Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) εμφανίστηκε στα προγράμματα - πλαίσια έρευνας και ανάπτυξης της ΕΕ από το 2004, με ιδιαίτερη εστίαση στη ρομποτική. H Στρατηγική για την ΤΝ δημοσιεύτηκε το 2018^{1, 2} στο πλαίσιο των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, στην οποία τονίζεται ότι «...είναι ζωτικής σημασίας να συνεχίσει η ΕΕ να εργάζεται για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που τονώνει τις επενδύσεις και να χρησιμοποιεί τη δημόσια χρηματοδότηση για τη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων(...)με στόχο τη σταδιακή αύξηση των επενδύσεων σε συνολικά 20 δισ. ευρώ ετησίως κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας». Τίθενται τρεις κύριες προκλήσεις:

A. Να προετοιμαστεί η κοινωνία στο σύνολό της για τις επερχόμενες κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές που θα έρθουν ως αποτέλεσμα της επερχόμενης αυτοματοποίησης που θα μετασχηματίσει την αγορά εργασίας.

Β. Να αποκτήσουν οι εργαζόμενοι κατάλληλες δεξιότητες για μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας με το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη (επικύρωση και επιτάχυνση των μη τυπικών και άτυπων μορφών μάθησης) δεδομένου των «θέσεων που θα εξαφανιστούν».

Γ. Να εκπαιδεύσει περισσότερους ειδικούς στην TN.

Στις 19 Φεβ. του 2020, δημοσιεύεται η «Λευκή Βίβλος για την ΤΝ (2021-2017)»³ με στρατηγικό στόχο (Δράση 5) «την πλήρη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στον καθορισμό του θεματολογίου έρευνας και καινοτομίας». Γίνεται εκτενής αναφορά για την ανάγκη σχεδιασμού του μελλοντικού κανονιστικού πλαισίου (το ΑΙ-ACT) σχετικά με το είδος των νομικών απαιτήσεων που πρέπει να επιβληθούν στους φορείς για την ασφάλεια των προϊόντων και την ευθύνη από τη ζημία που μπορεί να προκύψει από την εφαρμογή της ΤΝ.

Στις 4 Απριλίου του 2021 δημοσιεύεται το νέο σχέδιο για την ΤΝ^{4, 5} στο οποίο συγκροτείται ομάδα εσωτερικών υποθέσεων για «δράσεις που θα αναλάβει η Επιτροπή προκειμένου να εντείνει την υποστήριξη προς τα κράτη - μέλη για την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου». Αυτή η δράση και στον τομέα της ΤΝ αποτελεί συνέχεια των πολιτικών της ΕΕ^{6, 7} για «δημιουργία ενιαίων συστημάτων πληροφοριών για την ασφάλεια, τη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης και την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης».

Στη συνέχεια ξεκίνησε μια περίοδος διαπραγματεύσεων μεταξύ του Συμβουλίου, του Κοινοβουλίου, της Επιτροπής και των κρατών της ΕΕ για τον τρόπο με τον οποίο θα επιβάλλεται ο νόμος στη χρήση της ΤΝ. Το κανονιστικό πλαίσιο τελικά δόθηκε στην τελική του μορφή στις 13 Μαρτίου 2024⁸. Με αυτό, η ΕΕ και οι κυβερνήσεις της προσπαθούν να μας πείσουν ότι οι διασφαλίσεις του ΑΙ-ACT είναι αρκετές για τη μη κατάχρηση της ΤΝ, την προστασία των προσωπικών δεδομένων και ότι η ΤΝ θα χρησιμοποιηθεί για το καλό των λαών για την Υγεία, την Εκπαίδευση, τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Για να δούμε όμως ορισμένα από αυτά που αναφέρονται στο κανονιστικό πλαίσιο:

Σχετικά με τις απαγορεύσεις για την καταγραφή και επεξεργασία προσωπικών δεδομένων αναφέρεται ότι αυτές ισχύουν (παρ. 19) «μόνο σε δημόσιο προσβάσιμο χώρο που θα πρέπει να κατανοηθεί ως οποιοσδήποτε φυσικός χώρος προσβάσιμο στο κοινό (...) Οι εγκαταστάσεις εταιρειών και εργοστασίων, καθώς και τα γραφεία και οι χώροι εργασίας, φυλακές και σημεία συνοριακού ελέγχου θεωρούνται μέρη που δεν είναι προσβάσιμα από το κοινό και για αυτόν τον λόγο δεν εμπίπτουν στην παραπάνω απαγόρευση (...) Διατηρούνται όλες οι εξαιρέσεις, για τις αρχές επιβολής του νόμου και της δυνατότητας έναρξης πραγματικών δοκιμών συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου χωρίς προηγούμενη εξουσιοδότηση».

Στην παρ. 30 και στο άρθρο 5 (παρ. 1g) αναφέρεται: «Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που παρέχουν κοινωνική κατηγοριοποίηση φυσικών προσώπων από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς με βάση πολλαπλά σημεία δεδομένων που σχετίζονται με την κοινωνική τους συμπεριφορά (...τη φυλή, τις πολιτικές απόψεις, τη συμμετοχή σε συνδικάτα, θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, σεξουαλική ζωή ή σεξουαλικό προσανατολισμό...)» απαγορεύονται γενικά, αλλά επιτρέπονται «...για νόμιμες πρακτικές αξιολόγησης φυσικών προσώπων που γίνονται για συγκεκριμένο σκοπό, σύμφωνα με το εθνικό και το ενωσιακό δίκαιο» και «...στον τομέα της επιβολής του νόμου».

Οι χρήσεις της ΤΝ για στρατιωτικούς σκοπούς και για την επιβολή του νόμου δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του AI-ACT. Στo άρθρο 2, παρ. 3 αναφέρεται: «Το Κανονιστικό πλαίσιο δεν ισχύει για συστήματα TN τα οποία διατίθενται στην αγορά, τίθενται σε λειτουργία ή χρησιμοποιούνται με ή χωρίς τροποποίηση για στρατιωτικούς, αμυντικούς ή σκοπούς εθνικής ασφάλειας». Σε αυτές τις εξαιρέσεις εμπίπτουν και οι εφαρμογές της ΤΝ για την διασύνδεση ανθρώπου - μηχανών, το λεγόμενο brain-computer interface. Τέτοια συστήματα έχουν ήδη αναπτυχθεί τα τελευταία 40 χρόνια. Τα πρώτα τέτοια συστήματα ήταν μη επεμβατικά, δηλαδή με την απλή καταγραφή ηλεκτρικών και μαγνητικών σημάτων στο δέρμα του κεφαλιού. Το 2002, με βάση την έρευνα αυτή, εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) η εν τω βάθει διέγερση του εγκεφάλου (DBS) για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον. H DBS περιλαμβάνει την εμφύτευση ηλεκτροδίων σε περιοχές του φλοιού του εγκεφάλου που αφορούν την κίνηση. Το εγχείρημα της Neuralink του Εlon Mask αποτελεί την εξέλιξη των δυο παραπάνω τεχνικών.

Για τα συστήματα διασύνδεσης ανθρώπου - μηχανών στην παρ. 29 του ΑΙ-ΑCT αναφέρεται: «Τεχνικές χειραγώγησης (...) που μπορούν να διευκολυνθούν χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα συστήματα ΤΝ για την διασύνδεση ανθρώπου - μηχανών, θα πρέπει να απαγορεύονται (...). Τα ερεθίσματα μπορούν να μεταβάλουν την αντίληψη του ατόμου, αυτονομία, τη λήψη αποφάσεων ή την ελεύθερη επιλογή με μη συνειδητό τρόπο, ή, όπου γνωρίζουν, να μην είναι σε θέση να αντισταθούν». Μόνο που αυτή η «απαγόρευση» δεν ισχύει για στρατιωτικούς σκοπούς ή για λόγους επιβολής του νόμου ή για λόγους εθνικής ασφάλειας. Σχετικά με τις στοχεύσεις της αστικής τάξης στο πλαίσιο των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, είναι αποκαλυπτικό το πρόσφατο κείμενο «Ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της ΕΕ πέραν του 2024»⁹ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Αμυνας που υπάγεται στην αρμοδιότητα του Συμβουλίου της ΕΕ, όπου αναφέρεται: «...μακροπρόθεσμα αυτές οι (σ. επεμβατικές) διασυνδέσεις (ανθρώπου - μηχανών) θα επιτρέψουν αυξημένη επίγνωση της κατάστασης και βελτιστοποίηση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων (στο πεδίο της μάχης)». Εξάλλου, τέτοια συστήματα αναπτύσσονται και στις ΗΠΑ εδώ και χρόνια με στόχο το 2040 «για τον έλεγχο π.χ. του φόβου ή του πόνου των στρατιωτών στο πεδίο της μάχης»¹⁰.

Τα παραπάνω στοιχεία καθιστούν σαφές ότι πέρα από τα τσιτάτα της ΕΕ περί «προστασίας των δεδομένων και των δικαιωμάτων των πολιτών», η στρατηγική για την ΤΝ και το ΑΙ-ACT εξυπηρετούν τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Αντικατοπτρίζουν τις ιμπεριαλιστικές ατζέντες της αστικής τάξης, των κρατών της ΕΕ, στο πλαίσιο των οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Εξάλλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση «Artificial Intelligence Index Report 2023» του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ «Η Τεχνητή Νοημοσύνη αναμένεται να καταστεί κρίσιμο συστατικό της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος στο εγγύς μέλλον»¹¹.

Ενα ερώτημα που μπαίνει με βάση τα παραπάνω είναι το εξής: Mα η αστική τάξη με την ΤΝ είναι παντοδύναμη;

Η απάντηση σε αυτό είναι ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η αστική τάξη χρησιμοποιεί τη νέα τεχνολογία ως καταστροφική δύναμη για να «κλείσει το στόμα» του προλεταριάτου. Σε κάθε ταξική κοινωνία, η τάξη που καταπιέζει χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει ενάντια στο προλεταριάτο.

Οι νέες τεχνολογίες δεν μπορούν όμως σε καμιά περίπτωση να αδυνατίσουν την αντικειμενική ιστορικά αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αντίθετα, θα την φέρουν πιο κοντά στο προσκήνιο, κινητοποιώντας νέα στρώματα μικροαστών, αγροτών και μισοπρολεταριακών μαζών. Αυτό είναι μια στοιχειώδης αλήθεια. Αν στα μικροαστικά στρώματα και στους οπορτουνιστές αυτές οι στοχεύσεις προκαλούν φρίκη και φόβο, εμείς δεν τρομάζουμε. Σε αυτούς που φοβούνται, τους λέμε ότι όσο πιο γρήγορα στοχεύσουν τον πραγματικό εχθρό, τόσο πιο γρήγορα θα απαλλαγούν από αυτούς που τους κάνουν τη ζωή μαρτύριο. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποτελεί πρόβλημα και κίνδυνο εξαφάνισης της ανθρωπότητας από μόνη της: Ο καπιταλισμός είναι η πραγματική απειλή. Τους λέμε ότι ο σοσιαλισμός που οδηγεί στην κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είναι η μοναδική λύση απέναντι στη βαρβαρότητα που βιώνει.

Προς αυτήν την κατεύθυνση το Κόμμα έχει το καθήκον να ξεσκεπάζει τα σχέδια της αστικής τάξης, να προετοιμάζει και να οργανώνει την εργατική τάξη για την εκπλήρωση του ιστορικού της καθήκοντος, ενισχύοντας το ιδεολογικο-θεωρητικό οπλοστάσιό της, πολεμώντας τον οπορτουνισμό που καλλιεργεί τη μοιρολατρία, τον φόβο και τον συμβιβασμό. Μόνο αφού ξεσκεπαστούν οι πραγματικές στοχεύσεις της αστικής τάξης, μπορεί το προλεταριάτο να εξοπλιστεί και να ατσαλωθεί για να ακυρώσει τα σχέδια της αστικής τάξης, όπως το έχει κάνει πολλές φορές.

Στεκόμαστε, λοιπόν, με απόλυτο σεβασμό μπροστά σε σας, την ΚΝΕ, τις ερχόμενες γενιές της εργατικής τάξης, που θα κάνουν την ώριμη αναγκαιότητα του περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό πραγματικότητα.

Γιατί όπως λέει ο Ρίτσος για εσάς, τα παιδιά της ΚΝΕ,

«έχετε δοσμένο το μεγάλον όρκο

στη Λευτεριά, στον Ερωτα, στην Ομορφιά, στη Δικαιοσύνη,

να φτιάξετε μέρες δυνατές και ειρηνικές από τρακτέρ, αγάλματα, σημαίες, ποιήματα,

να φτιάξετε έναν κόσμο ευτυχισμένο.

Γεια σας, λοιπόν, και γεια σας, σύντροφοι της ΚΝΕ».

Παραπομπές:

1. Συντονισμένο σχέδιο για την τεχνητή νοημοσύνη. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52018DC0795

2. Τεχνητή νοημοσύνη για την Ευρώπη. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. https://digital-strategy.ec.europa.eu/el/policies/european-approach-artificial-intelligence

3. Λευκή Βίβλος Τεχνητή νοημοσύνη - Η ευρωπαϊκή προσέγγιση της αριστείας και της εμπιστοσύνης - PublicationsOfficeoftheEU(europa.eu). https://op.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/ac957f13-53c6-11ea-aece-01aa75ed71a1

4. Συντονισμένο σχέδιο για την τεχνητή νοημοσύνη. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/plan-ai

5. Επανεξέταση του συντονισμένου σχεδίου για την τεχνητή νοημοσύνη του 2021. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. https://digital-strategy.ec.europa.eu/el/library/coordinated-plan-artificial-intelligence-2021-review

6. 19η έκθεση προόδου προς μια αποτελεσματική και πραγματική Ενωση Ασφάλειας (24.07.2019). Ευρωπαϊκή Επιτροπή. https://ec.europa.eu/transparency/documents-register/api/files/COM(2019)353_0/de00000000074370?rendition=false.

7. 13η έκθεση προόδου προς μια αποτελεσματική και πραγματική Ενωση Ασφάλειας (24.01.2018). Ευρωπαϊκή Επιτροπή. https://secure.ipex.eu/IPEXL-WEB/download/file/082dbcc56163444e016164ed55ee0201

8. Artificial Intelligence Act. Texts Adopted. 13 March 2024. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2024-0138_EN.pdf

9. EDA Enhancing EU Military Capabilities beyond 2040. 23.10.2023. https://eda.europa.eu/news-and-events/news/2023/10/23/beyond-2040---eda-analysis-warns-on-future-warfare-trends-and-technology-imperatives-for-european-defence

10. Brain-Computer Interfaces U.S. Military Applications and Implications, An Initial Assessment. 2020. https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR2996.html

11. Maslej, N. et al. The AI Index 2023 Annual Report. AI Index Steering Committee, Institute for Human-Centered AI, Stanford University, Stanford, CA, April 2023.