Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, η χώρα μας με την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου δεν γιορτάζει τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και την απελευθέρωση από τον ναζισμό, αλλά την έναρξή του. Ολοι εμείς, οι σκεπτόμενοι και προοδευτικοί εκπαιδευτικοί και γονείς, γιορτάζουμε το μεγάλο ΟΧΙ του ελληνικού λαού και την αρχή μιας σπουδαίας και γνήσιας λαϊκής αντίστασης. Αυτό το ΟΧΙ θα γιορτάσουν και τα παιδιά μας, οι μαθητές μας.

Λαμβάνοντας υπόψη τη συγκεκριμένη - για κάθε περίπτωση - ηλικιακή ομάδα, θα καλέσουμε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας, να πιάσουν το «κόκκινο» νήμα και να το συνδέσουν με το σήμερα. Ποιος είπε το μεγάλο ΟΧΙ; Πώς δημιουργήθηκε το ΕΑΜ; Τι ήταν ο ΕΛΑΣ; Πώς ζούσαν τα παιδιά εκείνη την εποχή; Γιατί γίνονται πόλεμοι;

Η συμπλήρωση των 80 χρόνων από την Απελευθέρωση της Αθήνας αποτελεί ένα ορόσημο που μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως. Στο 4ο τεύχος της νέας περιόδου του περιοδικού «κόκκινο Αερόστατο», θα βρείτε το πρωτότυπο διήγημα του Στρατή Δουνιά για την Απελευθέρωση της Αθήνας, σε εικονογράφηση Κωνσταντίνου Ρουγγέρη. Το διήγημα μπορεί να δώσει το ερέθισμα για συζήτηση και δραστηριότητες εντός και εκτός τάξης.

Ακόμα, σε πολλά παλαιότερα τεύχη του περιοδικού υπάρχει πλούσιο υλικό για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.

Πολλοί είναι οι εκπαιδευτικοί που προσεγγίζουν την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου μέσα από το πρίσμα της ιστορικής αλήθειας και προσπαθούν να δημιουργήσουν ρήγματα σε δομημένες αντιλήψεις. Καλούν - με δημιουργικό τρόπο - τα παιδιά να σκεφτούν κριτικά, να βγάλουν συμπεράσματα, να συνδέσουν το χθες με το σήμερα.

Ας δούμε τι μπορεί να συμβεί σε μια σχολική τάξη...

Ας κάνουμε την Ιστορία δύναμη στο νου και την καρδιά των παιδιών!

Με αφορμή μικρές ιστορίες από τη δράση της ΕΠΟΝ και των Αετόπουλων, όπως έχουν δημοσιευτεί στη «Νέα Γενιά», καλούμε τα παιδιά να γνωρίσουν πώς ζούσαν τα παιδιά εκείνη την περίοδο, τι κινδύνους αντιμετώπιζαν, πώς «γεννιούνται» μικροί ήρωες. Αναζητούμε τη δύναμη της συλλογικότητας και της ομάδας πέρα από τους μεμονωμένους ήρωες.

Διαβάζουμε σε μικρές ομάδες ή συλλογικά τις ιστορίες, συμπληρώνουμε την αρχή ή αλλάζουμε το τέλος. Παρουσιάζουμε τις εμπλουτισμένες ιστορίες σε όλη την τάξη. Κάνουμε το σχεδιάγραμμα των ηρώων καταγράφοντας εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα για τις πράξεις τους.

Η τάξη μετατρέπεται σε πίστα δράσης. Το σενάριο θέλει ένα τρένο γεμάτο πολεμικό φορτίο να ξεκινάει τη διαδρομή του. Ποιος είναι άραγε ο προορισμός; Με ποιον τρόπο εμπλέκονται στη διαδρομή του τρένου διαφορετικοί ρόλοι όπως του κατακτητή, του δωσίλογου, του αντάρτη, του ΕΠΟΝίτη ή ενός μικρού Αετόπουλου; Τα όπλα θα φτάσουν στα «σωστά» χέρια; Τα παιδιά προσπαθούν λύνοντας γρίφους να ανακαλύψουν ποιος είναι ο προορισμός του φορτίου. Εκφράζουν τις σκέψεις τους γύρω από το τι σημαίνει αντίσταση. Μπορεί κανείς να αντισταθεί σε έναν πόλεμο χωρίς να έχει όπλα;

Το παιχνίδι γίνεται αφορμή για διερεύνηση της «εθνικής ομοψυχίας». Ηταν όλοι οι Ελληνες ενωμένοι; Ποιοι βοηθούσαν τους κατακτητές; Τι συμφέρον είχαν; Η αναζήτηση μπορεί να επεκταθεί. Ποιοι ήταν οι αντάρτες; Ποιοι πολέμησαν μέσα από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ; Τι ρόλο έπαιξαν οι βιομήχανοι και οι τραπεζίτες της εποχής;

Τα παιδιά επεξεργάζονται το διάσημο έργο «Γκουέρνικα» του Πάμπλο Πικάσο και εκφράζουν τις σκέψεις τους γύρω από τη φρίκη του πολέμου.

Ο πίνακας δίνει το έναυσμα στα παιδιά για να αναζητήσουν πληροφορίες για πολέμους που γίνονται σήμερα. Πού γίνονται, σήμερα, πόλεμοι; Ο πόλεμος είναι κοντά ή μακριά μας; Ζούμε σε μια ασφαλή και ειρηνική χώρα; Υπάρχουν σήμερα λαοί που αγωνίζονται για αυτοδιάθεση και ελευθερία; Υπάρχουν λαοί, στις μέρες μας, που λένε το μεγάλο ΟΧΙ; Πώς μπορούμε να στηρίξουμε τους λαούς που αγωνίζονται; Πώς μπορούμε να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας στους δίκαιους αγώνες;

Συνδέοντας το χθες με το σήμερα, σκοπός είναι τα παιδιά να αναζητήσουν τα κοινά αίτια κάθε πολέμου. Να εντοπίσουν εστίες πολέμου και τον ρόλο που παίζει η χώρα μας σε αυτές. Να αναγνωρίσουν τον δίκαιο αγώνα του παλαιστινιακού λαού και το δικαίωμα κάθε λαού να μάχεται για την ελευθερία του. Να συνειδητοποιήσουν ότι ο πόλεμος δεν είναι αποτέλεσμα ενός αρρωστημένου μυαλού - όπως ο Χίτλερ - αλλά γεννιέται μέσα στη σημερινή άδικη κοινωνία.

Η δραστηριότητα μπορεί να καταλήξει σε παραγωγή πρωτότυπων εικαστικών έργων από τα παιδιά. Ακόμα, μπορεί να ολοκληρωθεί με μία δράση αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, στον λαό που σήμερα λέει το δικό του ΟΧΙ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά μπορεί να έχει ένα παιχνίδι γρίφων που εκτείνεται σε όλο το σχολείο. Βασικός πυρήνας θα μπορούσε να είναι η αναζήτηση στοιχείων για να σχηματίσουν την κρυμμένη λέξη και να αποκαλύψουν ποιος είπε το μεγάλο «ΟΧΙ».

Στην τάξη ο δάσκαλος διαβάζει απόσπασμα από το γράμμα του - τότε Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ και εξόριστου - Νίκου Ζαχαριάδη: «Ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά... να γίνει φρούριο του απελευθερωτικού αγώνα.». Επειτα, τα παιδιά αναζητούν άλλα άτομα - συνδέσμους σε όλο το σχολείο (έχουν ορισθεί πριν από τον δάσκαλο και είναι άτομα εκτός τάξης, για παράδειγμα παιδιά άλλης τάξης ή δάσκαλοι). Ο κάθε σύνδεσμος τους δίνει πληροφορίες για τον ρόλο του (π.χ. αντάρτης, αετόπουλο, γυναίκα - κατάσκοπος, πρωθυπουργός της χώρας) και στοιχεία για τον επόμενο γρίφο (π.χ. αινίγματα, στιχάκια κ.τ.λ.). Αφού τα παιδιά συγκεντρώσουν όλα τα στοιχεία, σχηματίζουν την κρυμμένη λέξη.

Αυτό το παιχνίδι στόχο έχει να αποδομήσει την ευρέως γνωστή αντίληψη τού ποιος είπε το «ΟΧΙ». Στις περισσότερες σχολικές τάξεις αναπαράγεται ότι το «ΟΧΙ» το είπε ο δικτάτορας Ιωάννας Μεταξάς, ενώ αποσιωπάται ο ρόλος των δωσιλογικών αστικών κυβερνήσεων. Εδώ το ΟΧΙ, μέσα από τις κάρτες ρόλων, αναδεικνύεται ως η αρχή της μεγάλης αντίστασης του ελληνικού λαού. Ενός λαού που έδωσε τα καλύτερα παιδιά του στον αγώνα κατά του φασισμού - ναζισμού. Ενός λαού που, με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές, έφτιαξε τη δική του αντιστασιακή οργάνωση, το ΕΑΜ, τον δικό του λαϊκό στρατό, τον ΕΛΑΣ.

Φυσικά, ξεχωριστή σημασία έχει η προετοιμασία των σχολικών εορτών. Οι μαθητές - αξιοποιώντας τα λόγια σημαντικών ποιητών και λογοτεχνών - μπορούν να περάσουν στους συνομηλίκους τους θεατές τα διαχρονικά διδάγματα της επετείου. Ενας δημιουργικός τρόπος προσέγγισης της γιορτής έχει σημαντικά οφέλη για τα παιδιά που συμμετέχουν. Σκοπός δεν μπορεί να είναι να μάθουν απέξω ένα ποίημα, αλλά να ερευνήσουν και να δουλέψουν συλλογικά ώστε να παρουσιάσουν ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα που θα κεντρίσει την προσοχή των συμμαθητών τους. Ιδιαίτερα για τους μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου, η συμμετοχή σε μια τέτοια γιορτή είναι από μόνη της το «σημαντικότερο» μάθημα Ιστορίας και σίγουρα μια πλούσια εμπειρία που θα τους μείνει χαραγμένη στη μνήμη.