Είναι γνωστό σε όλους πια ότι το μεγαλύτερο τμήμα ενός παγόβουνου είναι αόρατο καθώς βρίσκεται κάτω από το νερό αποτελώντας μια πολύ μεγαλύτερη απειλή για τη ναυσιπλοΐα από όσο αρχικά θα εκτιμούσε κάποιος απλά κοιτάζοντάς το. Μια τέτοια (μεταφορικά μιλώντας) κατάσταση ζούμε τα τελευταία χρόνια και στην Παιδεία. Από τη μια, ακούμε και διαβάζουμε βαρύγδουπες δηλώσεις από στόματα πανεπιστημιακών δασκάλων για την ευκολία της διείσδυσης αντιεπιστημονικών θεωριών μέσα στον γενικό πληθυσμό και για το πώς θα πρέπει αυτές να αντιμετωπιστούν με κύριο όπλο την Παιδεία και, από την άλλη, βλέπουμε τα ίδια τα πανεπιστημιακά Τμήματα, στα οποία πολλές φορές οι ίδιοι αυτοί δάσκαλοι συμμετέχουν, να αλλάζουν τα προγράμματα σπουδών τους σε κατευθύνσεις που επιβάλλει η αγορά, υπακούοντας πέρα από τα στενά ερευνητικά συμφέροντα του καθενός και στις πιέσεις της υπάρχουσας εξουσίας.

Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Ενα πολύ χαρακτηριστικό είναι η διείσδυση της θεωρίας της επίπεδης Γης μέσα στον γενικό πληθυσμό. Ας αναρωτηθούμε όμως: Δεν παίζει ρόλο η παντελής έλλειψη γνώσης της Στερεομετρίας, δηλαδή της γεωμετρίας του τρισδιάστατου χώρου στον οποίο ζούμε; Η Στερεομετρία, που στην εποχή μας διδασκόταν στο Λύκειο, έχει πια αφαιρεθεί όχι μόνο από το Λύκειο αλλά και από το πρόγραμμα σπουδών του Μαθηματικού Αθήνας. Και το ερώτημα που ανακύπτει είναι: Αν ο απόφοιτος του Μαθηματικού Τμήματος δεν κατανοεί τη Στερεομετρία, τότε πώς περιμένουμε ο απλός πολίτης να καταλάβει τη σφαιρικότητα της Γης; Να κατανοήσει όλα τα σημάδια που μπορεί να βλέπει που αποδεικνύουν αυτή τη θεωρία; Γιατί να μην πιστέψει όλες αυτές τις ανοησίες που διαβάζει για δήθεν τεράστιες συνωμοσίες στο διαδίκτυο που του κρύβουν την αλήθεια; Και ότι η αλήθεια είναι αυτή που βλέπουν τα μάτια του, δηλαδή η επίπεδη Γη;

Μαζί με τη Στερεομετρία από το πρόγραμμα σπουδών του Μαθηματικού έχει αφαιρεθεί ουσιαστικά και η Ευκλείδεια Γεωμετρία. Μάλιστα, μιλώντας με κάποιον μαθηματικό της γενιάς μου, έμαθα ότι αυτό συμβαίνει εδώ και σχεδόν σαράντα χρόνια. Καταλαβαίνω ότι τα ερευνητικά ενδιαφέροντα των σημερινών διδασκόντων είναι διαφορετικά, καθώς η Ευκλείδεια Γεωμετρία είναι ένας κορεσμένος τομέας, αλλά αντικειμενικά δεν παύει να είναι βασική αρχή των μαθηματικών. Μοιάζει σαν ένας φιλόλογος να μη διδάσκεται Ομηρο. Πώς θα κατανοήσει μετά την εξέλιξη της γλώσσας; Και τελικά καταλήγουμε στο αστείο γεγονός να βομβαρδιζόμαστε από ένα σωρό αρχαιολάτρες που μας φλομώνουν με το πόσο σημαντικοί ήταν οι αρχαίοι και ταυτόχρονα μια τεράστια συμβολή τους στον παγκόσμιο πολιτισμό, όπως η Γεωμετρία, να υποβαθμίζεται. Και να καταλήγουμε στη χώρα που γέννησε τη Γεωμετρία οι μαθηματικοί της να μην τη διδάσκονται.

Και να ήταν μόνο η Γεωμετρία... Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι είναι μια εξαίρεση. Ομως, τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν και στο Φυσικό της Αθήνας. Πριν από δύο - τρία χρόνια γίναμε μάρτυρες μιας αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Ενωση Ελλήνων Φυσικών και στα πανεπιστημιακά τμήματα Φυσικής με θέμα την εμφάνιση του «Κβαντικού» θεάτρου. Η κβαντική μηχανική είναι μια σύγχρονη γνώση, της οποίας η χρήση στο όνομα μιας δραστηριότητας την βοηθάει να πουλήσει πολύ πιο εύκολα. Η αντίδραση σε αυτήν την εμφάνιση οδήγησε σε μια σειρά από ανακοινώσεις κατά της ψευδοεπιστήμης και τελικά στην εισαγωγή στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής της Γ' Λυκείου στοιχείων της κβαντικής θεωρίας πεδίου τόσο προχωρημένων ώστε κάποια από αυτά ακόμα να μην έχουν επιβεβαιωθεί (π.χ. τα δυνητικά σωματίδια του βαρυτικού πεδίου). Ποια ήταν η απάντηση του Φυσικού Τμήματος της Αθήνας; Αρχικά ήταν η μετατροπή των μαθημάτων Κβαντομηχανική ΙΙ, Εισαγωγή στην Πυρηνική Φυσική και τα Στοιχειώδη Σωμάτια σε προαιρετικά.

Δηλαδή, ενώ το πρόγραμμα σπουδών του Λυκείου εισάγει όλα αυτά τα θέματα, ταυτόχρονα το πρόγραμμα σπουδών του Φυσικού Αθήνας τα μετατρέπει σε προαιρετικά. Οπως προαιρετικό μάθημα είναι πια και η Δυναμική των Ρευστών που μέχρι πέρσι διδασκόταν στη Γ' Λυκείου.

Θα πει κάποιος: Ε, και; Δεν διδάσκονται οι νέοι μαθηματικοί Γεωμετρία αλλά διδάσκονται στη θέση της Θεωρία Παιγνίων. Το ίδιο είναι! Μαθηματικά και το ένα, μαθηματικά και το άλλο! Δυστυχώς δεν είναι το ίδιο και θα το εξηγήσουμε αμέσως. Πρώτα πρώτα, η Γεωμετρία είναι απαραίτητη γιατί αναπτύσσει τη φαντασία και τη λογική. Είναι μια θεμελιώδης γνώση που θα πρέπει να έχει κατακτήσει σε βάθος ένας μαθηματικός. Δεν είναι δυνατόν να μην κατανοεί το Θεώρημα των Τριών Καθέτων αλλά να μπορεί να υπολογίσει την πιθανότητα ο Κέιν να χάσει το πέναλτι και να αποκλειστεί η Αγγλία στο Μουντιάλ. Ενας επιστήμονας της εποχής μας για να είναι ολοκληρωμένος πρέπει πρώτα πρώτα να κατέχει τη βασική γνώση της επιστήμης του και στη συνέχεια να έχει κατακτήσει και επιπλέον γνώσεις σε επιμέρους πεδία. Και για έναν μαθηματικό η καλή γνώση της Γεωμετρίας είναι θεμελιώδης.

Το ερώτημα είναι αν η υπάρχουσα εξουσία θέλει όλους τους απόφοιτους ολοκληρωμένους ή μήπως αυτή την ιδιότητα την κρατά μόνο γι' αυτούς που θα ολοκληρώνουν τα μεταπτυχιακά προγράμματα, που στο όραμά της θα είναι τα παιδιά της τάξης της; Η απουσία αυτής της κατανόησης θα δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα σε έναν απόφοιτο όταν αυτός θα βγει στην αγορά εργασίας. Ενα μεγάλο ποσοστό αποφοίτων θα κληθούν να διδάξουν σε σχολεία. Μια κυρίαρχη (και πολύ σωστή) αντίληψη είναι ότι ο καθηγητής πρέπει να κατέχει τη γνώση σε ένα τουλάχιστον επίπεδο υψηλότερα από το επίπεδο που θα διδάξει. Και γι' αυτό και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση δεν διδάσκουν απόφοιτοι Λυκείου αλλά πτυχιούχοι πανεπιστημιακών Τμημάτων. Αυτή όμως η αρχή καταστρατηγείται αν ο απόφοιτος δεν έχει εμβαθύνει στο Πανεπιστήμιο τη γνώση που απέκτησε στο Λύκειο. Βλέπουμε λοιπόν ότι μπορεί να κληθεί να διδάξει Γεωμετρία χωρίς να έχει εμβαθύνει στη γνώση της. Επομένως μπορεί να υποστηρίξει κάποιος «δεν έχει νόημα να θεωρείται ως τυπικό προσόν για την πρόσληψή του το πτυχίο του»...

Αυτά τα φαινόμενα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πολιορκητικός κριός στα θέματα διδακτικής επάρκειας που αντιμετωπίζουν σήμερα οι φοιτητές κάποιων σχολών, όπως του Μαθηματικού και του Φυσικού. Μέχρι τώρα το πρόβλημα της επάρκειας περιοριζόταν στην γνώση ή μη παιδαγωγικών και στοιχείων της διδακτικής του μαθήματος. Με αυτά τα φαινόμενα μπορεί να θεωρηθεί ότι και η προσφερόμενη γνώση από το Πανεπιστήμιο δεν επαρκεί για να γίνει κάποιος καθηγητής με αποτέλεσμα μια ακόμα υποβάθμιση των πτυχίων. Η απάντηση που θα προταθεί από την κυρίαρχη εξουσία θα είναι η απόκτηση πιστοποιητικών και μεταπτυχιακών τίτλων, όπως αυτών που προσφέρει σήμερα το Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Καθηγητές Φυσικών Επιστημών», όπου αν κάποιος περάσει όλα τα μαθήματα με την πρώτη, του κοστίζει 3.250 ευρώ, ή διάφορα σεμινάρια κόστους 1.500 ευρώ και πάνω, όπως αυτά που κυκλοφορούν στην πιάτσα με θέμα την Ειδική Αγωγή κ.λπ.

Οπως επίσης ελλοχεύει ο κίνδυνος να εμφανιστούν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον. Ας υποθέσουμε ότι κάποια στιγμή η εξουσία αποφασίζει να επαναφέρει ένα τέτοιο αντικείμενο, όπως η Στερεομετρία, στην ύλη του Λυκείου. Ποιος θα το διδάξει τότε; Αυτό που έχουμε δει τα προηγούμενα χρόνια είναι ότι οι ίδιοι οι καθηγητές αντιδρούν στην εισαγωγή νέων αντικειμένων, θεμάτων που έχουν να τα διδάξουν χρόνια ή έχουν να τα δουν από το Πανεπιστήμιο. Πώς θα αντιδράσουν λοιπόν στην εισαγωγή ενός αντικειμένου που δεν το έχουν ξαναδεί ποτέ, ούτε και στο Πανεπιστήμιο; Το πιθανότερο είναι να πιέσουν και τελικά να επιβάλουν την αφαίρεσή του από το πρόγραμμα σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Δηλαδή η απόφαση που πήρε μια δράκα καθηγητών σε κάποια πανεπιστημιακά Τμήματα με κύριο γνώμονα το ερευνητικό τους αντικείμενο τελικά θα καθορίσει το τι θα διδάσκεται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση για τα χρόνια που θα ακολουθήσουν, λύνοντας τα χέρια της καπιταλιστικής εξουσίας που θέλει να διατηρήσει την επίφαση μόρφωσης που προσφέρει στους πληβείους το σχολείο, αλλά χωρίς στην πραγματικότητα να τους δίνει τα εφόδια εκείνα με τα οποία θα μπορέσουν να κρίνουν τον κόσμο γύρω τους και να αποφασίσουν πώς και τι επιβάλλει το πραγματικό συμφέρον τους και όχι οι γυαλιστερές χάντρες που τους πουλάνε τα ΜΜΕ, σαν τους σύγχρονους ιθαγενείς που συναντούν οι κονκισταδόρες.

Η αφαίρεση μαθημάτων όπως η Κβαντο ΙΙ, ο Ηλεκτρομαγνητισμός ΙΙ από το υποχρεωτικό πρόγραμμα σπουδών του Φυσικού είναι ίσως ένα πρώτο βήμα σε μια νέα προσπάθεια σπασίματος του Τμήματος σε δύο με σκοπό τη μεταφορά των μαθημάτων αυτών στο δίχρονο μεταπτυχιακό το οποίο θα έχει περιορισμένο αριθμό θέσεων και θα μπορούν να το παρακολουθήσουν όσοι μπορούν να το πληρώσουν. Ομως, όλη αυτή η κατάσταση είναι ίσως και το προοίμιο αλλά και η τυπική δικαιολογία για μια προσπάθεια δημιουργίας Τμημάτων «Καθηγητών Φυσικών Επιστημών» ή «Καθηγητών Μαθηματικών», στα οποία θα προσφέρεται μια υποβαθμισμένη γνώση του αντικειμένου, πλαισιωμένη με κάποια παιδαγωγικά μαθήματα, δήθεν προσαρμοσμένη στην εκπαιδευτική πραγματικότητα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Κάτι παρόμοιο με τα προγράμματα σπουδών της πολυαγαπημένης τους Φινλανδίας, όπου ο μελλοντικός καθηγητής ακολουθεί ένα πρόγραμμα με κύριο αντικείμενο π.χ. τη Φυσική και δευτερεύον τα Μαθηματικά ή τη Χημεία. Μια τέτοια ιδέα θα προσφέρει τεράστιες λύσεις στο υπουργείο που τώρα αντιμετωπίζει προβλήματα σε σχέση με τις θέσεις που πρέπει να έχει η κάθε ειδικότητα, αλλά ταυτόχρονα θα υποβαθμίσει τρομερά το επίπεδο της παρεχόμενης παιδείας καθώς ο δάσκαλος μέσα στην τάξη θα δυσκολεύεται να απαντήσει στις προχωρημένες ερωτήσεις των μαθητών του που γεννά ο σύγχρονος κόσμος στον οποίο ζουν.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα βαρυτικά κύματα, για τα οποία τόσος ντόρος είχε γίνει πριν από μερικά χρόνια, με αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικών ερωτήσεων στους μαθητές. Ποιος από τους αποφοίτους ενός τέτοιου κουτσουρεμένου προγράμματος σπουδών θα μπορεί να τους δώσει πειστικές απαντήσεις; Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ένας καθηγητής που δεν μπορεί να απαντήσει στις ερωτήσεις των μαθητών του όχι μόνο χάνει την εμπιστοσύνη τους αλλά ταυτόχρονα καταστρέφει και την εικόνα του ίδιου του σχολείου στα μάτια τους. Η απαξίωση του σχολείου και της γνώσης που αυτό προσφέρει, μετατρέπει τους μελλοντικούς πολίτες σε άβουλους αποδέκτες, ανίκανους να κρίνουν κάθε είδους πληροφορία που λαμβάνουν.

Συμπερασματικά, οι δήθεν «αθώες» αποφάσεις για τα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημιακών Τμημάτων έχουν τεράστιες ουρές από πίσω τους, ουρές οι οποίες θα δημιουργήσουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα όχι μόνο στους ίδιους τους αποφοίτους τους, αλλά και στην εκπαίδευση των παιδιών των λαϊκών οικογενειών στο μέλλον και γι' αυτό είναι απαραίτητη η στήριξη του αγώνα των Φοιτητικών Συλλόγων από όλο το λαϊκό κίνημα.