Μια παράσταση που μιλάει για το σήμερα, αντλώντας το θέμα της από ένα πραγματικό γεγονός του παρελθόντος: Την πολυήμερη απεργία των εργατών στο εργοστάσιο Φωταερίου της Αθήνας, το 1929, με κύριο αίτημα τη χορήγηση 13ου μισθού. Η κυβέρνηση, τότε, ανέθεσε στην αστυνομία την περιφρούρηση του εργοστασίου και επιστράτευσε ναύτες που υπηρετούσαν τη θητεία τους ως απεργοσπαστικό μηχανισμό.

Είχαμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε στη σελίδα μας την ταλαντούχα και δημιουργική Βίλια Χατζοπούλου, που υπογράφει το κείμενο και τη σκηνοθεσία της παράστασης, η οποία μας μιλά για την παράσταση, αλλά και για την Τέχνη που ενώνει εποχές, «βάζοντας τους ανθρώπους να πάσχουν πάντα από τα βασικά διλήμματα της επιβίωσης, της αποτυχίας, της αδικίας»...

-- 1929, έχουμε σε εξέλιξη τη μεγάλη απεργία στο Φωταέριο. Η Αθήνα θα μείνει χωρίς φως για δύο μήνες, καθώς οι εργάτες που την τροφοδοτούν με φως, απεργούν. Το παγκόσμιο εργατικό κίνημα βρίσκεται σε μεγάλη κινητικότητα. Οι εργάτες στην Αμερική, στη Γαλλία, στην Αγγλία απεργούν και ζητούν έναν μισθό παραπάνω, για δώρο. Τον γνωρίζουμε ως 13ο μισθό (και είναι γνωστό τι έχει γίνει στις μέρες μας μ' αυτόν τον μισθό)... Αλλά, τότε, στην Ελλάδα θα απεργήσουν, επίσης, οι χιλιάδες εργάτες του Φωταερίου, διεκδικώντας τον ίδιο μισθό, στην ίδια ιστορική μάχη. Παντού στον κόσμο οι εργάτες πετυχαίνουν, ενώ στην Ελλάδα θα αποτύχουν.

Η έμπνευσή μου να ασχοληθώ με ένα τέτοιο θέμα ξεκίνησε από μια ξενάγηση στο εργοστάσιο Φωταερίου. Με εντυπωσίασε ο χώρος, μου φάνηκαν όλα άθικτα. Σαν να μην πέρασε τόσος χρόνος. Είδα την εποχή, τους ανθρώπους, τον κίνδυνο, την ένδεια. Αρχισα να ψάχνω την ιστορία του εργοστασίου. Μου φαινόταν συναρπαστικό που το εργοστάσιο κατασκεύαζε το φως της πόλης. Κατασκεύαζε το αντίθετο του σκοταδιού και εδώ υπήρχε ένας σαφής άξονας πολλών συμβολισμών.

Οταν διάβασα για την αποτυχία της απεργίας του 1929, ενώ στις άλλες χώρες είχαν πετύχει τον κοινό στόχο, έψαξα για την αιτία. Δεν κατάφερα να βρω πολλά στοιχεία. Επινόησα τότε τους τρεις άντρες της ιστορίας μου, σαν να ήθελα να λύσω τον γρίφο της αποτυχίας. Σαν να ήθελα να δώσω μια εξήγηση. Κάποιος σπάει την απεργία, κάποιος άλλος προδίδει τον φίλο του και τους απεργούς και ο τρίτος θα μείνει διαρκώς πιστός στον αγώνα τους και στο τέλος θα καταφέρει να τους κρατήσει ενωμένους. Αλληλεγγύη είναι η τελική θέση.

-- Πότε ξεκίνησε να σας γεννιέται η ιδέα να δείτε τους ήρωες «ζωντανούς» στη σκηνή; Και πώς δουλέψατε για τη μεταφορά;

-- Το κείμενο αυτό δεν με άφηνε να ησυχάσω. Εγραψα, στην αρχή, την αφήγηση του πρώτου άντρα. Νόμιζα, τότε, πως εκεί τελείωσα το διήγημα και το έβαλα στο συρτάρι. Δέκα χρόνια μετά, ξεκίνησα να ολοκληρώνω την ιστορία, προσθέτοντας και την αφήγηση του δεύτερου άντρα που δίνει συνέχεια και νέα οπτική στην υπόθεση. Τα πρόσωπα ήταν ζωντανά στο χαρτί, έπρεπε, όμως, να βρεθεί η φωνή τους. Να απευθύνουν την ιστορία τους, να δοκιμαστούν στην προφορικότητα, να δώσουν τη μάχη σώμα με σώμα. Η διαρκής σχέση μου με το θέατρο δεν με αφήνει να δω κανένα γραπτό μου ανεξάρτητα από τη σκηνή. Και εδώ, όλη η μεταφορά έγινε ζωντανά. Πάνω στη δουλειά που κάναμε στην πρόβα με τους ηθοποιούς. Δοκιμάζαμε και αυτοσχεδιάζαμε. Κρατήσαμε το κείμενο, θέσαμε τη συνθήκη, αποφασίσαμε τη δράση. Το πήγαμε βήμα βήμα.

-- Ενώ η παράσταση αντλεί το θέμα της από ένα πραγματικό γεγονός του παρελθόντος εντούτοις μιλά στο σήμερα. Ποιος ο ρόλος της Ιστορίας, της γνώσης και κατανόησης του παρελθόντος για τον σύγχρονο άνθρωπο; Η Τέχνη μπορεί να «συμβάλει»;

-- Η Ιστορία επαναλαμβάνεται; Η Ιστορία παραδειγματίζει; Η Ιστορία προβλέπει; Η Ιστορία μάς συντροφεύει; Διδασκόμαστε από την Ιστορία; Μπορούμε να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, εφόσον τα έχουμε αναλύσει ιστορικά; Γνωρίζουμε όλοι την ίδια Ιστορία; Συγκρίνουμε τα γεγονότα του παρόντος σε σχέση με τα γεγονότα του παρελθόντος; Είναι η Ιστορία ζωντανή; `Η μήπως είναι νεκρή και παγωμένη στη συνείδησή μας; Κατανοούμε πως γράφουμε Ιστορία με τις δράσεις μας στο παρόν; Ξέρουμε πως το μέλλον θα προκύψει από τις αποφάσεις που θα πάρουμε σήμερα; Οταν μας χτυπάει το βαρύ ιστορικό γεγονός, μέσα στην καθημερινότητά μας, αναγνωρίζουμε πως πρέπει να πάρουμε θέση; Και πως στη συνέχεια, η θέση μας αυτή θα καταγραφεί ιστορικά;

Οι ερωτήσεις για τον βαρύ ρόλο της Ιστορίας είναι πολλές, οι απαντήσεις μπορεί να είναι προκλητικές, όμως, σίγουρα, το παρόν είναι μέρος του παρελθόντος και του μέλλοντός μας. Και η Τέχνη έρχεται να ενώσει τις εποχές, βάζοντας τους ανθρώπους να πάσχουν πάντα από τα βασικά διλήμματα της επιβίωσης, της αποτυχίας, της αδικίας. Τα ανθρώπινα είναι από αίμα. Το φως και το σκοτάδι θα βγουν στην Τέχνη να δώσουν μάχη. Στο έργο μας υπάρχει η φράση: «Είναι μακρύς ο δρόμος από το κάρβουνο στο φως». Και όταν την ακούω, με ησυχάζει.

-- Η απεργία στο Φωταέριο ηττήθηκε, αλλά ο αγώνας είναι «παρών», σαν διαρκές ζητούμενο παρά τις ήττες... Η έννοια της θυσίας, αλλά και της αέναης πορείας προς τα μπρος, παρά τα πισωγυρίσματα, είναι κάτι που σας συγκινεί, σας ενδιαφέρει να αναδείξετε;

-- Ναι, οι ανθρώπινες θυσίες με συγκινούν. Με συγκινεί ο αγώνας για το δίκαιο που δεν δικαιώθηκε. Ο πόνος του αδύναμου που έδωσε σ' έναν αγώνα περισσότερα απ' όσα άντεχε. Στο έργο μας υπάρχει η φράση: «Εμείς έχουμε δίκιο. Αυτή είναι η αλήθεια. Αυτή είναι και η νίκη μας». Ετσι είναι; Μπορεί η αλήθεια να μαλακώσει την αδικία και να λειτουργήσει σαν μια ύστατη μορφή δικαίου; Αναρωτιέμαι.

-- Δεν θα μπορούσαμε να μην αφιερώσουμε και μια ερώτηση στον ρόλο των γυναικών στο έργο...

-- Οι γυναίκες στην παράσταση συντροφεύουν τους άντρες, σπρώχνουν την ιστορία, αναδεικνύουν τα βαθύτερα, φωτίζουν τα ερωτηματικά, απλώνουν το παιχνίδι, ομορφαίνουν τη ζωή, επιτείνουν την τιμωρία, αγαπούν, φορούν λουλουδιαστά φορέματα, τραγουδούν, χορεύουν, υπομένουν, ακολουθούν, αρνούνται, ισορροπούν. Δημιουργούν σκηνική ευστάθεια και ένταση, για να πούμε την ιστορία των τριών αντρών στο Φωταέριο.

-- Είστε συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτρια, καθηγήτρια. Ξέρετε καλά τον χώρο και τις δυσκολίες του... Πώς είναι να δημιουργεί κανείς σε αυτές τις συνθήκες που είναι εχθρικές απέναντι στον Πολιτισμό και τους ανθρώπους του;

-- Οι άνθρωποι στον Πολιτισμό είναι μια νέα εργατική τάξη. Ειδικά στον χώρο του θεάτρου, θα δώσουν μάχη. Οι συνθήκες είναι σκληρές. Η δουλειά δεν χαρίζεται. Τα χρήματα δεν φτάνουν. Οι πρόβες δεν πληρώνονται. Τα πτυχία τους δεν είναι δυνατά. Τα συμβόλαια δεν τους εξασφαλίζουν όσα έχουν ανάγκη. Ωστόσο, είναι μια παθιασμένη μερίδα ανθρώπων. Ειδική κατηγορία. Δουλειά και ζωή είναι ενωμένα και αξεχώριστα. Θα επιβιώσουν και θα δίνουν διαρκή δυνατά θέματα για να πορευόμαστε. Θα πυροδοτούν το ανεξιχνίαστο και θα το βάζουν στη σωστή σειρά.