ΦΩΤΟ 2

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΜΑΡΤΖΗΣ γεννήθηκε το 1888 στη Μεσσήνη, μέλος μιας φτωχής αγροτικής οικογένειας. Η σταφιδική κρίση (1894-1914) οδήγησε χιλιάδες αγρότες στη φτωχοποίηση και εξαθλίωση. Στα 1906, σε ηλικία 22 χρόνων, θα μεταναστεύσει στην Αργεντινή. Οι συχνές επαφές του με τους Ελληνες ναυτεργάτες, στο λιμάνι του Μπουένος Αϊρες, τα ριζοσπαστικά μηνύματα που κουβαλούσαν και κυρίως η προκλητική παρουσία μιας ελληνικής παροικιακής «ελίτ», διαμόρφωσαν την ιδεολογική θέση του. Παντρεμένος με την Μαριάνθη Αποστολίδη από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου απόκτησε έξι παιδιά, όλα αγόρια.

Το 1929 επιστρέφει, έχοντας αποκτήσει σημαντικό «κομπόδεμα». Εγκαθίσταται αρχικά στην Αθήνα, όμως σύντομα αποφασίζει να κατέβει στη γενέτειρά του, την Καλαμάτα, πόλη με σημαντική εμπορική κίνηση. Αμέσως γίνεται αποδεκτός με χαρά από το σύνολο των μελών της τοπικής αστικής τάξης και της Εκκλησίας. Οι κίβδηλες αξίες της αυτοδημιουργίας και της σκληρής εργασίας ταιριάζουν απόλυτα στο πρόσωπο εκείνου που επιστρέφει από την ξενιτιά όντας οικονομικά επιτυχημένος. Με τον καιρό όμως ο Σαμαρτζής, άνθρωπος προοδευτικός που νοιάζεται περισσότερο για αυτούς που υποφέρουν, θα τους διαψεύσει. Αυτοί θα αλλάξουν στάση, θα γίνουν σιγά σιγά εχθρικοί απέναντί του. Που ακούστηκε ένα μέλος της τάξης τους να συμπαραστέκεται στους εξεγερμένους εργάτες της δεκαετίας του '30 στην Καλαμάτα;

Ξεκινά το χτίσιμο του ξενοδοχείου «Αμέρικα» στο λιμάνι, το οποίο λειτουργεί για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1931. Καθ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής η οικογένεια βρέθηκε σε δεινή οικονομική θέση λόγω επίταξης του ξενοδοχείου από τους κατακτητές. Αναγκάστηκαν να νοικιάζουν τα καταστήματα στο ισόγειο για ένα δοχείο λάδι (χειρόγραφο συμβόλαιο ενοικίασης 1943). Ο καταστροφικός σεισμός στις 16 Σεπτεμβρίου 1986 έβαλε τέλος εποχής στο «Αμέρικα», ένα από τα πλέον εμβληματικά και ιστορικά κτίρια της πόλης. Οι ζημιές ήταν τόσο σοβαρές που δεν του επέτρεψαν να ξαναλειτουργήσει όπως ήταν πριν.

Η οικογένεια Σαμαρτζή συμμετείχε ενεργά στους κοινωνικούς αγώνες. Φιλοξένησαν σε συνθήκες παρανομίας στελέχη του ΚΚΕ. Παραχώρησαν την αίθουσα του καφέ - θεάτρου στο ΚΚΕ και το Παλλαϊκό Μέτωπο κατά τη διάρκεια προεκλογικών συγκεντρώσεων το 1935-1936. Η κρύπτη με τα όπλα κάτω από το ξύλινο πάτωμα, η συμμετοχή των αγοριών στην ΕΠΟΝ και το μοίρασμα ΕΑΜικών φυλλαδίων την περίοδο 1944-1945, η παραχώρηση του αίθουσας για εκδηλώσεις των οργανώσεων του ΕΑΜ και ΚΚΕ, σημαίνει πως η οικογένεια στάθηκε με τη «σωστή» πλευρά της Ιστορίας. Το ίδιο και η προστασία και φιλοξενία κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών μέσα στο ξενοδοχείο στην πολιορκία του από τα χίτικα τάγματα του Μαγγανά κατά τη διάρκεια της λευκής τρομοκρατίας (1946).

Οι συνέπειες ήταν να υποστεί η οικογένεια σειρά ανελέητων διώξεων τόσο κατά τη διάρκεια της λευκής τρομοκρατίας όσο και κατά τον εμφύλιο από τις ελληνικές αστικές κυβερνήσεις. Την άνοιξη του '46 ο Γιάννης Σαμαρτζής και τα παιδιά του θα καταφύγουν στην Αθήνα για να γλιτώσουν από τους εθνικόφρονες. Το 1948 δυο γιοι, ο Πάνος και ο Θόδωρος, οδηγούνται ο πρώτος στις φυλακές Καλαμάτας και ο δεύτερος στην Ικαρία.

Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε να κάνουμε για τον δευτερότοκο γιο, ΘΕΟΔΩΡΟ ΣΑΜΑΡΤΖΗ (1924-1952). ΕΠΟΝίτης και στη συνέχεια ΕΛΑΣίτης του 9ου Συντάγματος στη διάρκεια της ΕΑΜικής Αντίστασης το '44. Στη διάρκεια του εμφύλιου (1946-1949) κατατάσσεται στον Δημοκρατικό Στρατό. Συλλαμβάνεται στην ταράτσα του ξενοδοχείου το 1948 όταν προσπάθησε να επισκεφτεί την οικογένειά του. Στέλνεται αρχικά στην Ικαρία, στη συνέχεια περνά από το κολαστήριο της Μακρονήσου (1949-1951), όπου βασανίζεται άγρια. Ακολουθούν οι φυλακές Ιτζεδίν στα Χανιά και τέλος αυτές των Βούρλων στη Δραπετσώνα. Το 1952 τον μεταφέρουν βαριά άρρωστο στον «Ευαγγελισμό», όπου καταλήγει στις 3/2/1952 σε ηλικία μόλις 28 χρόνων! Συγκλονιστικό είναι το περιεχόμενο της αλληλογραφίας με τους γονείς του, που ενώ βασανίζεται στο κολαστήριο της Μακρονήσου δεν τους αναφέρει τίποτα.

Ο μπάρμπα Γιάννης Σαμαρτζής και ο γιος του Θεόδωρος ήταν αληθινοί κομμουνιστές. Αφοσιώθηκαν στον αγώνα, αδιαφορώντας για τις ανέσεις που τους πρόσφερε η οικονομική τους θέση! Τιμώντας την ιστορία και τους αγώνες τους, προσφέρω οικονομική ενίσχυση 100 ευρώ.

Νίκος Κολοκοτρώνης