Λόγια του μεγαλύτερου σύγχρονου παραμυθά, Τζιάνι Ροντάρι, ανανεωτή και αναμορφωτή της παγκόσμιας παιδικής λογοτεχνίας. Τα έργα του έχουν αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα τους σε γενιές αναγνωστών. Εργα που και σήμερα έχουν κάτι να μας πουν. Εργα που συνεχίζουν να αιχμαλωτίζουν, αλλά και να απελευθερώνουν τη σκέψη και τα όνειρα των μικρών αναγνωστών, που οξύνουν τη φαντασία, που τους πηγαίνουν σε τόπους και χρόνους μαγικούς πάντα, που τους μαθαίνουν να πιστεύουν στη δύναμη του απλού ανθρώπου... Επιζητούσε τη δημιουργική διασκέδαση του αναγνώστη, με την ανάδειξη των κοινωνικών προβλημάτων και τον καυτηριασμό των ανθρώπινων ελαττωμάτων, με στόχο τη διαπαιδαγώγηση ενός «καλύτερου ανθρώπου». Τα βιβλία του αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για τον δάσκαλο, αλλά και τον γονιό...

Ο Τζιάνι Ροντάρι γεννήθηκε το 1920 στην Omegna, μια μικρή πόλη στη βόρεια Ιταλία. Ο πατέρας του ήταν φούρναρης και οι μνήμες που είχε από τον ίδιο, παρότι τον έχασε σε μικρή ηλικία, ήταν γεμάτες αγάπη και γλύκα. Χρόνια αργότερα στα «Παραμύθια από το τηλέφωνο» θα γράψει για ένα αγόρι που, με τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του, κληρονομεί μια κουβέρτα που του ανήκε όταν ήταν στρατιώτης. «Οταν τυλιγόταν σε αυτό για να κοιμηθεί το βράδυ, η μητέρα του του έλεγε ένα παραμύθι» - ένα παραμύθι στο οποίο μια νεράιδα ψάχνει να πλέξει «μια κουβέρτα αρκετά μεγάλη για να καλύψει όλα τα παιδιά του κόσμου και να τα κρατήσει ζεστά».

Ξεκίνησε να δουλεύει ως δάσκαλος σε δημοτικό σχολείο, για να μπορέσει να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του. Εκεί, ίσως, αντιλήφθηκε τη γοητεία, αλλά και τη δύναμη που ασκούν οι πρωτότυπες ιστορίες του στα παιδιά.

Στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν υπηρέτησε στον στρατό, καθώς αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας από μικρό παιδί. Οι εμπειρίες που απέκτησε, η φρίκη του πολέμου και ο φασισμός τον οδήγησαν στους παρτιζάνους και αμέσως μετά τον πόλεμο οργανώθηκε στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ξεκίνησε να εργάζεται ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες και τα περιοδικά του Κόμματος. Το 1949 του ζητήθηκε να αναλάβει μια στήλη για τα παιδιά στην κυριακάτικη έκδοση της «L΄ Unita». Και αμέσως γνώρισε τεράστια επιτυχία. Καταλάβαινε ότι έγραφε μεν για παιδιά αλλά σε μια πολιτική εφημερίδα και μαζί με τα παιδιά θα διάβαζαν τα κείμενά του και οι εργάτες ή αγρότες γονείς τους. Γι' αυτό θεώρησε ότι έπρεπε να απομακρυνθεί από τα παραδοσιακά μοντέλα παιδικής λογοτεχνίας και να δώσει βάρος στην απλή, την καθημερινή ζωή. Αλλωστε, ο ίδιος πίστευε και διακήρυττε ότι «τα παιδιά έχουν από την ίδια τους τη φύση το προνόμιο του οραματιστή. Εχουν απαιτήσεις από τη ζωή απίστευτα επαναστατικές. Απαιτούν τη νίκη του καλού θεαματική. Και την απονομή της δικαιοσύνης εντυπωσιακά λειτουργική».

Το 1950, το Κόμμα τον έστειλε στη Ρώμη, ως διευθυντή ενός εβδομαδιαίου παιδικού περιοδικού, ενώ η κυκλοφορία του πρώτου παιδαγωγικού του βιβλίου, «Το εγχειρίδιο των πιονέρων», έναν χρόνο αργότερα, τον οδήγησε σε αφορισμό από την καθολική εκκλησία.

***

Ο Ροντάρι καθιερώθηκε ως ένας πολύ σπουδαίος συγγραφέας εκείνα τα χρόνια με την έκδοση του βιβλίου, «Ο Κρεμμυδάκης και η παρέα του». Ενα μικρό κρεμμυδάκι, μαζί με άλλα λαχανικά ξεκινούν επανάσταση ενάντια στην τυραννία του Πρίγκιπα Λεμόνη και του Στρατηγού του, του Σενιόρ Ντομάτα. Το βιβλίο γνώρισε τεράστια επιτυχία στην ΕΣΣΔ, ενώ αντίθετα σε καπιταλιστικές χώρες δεν κυκλοφόρησε καν εκείνα τα χρόνια, λόγω του Ψυχρού Πολέμου.

Ο «Κρεμμυδάκης» έγινε αγαπημένος ήρωας των σοβιετικών παιδιών, γυρίστηκε animation, έγινε γραμματόσημο και ο Ροντάρι ο αγαπημένος τους συγγραφέας που με ανυπομονησία περίμεναν τις πολυάριθμες επισκέψεις του στη χώρα τους.

Η απήχηση του Ροντάρι μεγαλώνει και τα επόμενα χρόνια γίνεται ένας από τους πιο φημισμένους Ιταλούς συγγραφείς για παιδιά. Πίστευε βαθιά ότι η λογοτεχνία για τα παιδιά μπορεί και πρέπει να καλλιεργεί στα παιδιά να σκέφτονται κριτικά και να αναπτύσσουν τη δημιουργικότητά τους. Γι' αυτό και δεν φοβόταν να καταπιάνεται ακόμα και με πιο δύσκολα ή σύνθετα θέματα πάντα βέβαια με τρόπο προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις και τις ικανότητες των μικρών αναγνωστών.

***

Παράλληλα με τη συγγραφή ιστοριών, ο Ροντάρι ενδιαφερόταν πολύ και για την εκπαίδευση των παιδιών. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο ίδιος αντιμετώπιζε τον εαυτό του πρώτα ως δάσκαλο και μετά ως συγγραφέα. Κορύφωση όλης αυτής της έγνοιας και της μελέτης ήταν η κυκλοφορία του βιβλίου, «Η Γραμματική της Φαντασίας», το 1973.

Σε αυτό το βιβλίο, ο Ροντάρι αναλύει πώς η φαντασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την εκπαίδευση και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, ενώ αποτελεί και ένα σημαντικό βοήθημα για εκπαιδευτικούς και γονείς σε όλο τον κόσμο.

Είναι χαρακτηριστικά τα παρακάτω λόγια του:

«Μια πέτρα που ρίχνεις στη λίμνη προκαλεί ομόκεντρους κύκλους, οι οποίοι συνεχώς μεγαλώνουν στην επιφάνειά της, εμπλέκοντας στην κίνησή τους, σε διαφορετικές αποστάσεις, με διαφορετικά αποτελέσματα, το νούφαρο, την καλαμιά, τη χάρτινη βαρκούλα και τον φελλό του ψαρά. (...) Με τον ίδιο τρόπο μια λέξη, που τη ρίχνεις τυχαία στο μυαλό, παράγει κύκλους στην επιφάνεια και στον βυθό, προκαλεί μια ατέλειωτη σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, εμπλέκοντας στην πτώση της ήχους και εικόνες, αναλογίες και αναμνήσεις, σημασίες και όνειρα... Οι λέξεις μπορούν να έχουν μεγάλη απελευθερωτική αξία. "Ολες οι χρήσεις της λέξης σε όλους". Οχι γιατί όλοι είναι καλλιτέχνες, αλλά για να μην είναι κανένας σκλάβος (...).

Η φαντασία έχει τη δική της θέση στη διαπαιδαγώγηση. Ο νους είναι μόνο ένας και δεν υπάρχει γωνιά του που να παραμένει αμέτοχη στις κινήσεις και στην πνευματική δραστηριότητα. Το παραμύθι, εν αγνοία του, είναι και άσκηση λογικής (...).

Τα παραμύθια χρησιμεύουν στα μαθηματικά όπως τα μαθηματικά χρησιμεύουν στα παραμύθια. Χρησιμεύουν στην ποίηση, στη μουσική, στην ουτοπία, στην ενασχόληση με την πολιτική: τέλος πάντων, σ' ολόκληρο τον άνθρωπο κι όχι μόνο στον φαντασιόπληκτο. Χρησιμεύουν ακριβώς επειδή φαινομενικά δεν χρησιμεύουν σε τίποτα, όπως η ποίηση και η μουσική, όπως το θέατρο ή ο αθλητισμός. Χρησιμεύουν στον ολοκληρωμένο άνθρωπο. Αν μια κοινωνία που στηρίζεται στον μύθο της παραγωγικότητας (και στην πραγματικότητα του κέρδους) έχει ανάγκη από μισούς ανθρώπους - πιστούς εκτελεστές, ικανούς αναπαραγωγούς, υπάκουα όργανα χωρίς θέληση - σημαίνει ότι είναι άσχημα φτιαγμένη και πρέπει να την αλλάξουμε. Για να την αλλάξουμε χρειάζονται άνθρωποι δημιουργικοί...».

***

Το 1970 τιμήθηκε με το Βραβείο «Αντερσεν», τη μέγιστη τιμή για έναν συγγραφέα παιδικών βιβλίων.

«Εφυγε» από τη ζωή το 1980, σε ηλικία μόλις 59 ετών. Αφησε πίσω του ένα μεγάλο έργο που αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή δημιουργικότητας. Οπως, άλλωστε, έλεγε και ο ίδιος... «Η πραγματικότητα μπορεί να μπει από την κυρίως είσοδο ή να γλιστρήσει από το παράθυρο, που έχει πολύ περισσότερη πλάκα».