπύκνωνε το δέκατο σημείο: «Πως είμαι παιδί του Λαού. Απ' τον λαό βγήκα, γι' αυτόν πολέμησα και δίχως το Λαό δε θα μπορούσα να κάνω τίποτα. Κάθε σκέψη, λόγος και πράξη μου θάχει πάντα γνώμονα το συμφέρον του Λαού. Με καμιά μου πράξη δε θα κηλιδώσω την τιμή και την αίγλη του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Θα πω το "παρών" στη λαϊκή προσταγή και θα δώσω και τη ζωή μου για τη Λαϊκή Νίκη, για το Συμμαχικό πνεύμα, για τη Λευτεριά, την Ανεξαρτησία, τη Δημοκρατία και την Πρόοδο. Για μια Ελλάδα ολοκληρωμένη, εσωτερικά δυνατή και Λαοκρατική και εξωτερικά σεβαστή. Για μια Ελλάδα χαρούμενη και φωτοδότρα στην Ειρήνη και στη συνεργασία των Λαών».

Οι μαχητές και οι μαχήτριες της «τραγουδισμένης» από τον Κώστα Βάρναλη ΧΙΙΙ Μεραρχίας, όπως και όλοι οι αγωνιστές του ΕΛΑΣ, τίμησαν και τον Δεκάλογο όρκο τους και τη συμφωνία, παραδίδοντας τα ιερά όπλα του λαού. Κι όμως, ελάχιστο καιρό αργότερα, οι πάνοπλοι ξενοκίνητοι λαοπροδότες, αθετώντας τη συμφωνία, για να μπορέσουν να ξανασκλαβώσουν το λαό, έστρεψαν τα όπλα τους στους, άοπλους πια, αγωνιστές του...