Με επιτυχία και μεγάλο ενδιαφέρον από τους συμμετέχοντες πραγματοποιήθηκε την Κυριακή η εκδήλωση της Τομεακής Οργάνωσης Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ με τίτλο «Οι ΕΑΜίτες αθλητές του ΠΑΟΚ», στο πάρκο επί της συμβολής Διογένους με Κλεάνθους, απέναντι από το γήπεδο της Τούμπας.

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν οι βουλευτές Α' και Β' Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, Γιάννης Δελής και Λεωνίδας Στολτίδης, καθώς και ο Νικόλαος Καρράς, πρόεδρος της ΕΣΗΕΜ-Θ.

Η κεντρική ομιλία έγινε από τον Μιχάλη Κωνσταντινίδη, μέλος της Τομεακής Επιτροπής Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, ο οποίος ανέδειξε άγνωστες πλευρές της ιστορίας της Αντίστασης στη Θεσσαλονίκη από τη δράση και παρουσία αθλητών του ΠΑΟΚ στις γραμμές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ, μέσα από τη μελέτη των εφημερίδων της εποχής. Αποσπάσματα από την ομιλία του παρατίθενται παρακάτω.

Είναι σημαντικό να σταθούμε στην Ενωση Ελλήνων Αθλητών (ΕΕΑ), την πρώτη σχετική οργάνωση των αθλητών στη χώρα μας, η οποία συνδέθηκε στη Κατοχή με το αντιστασιακό κίνημα, μπολιάστηκε με χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και έδωσε τον δικό της φόρο αίματος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του λαού μας. Οπως σημείωνε ο αείμνηστος δημοσιογράφος Νίκος Καραντηνός («Ριζοσπάστης» 5.9.2004), η ΕΕΑ «Στίβος» ιδρύθηκε στις αρχές του 1930 με σκοπούς να ανεβάσει το πολιτιστικό και μορφωτικό επίπεδο των μελών της, τη διοργάνωση εκδρομών, εκμάθηση ξένων γλωσσών, σεμιναρίων, αποβλέποντας στην απαλλαγή του αθλητισμού από την κυριαρχία των «παραγόντων». Μετά από τις εύλογες περιπέτειες που είχε με τη δικτατορία του Μεταξά, η ΕΕΑ επανιδρύεται μέσα στην Κατοχή (1941).

Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ μπολιάζεται με τις προοδευτικές απόψεις και συσπειρώνει όλες τις ζωντανές αθλητικές δυνάμεις δημιουργώντας μια πραγματική ομοσπονδία από τους αθλητές στίβου, ποδοσφαιριστές, μπασκετμπολίστες, ποδηλάτες, πυγμάχους. Σε όλες τις μεγάλες διαδηλώσεις της Κατοχής, οι αθλητές παίρνουν μέρος οργανωμένα και δίνουν κι αυτοί τη μάχη ενάντια στον ξένο κατακτητή και τους ντόπιους συνεργάτες του.

Σε έκθεση του Συμβουλίου Μακεδονίας - Θράκης της ΕΠΟΝ διαβάζουμε: «Αναζωογονήσαμε τον ΠΑΟΚ που βρισκόταν στην αφάνεια (...)». Είναι γνωστό ότι κατά την περίοδο της Κατοχής η αθλητική ζωή στη Θεσσαλονίκη ατόνησε ολοκληρωτικά κατά την πρώτη περίοδο, για να αρχίσει να δείχνει κάποια σημάδια ζωής, όταν και επανεμφανίζεται σε όλη τη χώρα η ΕΕΑ.

Πρόσωπο - κλειδί για την ομάδα του ΠΑΟΚ είναι ο Κώστας Κρήτας. Ο αρχηγός του ΠΑΟΚ κατά το 1945 - '46, βρίσκεται στο επίκεντρο της οργανωμένης δράσης των ΕΑΜιτών αθλητών, καθώς τον βλέπουμε πανταχού παρόντα σε όλη την υποτυπώδη αθλητική δραστηριότητα στην Κατοχή και ήδη πρωτοπόρο στους αγώνες και κατά τη μεταβαρκιζιανή περίοδο. Βλέπουμε, επίσης, να πρωτοεμφανίζεται στην ομάδα ο Πάνος Μάρκοβιτς, ενώ την ίδια εποχή επιβεβαιώνεται η σχέση ΕΠΟΝ - αθλητισμού με την παρουσία σε αγώνες του θρυλικού ΕΠΟΝίτη Κώστα Λιάρου.

Στις 19.5.1945 ο βαλκανιονίκης Γρηγόρης Λαμπράκης (κεντρικό στέλεχος της ΕΕΑ) διατυπώνει τα 14 σημεία διεκδικήσεων «για την αναζωογόνηση και τον φρονηματισμό των χιλιάδων νέων που διψούν το φως και την ελευθερία». Ενδεικτικά: «1. Οι διοικήσεις του αθλητισμού να αποτελούνται από αγνούς αναγνωρισμένους φιλάθλους καταρτισμένους τεχνικά και από παλαιούς αθλητές. 2. Να τροποποιηθούν τα καταστατικά ώστε να έχουν και οι αθλητές το δικαίωμα του εκλέγειν στους αθλητικούς συλλόγους. 3. Το σταμάτημα της εκμετάλλευσης του αθλητισμού για την ανάδειξη προσώπων προς ατομικά ή πολιτικά οφέλη. 4. Κοινωνική πρόνοια για τους αθλητές, εξεύρεση εργασίας για τους ανέργους. 5. Τακτική ιατρική παρακολούθηση και δωρεάν ιατρική περίθαλψη. 6. Δημιουργία λεσχών, βιβλιοθηκών, προβολή ταινιών, εκμάθηση γλωσσών, γενικά ανάπτυξη δραστηριοτήτων για την άνοδο του κοινωνικού επιπέδου του αθλητή. 7. Επέκταση του αθλητισμού στα λαϊκά στρώματα και την εργατική νεολαία».

Με αυτό το πλαίσιο διεκδικήσεων κινούνται οι ΕΑΜίτες αθλητές στη χώρα προκειμένου να αλλάξουν τους συσχετισμούς μέσα στα σωματεία τους.

Στην περίπτωση του ΠΑΟΚ, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά:

Στις 23.9.1945 γίνεται στη Θεσσαλονίκη σύσκεψη για τη διοργάνωση «συνεδρίου νεολαίας της πόλης» για τα φλέγοντα ζητήματα. Τη σχετική διακήρυξη ως εκπρόσωπος της Ενωσης Ελλήνων Αθλητών και για λογαριασμό του Συλλόγου υπογράφει ο αρχηγός του ΠΑΟΚ, Κώστας Κρήτας.

Δεν είναι μια ήρεμη περίοδος όπου μπορεί καθένας ειρηνικά να διοργανώσει συνέδριο... Οργιάζει η κρατική και παρακρατική τρομοκρατία εναντίον του λαού μετά την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας. Σε όλη τη χώρα, και βέβαια στη Θεσσαλονίκη, οι συλλήψεις, οι εμπρησμοί γραφείων και λεσχών, οι βιαιοπραγίες και οι δολοφονικές επιθέσεις, σε κοινή θέα πολλές φορές, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.

Είναι όμως και μία περίοδος που η οργανωμένη δύναμη και η επιρροή του ΚΚΕ το καθιστούσαν ισχυρό πολιτικό παράγοντα. Ο «Ριζοσπάστης» και η «Ελεύθερη Ελλάδα» είχαν τη μεγαλύτερη κυκλοφορία. Το ίδιο συνέβαινε και με τις εφημερίδες «Λαϊκή Φωνή», που εξέδιδε η ΕΠ Μακεδονίας - Θράκης του ΚΚΕ, και «Ελευθερία», που εξέδιδε το ΕΑΜ Μακεδονίας. Η ΕΠΟΝ συσπείρωνε περίπου 450.000 νέους.

Η πρωτοβουλία για τη διοργάνωση του συνεδρίου της νεολαίας ξεδιπλώνεται σ' αυτά τα κοινωνικά - πολιτικά πλαίσια και οι ΕΠΟΝίτες αθλητές του ΠΑΟΚ πρωτοστατούν. Δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη διοίκηση της ομάδας: Στις 28.9.1945 η εφημερίδα «Μακεδονία» φιλοξενεί τη δήλωση του ΔΣ του ΠΑΟΚ, το οποίο «διαψεύδει ότι ο Σύλλογος συμμετέσχεν εις σύσκεψη τινά σχετική με την κίνηση του Γραφείου Νέων Εργατών διά το συνέδριο των νέων, διότι ως καθαρώς αθλητικόν σωματείον δεν μετέχει εις κινήσεις ξένας προς τον σκοπόν του (...)».

Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας διαβάζουμε ότι το ΔΣ του ΠΑΟΚ τιμωρεί τον Κώστα Κρήτα με αποκλεισμό ενός μήνα από κάθε αθλητική δραστηριότητα και τον καθαιρεί από αρχηγό της ομάδας (!), ενώ ποινές αποκλεισμού 15 ημερών επιβάλλει και στους ποδοσφαιριστές Βασίλη Εμμανουηλίδη και Γιάννη Ψωμά που συμμετείχαν στην παραπάνω σύσκεψη, στις δε δημοσιευμένες συνθέσεις της ομάδας στους αγώνες του Νοέμβρη του 1945 δεν εμφανίζονται οι παραπάνω, αλλά ούτε και οι Φελούρης και «Γούλιος».

Ενόψει του συνεδρίου της νεολαίας φιλοξενείται άρθρο της «Ομάδας αθλητών που προσχώρησε στο συνέδριο της νεολαίας της Θεσσαλονίκης» και έγραψε κατά τα φαινόμενα ο Κώστας Κρήτας, όπου δίνεται μια καλή έκθεση της ποδοσφαιρικής πραγματικότητας της Θεσσαλονίκης εκείνη την περίοδο: «Στη Θεσσαλονίκη ποδόσφαιρο θα πει 11 κλωτσοσκούφηδες, που παίζουν γυμνοί, ξυπόλητοι, τραυματίζονται, και παρακαλούν τους Εγγλέζους να τους δώσουν ιώδιο γιατί η διοίκηση δεν το 'χει, κυλιούνται μέσα στο χώμα του γηπέδου, γιατί δεν υπάρχουν λουτρά να πλυθούν, τους λείπει τελείως η ψυχαγωγία, γιατί οι λέσχες που υπάρχουν δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα καφενεία. Ακόμα, δεν απολαμβάνουν στοιχειώδεις ελευθερίες όπως συνέβηκε στις αρχαιρεσίες του ΠΑΟΚ (...) Πολλοί κύριοι που 'ναι στις διοικήσεις των σωματείων μας βάζουν σαν σκοπό τους την ικανοποίηση ατομικών τους φιλοδοξιών, ενώ κανένας τους δεν γύρισε να δει τον πρωταθλητή Λιβανό που ύστερα από δρόμο αντοχής με ισχυρούς αντιπάλους, έπεσε κι έμεινε μια ώρα λιπόθυμος στα αποδυτήρια της ΧΑΝΘ, για να μη μιλήσουμε για τους 26 φυματικούς αθλητές μας που στις διοικήσεις ούτε καν γίνεται λόγος (...) Αμεσα να ανακαινιστούν όλα τα γήπεδα (...) Η ΧΑΝΘ να ανορθώσει αμέσως τις εγκαταστάσεις της και να ζητήσει να φύγουν από μέσα τα αγγλικά στρατεύματα».

Οι παραπάνω διαπιστώσεις, τα αιτήματα που βάζει η ΕΕΑ, αυτά για τα οποία ο Κώστας Κρήτας και οι υπόλοιποι ΕΑΜίτες ποδοσφαιριστές του ΠΑΟΚ πάλευαν και ζητούσαν από τη διοίκησή τους είναι αιτήματα επίσης σημερινά για τη μεγάλη πλειοψηφία των αθλητών στη χώρα μας, αυτών που δεν λούζονται τα φώτα της Superleague.

Δεν είναι, αλήθεια, μέρος της σημερινής πραγματικότητας ότι οι αθλητικές υποδομές έχουν αφεθεί στη μοίρα τους, ότι η Φυσική Αγωγή στα σχολεία είναι ανύπαρκτη, ότι τα γήπεδα είναι ελάχιστα, ότι η δυνατότητα ενός νέου να αθληθεί εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τσέπη του; Αποτέλεσμα του ότι ο αθλητισμός είναι βουτηγμένος στα επιχειρηματικά συμφέροντα και τη σαπίλα, είναι θέαμα για τα κέρδη...

(...) Αυτό είναι το βασικό στη δική μας αντίληψη για τη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό: «Τι άνθρωπο θέλεις να φτιάξεις». Για να βγουν και έξω από το γήπεδο οι αξίες που γεννιούνται σ' αυτό, η ομαδικότητα και η αλληλεγγύη, ο συναγωνισμός. Για να χτυπηθούν στο κεφάλι τα κυκλώματα που γεννάνε τον οπαδισμό, με τα γνωστά θλιβερά αποτελέσματα, προϊόν ενός συστήματος που καλλιεργεί τον ατομικισμό, «ο πρώτος τα παίρνει όλα, ο δεύτερος τίποτα». Δηλητηριάζει το μυαλό με τον αθλητισμό της ντόπας, των στημένων, του τζόγου, με το στείρο κυνήγι της «επίδοσης» για τους χορηγούς και τα κέρδη. Που επιδιώκει η νεολαία να μένει θεατής και να εκτονώνεται στις κερκίδες. «Οχι 300 θεατές για 2 αθλητές αλλά 2 θεατές για 300 αθλητές», όπως σημείωνε και ο Κρήτας.

Πόση αντίθεση υπάρχει ανάμεσα στη στάση ορισμένων που καλλιεργούν και πρεσβεύουν το «no politica» και στη στάση αυτών των ανθρώπων, παιδιών από προσφυγικές, λαϊκές οικογένειες, απ' το Τσινάρι, την Τούμπα, τη Βαγγελίστρα που κυριολεκτικά πήραν στα χέρια τους την επιβίωσή τους, αλλά και τον σύλλογό τους και όχι μόνο κατάφεραν να νικήσουν την πείνα και τις κακουχίες μέσα στην Κατοχή, όχι μόνο πολέμησαν τον κατακτητή και τους συνεργάτες του με τ' όπλο στο χέρι, αλλά και νικητές από αυτόν τον αγώνα εξακολούθησαν την πάλη για έναν αθλητισμό, μέσα στον λαό, για έναν αθλητισμό που να διαπαιδαγωγεί τα παιδιά του λαού.