Μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση - συζήτηση, με θέμα τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου και την ίδρυση της ΚΝΕ, έγινε την περασμένη Παρασκευή, πρώτη μέρα των εκδηλώσεων του 49ου Φεστιβάλ στην Πάτρα, που έδωσε την ευκαιρία να συναντηθούν στον χώρο παλαιότεροι με νεότερους κομμουνιστές, κόσμος που έζησε τα γεγονότα, αλλά και νεολαία που σήμερα διδάσκεται από αυτά.

Στην ομιλία που πραγματοποιήθηκε από την Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, αναφορά έγινε και στην έκδοση του Δ' Τόμου του Δοκιμίου Ιστορίας του Κόμματος, που αφορά την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας 1967 - 1974 και ετοιμάζεται.

Το «παρών» στη Νεανική Σκηνή έδωσε πλήθος κόσμου, ανάμεσα στους οποίους ο αδελφός του δολοφονημένου στα 22 του χρόνια Πατρινού φοιτητή Γιώργου Σαμούρη, Δημοσθένης.

Επίσης, τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Τζαβάρας, Σωτήρης Παρίσης και Λουκάς Αναστασόπουλος, αλλά και πλήθος μελών και φίλων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, απλός λαϊκός κόσμος και νεολαία.

Αναφερόμενη στο ιστορικό, η Αλ. Παπαρήγα επεσήμανε εισαγωγικά ότι «το ΚΚΕ και η ΚΝΕ με τις παράνομες Οργανώσεις στήριξαν με όλες τις δυνάμεις τους τον φοιτητικό - λαϊκό ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου. Τα στελέχη και μέλη του Κόμματος και της ΚΝΕ, συνέβαλαν σε όλες τις μορφές πάλης και στο αντιιμπεριαλιστικό - αντιδικτατορικό πλαίσιο, που ως μνήμη παραμένει μέχρι σήμερα.

Οσοι δεν ξέρουν, πρέπει να μάθουν ότι το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που έλεγε καθαρά και απερίφραστα ότι η χούντα πρέπει να πέσει ως αποτέλεσμα όλων των μορφών λαϊκής πάλης, ώστε με την ανατροπή της να δημιουργηθούν καλύτερες προϋποθέσεις εξέλιξης του αγώνα και του συσχετισμού δυνάμεων στη συνέχεια».

Πάνω σε αυτήν τη βάση, αναφέρθηκε στη στάση όλων των άλλων δυνάμεων, αλλά και σε γεγονότα πριν τον Νοέμβρη του 1973, στις κινήσεις και την πορεία της χούντας που προηγήθηκαν.

Τόνισε ειδικά για τα γεγονότα: «Ο αγώνας του Πολυτεχνείου ανέβασε σε πρωτόγνωρο ύψος τον πήχη των λαϊκών κινητοποιήσεων, σε σύγκριση με εργατικούς και αγροτικούς αγώνες που είχαν προηγηθεί. Ωστόσο υπήρξε και έλλειψη προετοιμασίας, ένα είδος αιφνιδιασμού, που δεν ήταν αναπόφευκτα, με την έννοια ότι είχαν προηγηθεί κάποιες - μικρότερης εμβέλειας - κινητοποιήσεις, φοιτητικές όπως και εργατικές σε συγκεκριμένους εργοστασιακούς χώρους, όμως δεν είχαν αφήσει - ή δεν είχε σχεδιαστεί να αφήσουν - κάποια αποκρυσταλλώματα, ώστε να διασφαλίζεται και η συνέχεια. Είναι ένα ζήτημα που αξίζει να το κρατήσουμε ως πείρα.

Η διάχυτη φοιτητική αγανάκτηση πατούσε στο γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος του λαού ήταν αντίθετο με τη στρατιωτική χούντα. Παίζει έναν ορισμένο ρόλο και το γεγονός ότι και τα άλλα αστικά κόμματα τάχθηκαν εναντίον της, με τις δικές τους αιτιάσεις.

Ολα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ότι το αυθόρμητο, σε τελευταία ανάλυση, είναι ανεπαρκές συνειδητό. Ανάμεσα στις διαφορετικές φοιτητικές παρατάξεις εκφράστηκαν ταλαντεύσεις και διαφωνίες για το ποιο έπρεπε να είναι το πλαίσιο των αιτημάτων, αν το κύριο θα ήταν τα φοιτητικά αιτήματα ή αν έπρεπε να προστεθούν και γενικότερα πολιτικά. Εδώ ξεχώρισε η συμβολή του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, που προσπάθησαν ανάμεσα στα αντιδικτατορικά αιτήματα να προωθήσουν και αντιιμπεριαλιστικά, σχετικά με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ».

Σε άλλο σημείο επεσήμανε: «Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου κατέληξε με την ήττα των εξεγερμένων, χώρια οι δεκάδες νεκροί και τραυματίες. Ομως σε καμία περίπτωση δεν καταγράφεται ιστορικά ως αγώνας που ηττήθηκε και άρα ότι ήταν αχρείαστος και επιζήμιος. Αστοί επικριτές του ξεσηκωμού του Πολυτεχνείου, οι συνήθεις πανικόβλητοι μπροστά στο λαϊκό αγωνιστικό ρεύμα, βάζουν και το ερώτημα μήπως τελικά το Πολυτεχνείο οδήγησε στην ανατροπή του Γ. Παπαδόπουλου, ιδιαίτερα την περίοδο της λεγόμενης φιλελευθεροποίησης και πιο πριν από τον Δ. Ιωαννίδη, που πήρε προσωπικά την πρωτοβουλία για το πραξικόπημα στην Κύπρο σε βάρος του Προέδρου Μακαρίου, το οποίο αποτέλεσε το άλλοθι για την τουρκική εισβολή - κατοχή, που οδήγησε στην ντε φάκτο διχοτόμηση μέχρι σήμερα.

Καταρχάς, το Κυπριακό εξ αρχής ήταν ζήτημα που η χούντα των συνταγματαρχών είχε στον προσανατολισμό της. Από την πρώτη στιγμή υπήρχαν ανάμεσά τους διαφωνίες για χειρισμούς, ενώ ήταν στον σχεδιασμό και η ανατροπή του Παπαδόπουλου».

Ιδιαίτερα για την απήχηση των γεγονότων, επεσήμανε: «Το Πολυτεχνείο, με την πανευρωπαϊκή και παγκόσμια απήχησή του, συνέβαλε στην ακόμα ευρύτερη λαϊκή αγανάκτηση, στη σχεδόν καθολική αντίθεση με τη δικτατορία. Επίσης, συνέβαλε να αποκαλυφθεί η εξαπάτηση του λαού από τη χούντα με την "καραμέλα" της "φιλελευθεροποίησης" του πολιτικού συστήματος, σύμφωνα με την οποία η στρατιωτική χούντα δήλωσε την κατάργηση της βασιλείας, την πραγματοποίηση σε μια πορεία εθνικών εκλογών, τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στον πρωθυπουργό, οπότε και προχώρησε στον σχηματισμό μιας δοτής κυβέρνησης με πρωθυπουργό πολιτικό πρόσωπο, τον Σπύρο Μαρκεζίνη, στις 8/10/1973.

Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου όξυνε τις αντιθέσεις στη χούντα, έγινε πιο οξεία η κρίση που υπόβοσκε στους κόλπους της, επιτάχυνε την κατάρρευσή της, σε συνδυασμό βέβαια με το έγκλημα που διαπράχθηκε στην Κύπρο».

Ακολούθως αναφέρθηκε στα συμπεράσματα του ΚΚΕ για τα γεγονότα συνολικά, επισημαίνοντας: «Το Κόμμα ποτέ δεν έκρυψε προβλήματα και αδυναμίες, ιδιαίτερα μετά τη δικτατορία, που μπόρεσε να μελετήσει, πιο συλλογικά από πριν, τα γεγονότα και τα υλικά, στην Ολομέλεια της ΚΕ το 1976. Στο καινούργιο Δοκίμιο είμαστε βέβαιοι ότι θα δώσουμε και πιο ολοκληρωμένα συμπεράσματα.

Δεν ήταν, ούτε και τώρα που μελετάμε με απόσταση χρόνου, εύκολη υπόθεση, καθώς μιλάμε για συνθήκες παρανομίας, που δυσκόλευαν να υπάρχει σε καθημερινή βάση κομματική λειτουργία και καθοδήγηση, έγκαιρη ενημέρωση και ιδιαίτερα εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής συλλογικότητας. Σε συνθήκες παρανομίας δεν ήταν εύκολη, όπως σε συνθήκες αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και νομιμότητας του Κόμματος, η καθημερινή, άμεση σχέση του ενιαίου καθοδηγητικού κέντρου με τις Κομματικές Οργανώσεις. Η ίδια δυσκολία αφορούσε την ΚΝΕ.

Για το ΚΚΕ δεν ήταν καθόλου εύκολο να καλύψει σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα το μεγάλο, μακροχρόνιο κενό αυτοτελούς ύπαρξης και δράσης, καθώς το 1958 η τότε καθοδήγησή του διέπραξε το θεμελιακό λάθος της διάλυσης των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων. Ταυτόχρονα, στην ίδια απόφαση καθοριζόταν ότι οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες όφειλαν να περάσουν στο κόμμα της ΕΔΑ. Η απόφαση - εκτός των άλλων - οδήγησε στην έλλειψη κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης, στη διακοπή της διαδικασίας ανανέωσης στη διαδοχή των γενεών. Ανάλογο ήταν το πρόβλημα με την ΚΝΕ, που η ύπαρξη και λειτουργία της είχε καταργηθεί ήδη στα χρόνια της Κατοχής, μετά την απόφαση ίδρυσης της ηρωικής ΕΠΟΝ τον Φλεβάρη του '43.

Η απουσία Κομματικών Οργάνων και Οργανώσεων στην Ελλάδα άφηνε στην πραγματικότητα ανεξέλεγκτη τη δράση του κλιμακίου της ΚΕ που λειτουργούσε στην Ελλάδα στο πλαίσιο της ΕΔΑ. Η ΚΕ, που η έδρα της ήταν έξω από την Ελλάδα, δεν είχε τη δυνατότητα, να ελέγχει την αντικειμενικότητα των πληροφοριών του κλιμακίου, στο οποίο πλειοψηφία απόκτησαν τα στελέχη με δεξιές οπορτουνιστικές αντιλήψεις, πράγμα που με τη σειρά του όξυνε παραπέρα το ζήτημα της προβληματικής στρατηγικής του Κόμματος.

Το ΚΚΕ βρέθηκε ιδεολογικά, πολιτικά και από άποψης υποδομής απροετοίμαστο την 21η Απριλίου να αντιμετωπίσει τη στρατιωτική χούντα από τις πρώτες ώρες. Στερήθηκε χιλιάδες έμπειρους κομμουνιστές και κομμουνίστριες από τα χρόνια του Μεσοπολέμου, της Κατοχής, του ΔΣΕ, καθώς πιάστηκαν στον ύπνο, στάλθηκαν στην εξορία και όσοι δεν συνελήφθησαν έπρεπε να λύσουν προβλήματα όπως πού και πώς θα ζήσουν περιφρουρημένοι, ώστε να δράσουν σε συνθήκες παρανομίας.

Βεβαίως, το θετικό ήταν ότι η ΚΕ του ΚΚΕ στην 11η Ολομέλεια, που συνεδρίασε λίγες μέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, αποφάσισε να συγκροτήσει παράνομες Κομματικές Οργανώσεις στην Ελλάδα και καθοδηγητικά όργανα, να αναλάβει τη δική της αυτοτελή ευθύνη στην οργάνωση του αντιδικτατορικού αγώνα, ενώ στη 13η Ολομέλειά της επικύρωσε την ίδρυση της ΚΝΕ, τον Αύγουστο του '68».

Ιδιαίτερη ήταν η αναφορά της Αλ. Παπαρήγα στα γεγονότα μετά τη συγκρότηση των Κομματικών Οργανώσεων, στη σημασία της ικανότητας πρόβλεψης, στη συνολική πολιτική δράση και επίλυση προβλημάτων:

«Στη νέα φάση που διένυε το Κόμμα μετά την απόφαση να συγκροτηθούν αυτοτελείς Οργανώσεις του, αν και είχε στον νου του, και από τη διεθνή πείρα και από την ελληνική, ότι δεν αποκλείεται να υπάρξουν στιγμές απότομης ανόδου της ταξικής πάλης, δεν είχε την πρόβλεψη με πρακτικά μέτρα να εκπονήσει ένα καταρχήν σχέδιο χειρισμού τέτοιων ξαφνικών με μια έννοια καταστάσεων.

Το κυριότερο ήταν ότι κάτω από τις αντικειμενικές δυσκολίες και αντιξοότητες που προκαλούσαν οι συνθήκες παράνομης δουλειάς, υπήρξε και η λαθεμένη αντίληψη ότι για να προλαμβάνονται οι κίνδυνοι συλλήψεων, οι αγωνιστικές ενέργειες έπρεπε να είναι αποτέλεσμα ολοκληρωμένης προετοιμασίας. Βεβαίως, πάγιο καθήκον ήταν και είναι σε δύσκολες συνθήκες η συστηματική ιδεολογικοπολιτική και οργανωτική προετοιμασία, αλλά αυτή δεν μπορεί να οδηγήσει στην υποτίμηση του ότι διαμορφώνονται και υπόγεια ρεύματα, ή του ότι ένα γεγονός μπορεί να γίνει κρίκος και στιγμιαίος καταλύτης. Δεν πάρθηκε υπόψη το γεγονός ότι ακόμα και σε συνθήκες δικτατορίας, στους χώρους των ΑΕΙ υπήρχαν κάποιες δυνατότητες για κινητοποίηση σε σύγκριση με άλλους χώρους, π.χ. εργατικούς, όπου λίγο πολύ ήταν γνωστοί στην εργοδοσία και κυρίως στην αστυνομία οι κομμουνιστές, οι αριστεροί αγωνιστές στο συνδικαλιστικό κίνημα, δακτυλοδεικτούμενοι και φακελωμένοι.

Στα πανεπιστήμια, άρα και στο όποιο κίνημα αναπτύχθηκε, εντάχθηκαν φοιτητές και φοιτήτριες που δεν ήταν γνωστοί και φακελωμένοι. Αυτό διευκολυνόταν καθώς συγκεντρώνονταν χιλιάδες νέοι και νέες σε κάθε κτιριακό ίδρυμα, άρα ήταν αυξημένη η δυνατότητα να διεισδύσει η παράνομη δουλειά, ακόμα και η δυνατότητα μεγαλύτερης ελευθερίας κινήσεων».

Ιδιαίτερα για τη δράση του Κόμματος και της ΚΝΕ, τόνισε: «Υπήρξαν προβλήματα συλλογικότητας, στις συνθήκες της παράνομης δουλειάς, τα οποία δεν λύθηκαν από το κλιμάκιο της ΚΕ και το Γραφείο της ΚΟ Αθήνας, και δυσκόλευαν και τη δράση της ΚΝΕ. Οι δυνάμεις της ΚΝΕ μέσα στο Πολυτεχνείο δυσκολεύονταν να συντονιστούν, άρα και να έχουν ενιαία αντίληψη για το πλαίσιο συσπείρωσης, για το πώς θα συνδέονται τα φοιτητικά προβλήματα με την πάλη για την ανατροπή της δικτατορίας, για τα κατάλληλα συνθήματα, ώστε και να ριζοσπαστικοποιείται η νεανική συνείδηση αλλά και να μην αγνοείται πλήρως το επίπεδο ωριμότητας. Να παρθεί επίσης υπόψη ότι λόγοι περιφρούρησης της δουλειάς επέβαλαν να μην είναι όλα τα μέλη της ΚΝΕ γνωστά μεταξύ τους, η μεταξύ τους επαφή γινόταν με ενδιάμεσους. Πάντως, τελικά τα μέλη της ΚΝΕ και της Αντι-ΕΦΕΕ συνέβαλαν στο να κυριαρχήσουν αντιδικτατορικά και αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα».

Καταλήγοντας, η Αλ. Παπαρήγα τόνισε αναφορικά με την πείρα που συγκεντρώνεται και από αυτά τα γεγονότα: «Η πείρα του Πολυτεχνείου όπως και η πείρα της επτάχρονης δικτατορίας εμπλουτίζουν τα συμπεράσματά μας για το μεγάλο ζήτημα της συλλογικότητας, που αποτελεί βασική αρχή του τρόπου ζωής και λειτουργίας του Κόμματος. Η συλλογικότητα στις συνθήκες της επτάχρονης δικτατορίας, συνθήκες βαθιάς παρανομίας, δεν μπορούσε να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο και την ίδια απαιτητικότητα των συνθηκών νόμιμης λειτουργίας. Παρ' όλα αυτά έπρεπε να γίνονται άοκνες προσπάθειες για την περιφρούρηση των διαδικασιών της συλλογικότητας και, ταυτόχρονα, στο όνομα της συλλογικότητας να μην παραμερίζεται η αξία της ατομικής πρωτοβουλίας. Σε συνθήκες δικτατορίας ο συνδυασμός της παράνομης και της νόμιμης δουλειάς έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, δεν υπάρχουν αδιέξοδα ώστε και τα δύο να συνυπάρχουν, και η περιφρούρηση και το άπλωμα της δουλειάς στις μάζες.

Ανεξάρτητα από τις παραπάνω εκτιμήσεις, το αναμφισβήτητο γεγονός ήταν ότι το ΚΚΕ στήριξε με όλες τις δυνάμεις του τον ξεσηκωμό, θα μπορούσε σε τέτοιες σκληρές συνθήκες να υπάρχει καλύτερη προετοιμασία από όλες τις πλευρές ώστε να μην εμφανιστούν προβλήματα και συνέπειες ενός είδους αιφνιδιασμού.

Το Πολυτεχνείο παραμένει μια ισχυρή απόδειξη ότι ο λαός μπορεί να σώσει τον λαό, μαζί και η νεολαία με τον δυναμισμό και την ευρηματικότητά της».