ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Δεν είναι πλήρη και τεκμηριωμένα τα βιογραφικά στοιχεία του ποιητή, δημοσιογράφου, μεταφραστή, σκηνοθέτη και ηθοποιού Βασίλη Κασαπάκη, αφού σκεφτείτε ότι ακόμη και η νεκρολογία του, στην εφημερίδα «Χρόνος» της Κωνσταντινούπολης (αριθ. 873, 3 Νοέμβρη 1963), δεν αναφέρει τη χρονολογία γέννησής του!

Ακολουθώντας την πλαγία οδό, βρεθήκαμε μπροστά στον μέγιστο Πολίτη κωμικό Βασίλη Λογοθετίδη (1896 - 1960), ο οποίος τον αναφέρει ως συμμαθητή του και ότι χάρη σ' αυτόν, για πρώτη φορά, ανεβαίνει ως ερασιτέχνης στο θεατρικό σανίδι.

Δημοσιεύουμε αποσπασματικά τον γραμμένο, σε καθαρεύουσα, αποχαιρετισμό του «Χρόνου»:

«Διά του θανάτου του Βασιλείου Κασαπάκη αραιούται έτι μάλλον η αραιοτάτη, άλλως τε, φάλαγξ των ομογενών δημοσιογράφων της πόλεώς μας.

Η δράσις και η υπηρεσία του Κασαπάκη, ουχί μόνον εις την δημοσιογραφίαν αλλά εν γένει εις την πνευματικήν ζωήν της πόλεώς μας, ήτο πολυσχιδής και πολύπλευρος.

Ητο μορφωμένος και εγκυκλοπαιδικώς κατηρτισμένος, εγνώριζε δε την τουρκικήν φιλολογίαν και την τουρκικήν ποίησιν, μεταγλωττίσας πλείστα όσα ποιήματα εκ της τουρκικής εις την ελληνικήν και τανάπαλιν.

Επί 38 συνεχή έτη διετέλεσε συνεργάτης της ''Απογευματινής'', εργαζόμενος άμα και εις άλλας ομογλώσσους εφημερίδας της πόλεώς μας.

Εκ παραλλήλου, όμως, ετίμησε και την θεατρικήν σκηνήν, διδάξας το θέατρον εις ερασιτεχνικούς ομίλους διαφόρων Σωματείων.

Ως άνθρωπος ήτο καλός, έντιμος, φίλος ειλικρινής, εργατικώτατος, ομιλητικώτατος και ευχάριστος εις τας συναναστροφάς».

Αυτή είναι η προσωπογραφία του Βασίλη Κασαπάκη, ο οποίος πρέπει να είναι γύρω στα 67, όταν φεύγει από τη ζωή - τρία χρόνια μετά την εκδημία του Βασίλη Λογοθετίδη.

Προτού, όμως, αναφερθούμε στη σχέση του με την τουρκική λογοτεχνία και δραματουργία, ας σταθούμε στην ποιητική συλλογή του «Τα νειάτα μας. Τραγούδια 1920 - 1924» (1925). Τυπώνεται στην Κωνσταντινούπολη, σε πεντακόσια αντίτυπα, στο τυπογραφείο Κεφαλίδου, αλλά ως τόπος κυκλοφορίας της αναφέρεται η Αθήνα.

Στον πρόλογό του φιλοτεχνείται ο άνθρωπος - ποιητής, ο απλός τραγουδιστής του λαού:

«Αγαπητοί μου.

Στα νειάτα μας όλοι, ποιος λίγο ποιος πολύ, είμαστε ποιητές.

Καλότυχες, γεμάτες γέλοια και χαρές, ή βαρυμένες κάτου απ' τον αβάσταχτο φόρτο του πόνου και της κακομοιριάς, οι λίγες αυτές στιγμές της ζωής μας δεν είναι παρά ένα καθεμερνό τραγούδι.

Ενα τραγούδι πολύτονο, χιλιόστομο, allegro ή adante κατά την περίσταση, πάντα όμως ένα μαγευτικό, ατέλειωτο τραγούδι.

Και το τραγούδι τούτο χίλιοι το νοιώθουνε μέσα τους, να βράζει στη θέρμη της νειότης, να χοροπηδά τον ατέλειωτο χορό της τρελλής χαράς, ή να κρυφοκλαίει αργό, κάποιο χαμένο όνειρο, χίλιοι ακόμη το αισθάνουνται να κυριεύει το είνε τους θέλοντας να βγει, να πεταχτεί απ' τον εσωτερικό τους κόσμο, σ' ένα ακράτητο ξεχείλισμα... Το γλυκόφτογγο τραγούδι το νοιώθουνε μέσα τους, κ' ένας το λαλεί!..

Και αυτόν τον ένα μέσα στους χίλιους τον είπατε ποιητή;

Ω! Πόσο γελιέστε, αγαπητοί μου, ή κάλλιο πόσο γρήγορα σας συνεπαίρνει ο ενθουσιασμός! Μη παραδίνεστε εύκολα στην ορμή του και μη χειροκροτείτε επιπόλαια: Δεν είνε αυτός ο Ποιητής.

(...) Ο ένας μες στους χίλιους, λαλεί μονάχα - απλός τραγουδιστής αυτός. Λέει το πολύφωνο, το μυστικογέννητο τραγούδι που χίλιοι το νοιώθουνε κάποτες, σε ξέχωρες στιγμές της ζωής τους, να ξεχειλίζει άφωνο μέσα τους! Ακούστε τον μόνο (...)».

Στεκόμαστε στο ποίημα «Πρώτη πατρίδα», στο οποίο υποβόσκει το κοινωνιστικό αίτημά του:

Μέσα σε παρένθεση η αφιέρωση: Στον τεχνίτη της πένας και του πινέλου το φίλο Αρχη Κόβα αφιερώνεται.

Πρώτη πατρίδα πέθανες!.. Για τούτο σ' αρνηθήκαν

τα πλήθεια τούτα που ζητούν καινούργια Βαβυλώνα.

Γυναικοπαίδια, αμίλητα κοπάδια, απ' τον πυλώνα

του μισεμού, στου λυτρωμού το χειμαδειό διαβήκαν...

*

Ω! Τα βαθειόριζα δεντρά πώς εξεριζωθήκαν

στο φρενιασμένο αγρίεμα του ανέλπιστου κυκλώνα!..

Ποια μαύρη μαρτυριάρικη, θ' ανιστορεί κολώνα

το χαύνο μνήμα που άνοιξε στη Γη σου και χαθήκαν;

*

Και πάν', αυτοί, στο αγύριστο ταξείδι, οι πονεμένοι...

κι' οι άλλοι στης απαρνησιάς τη γη. Σε μας η Μοίρα

πρόσταξε αλλοιώτικα, αδελφέ, η Μοίρα ωργισμένη:

*

Στο χέρι εγώ, την τρίχορδη, μοιρολογήτρα λύρα

κ' εσύ παλέτα στο ζερβί και στο δεξί χρωστήρα.

Δουλειά τώρα!.. Η μελλούμενη γενηά μας περιμένει!..

Προτού εξετάσουμε τη σχέση του Βασίλη Κασαπάκη με τον κομμουνιστή δημιουργό Ναζίμ Χικμέτ - θα την εξετάσουμε το ερχόμενο Σαββατοκύριακο - θα σταθούμε στη μεταφραστική προσπάθειά του πάνω στον Τούρκο συμβολιστή ποιητή Αχμέτ Χασίμ (1887 - 1933).

Ανθολογεί ποιήματα και τα συγκροτεί σε βιβλίο, με τα ακόλουθα στοιχεία: «Ποιήματα. Μετάφραση Βασίλη Κασαπάκη. Με πρόλογο του μεταφραστή, και μ' ένα πορτραίτο του ποιητή», σε επιμέλεια Αβραάμ Ν. Παπάζογλου (Πόλη, τυπογραφείο Μ. Κολλητίδου, έκδοση «Φιλολογικής Πρωτοχρονιάς», 3 Οκτώβρη 1932).

«(...) Ο Αχμέτ Χασίμ», κρίνει, «δεν περιγράφει, υποβάλλει. Η φαντασία του, πλούσια, έχει μιαν εξαιρετική ιδιότητα. Δεν είναιεντοπισμένη,ξαπλώνεται σ' ολόκληρη τη φύση. Αυτός δεν θα σου πει: Να μια ώμορφη γυναίκα. Τα μάτια είνε μαύρα ή γαλανά και ξυπνούν μέσα μου τούτον ή κείνον τον πόθο. Αλλά θα σου παρουσιάσει το γέννημα της έμπνευσής του αρμονισμένο με ένα μελαγχολικό ημίφωτο ή λουσμένο με το φως σ' ένα εύθυμο περιβάλλο. Σ' εσένα μένει να αισθανθής ανάλογη τη συγκίνηση από το τραγούδι του. Το τραγούδι του είνε ένα, μα που παρουσιάζεται σε χίλια σχήματα και μύριους τόνους. Αλλοτες πετά καβάλα στα φτερά του ονείρου. Αλλοτες γίνεται το αντιφέγγισμα κάποιας αχτίδας: το παίρνουμε για μπριλάντι».

Από το ποίημα «Η πόλη εκείνη», όπου αναδεικνύεται το αίτημα της κοινωνικής αδικίας:

Η κοινωνία τούτη σήμερα,

σα μιαν αχόρταγη όρεξη, σα βρωμερό ένα βλέμμα,

θωρεί σε σένα μιαν απλή μονάχα γυναικούλα

και σ' εμένανε ζουρλόν ένα παληανθρωπάκο

ανήμπορη να βρη κανένα σύμβολο,

σ' εσένα και σ' εμένανε,

κι' ούτε στο βράδυ αυτό ένα θλιβοστάλαγμα,

μηδέ στην ήσυχη αυτή θάλασσα να βρη

μιανής φωτοτρεμούλας το ανατρίχισμα...

ΥΓ: Τζακ Λόντον (1876 - 1916), ο Αμερικανός συγγραφέας των αγώνων των πρωτογενών παραγωγών. Ξανατυπώθηκε το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του «Μάρτιν Ιντεν» (1909), σε μετάφραση Ελλης Φιλοκύπρου, με φρέσκια στοιχειοθεσία κι αισθητικά ψαγμένο εξώφυλλο (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»). «Ανακάλυψα ότι δεν μου άρεσε να ζω στο σαλόνι της κοινωνίας. Διανοητικά έπληττα. Ηθικά και πνευματικά αηδίαζα. Θυμήθηκα τους (...) άντρες της εργατικής τάξης, που είχαν καθαρό μυαλό και ταξική συνείδηση», δήλωνε χωρίς δεύτερη σκέψη.