«Αστική Λάρισα - Νεοκλασικισμός πρώτων δεκαετιών 20ού αιώνα» είναι ο τίτλος της έκθεσης που φιλοξενείται στο Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας. Η έκθεση παρουσιάζει μια εικόνα από το πρόσφατο παρελθόν της πόλης, με απεικονίσεις νεοκλασικών οικιών που κοσμούσαν την πόλη, αναπαραστάσεις του εσωτερικού τους, παρουσίαση αντικειμένων της εποχής από τις συλλογές του Μουσείου, αστικά ενδύματα (γυναικεία και ανδρικά) των αρχών του 20ού αιώνα, φωτογραφίες και ντοκουμέντα της εποχής. Με το σκεπτικό ότι η εποχή αυτή απηχεί τη μετεξέλιξη της παράδοσης σε μια κορυφαία αναλαμπή της πριν αρχίσει να αναδιπλώνεται σε ιστορικό παρελθόν, οι διοργανωτές θέλουν να καταδείξουν την ιδιαιτερότητα της Λάρισας στην εποχή του νεοκλασικισμού, των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, μια εποχή που ο αστισμός ακμάζει στις πόλεις της ελληνικής περιφέρειας.

Ο νεοκλασικισμός είναι ευρωπαϊκό κίνημα καλλιτεχνικής δημιουργίας που εμφανίζεται στο χώρο των εικαστικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής, κατά τον 18ο αιώνα. Απαρχή του νέου αισθητικού κινήματος, που εμπνέεται από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα αποτέλεσαν οι ανασκαφές των αρχαίων πόλεων, Πομπηίας, Ηρακλείου, Σταβίων στην Καμπανία. Σύμφωνα με το κλασικιστικό πνεύμα - το οποίο παρουσιάστηκε σαν μια αντίδραση στο Μπαρόκ και το Ροκοκό, φέρνοντας μιαν απλούστευση - η μίμηση των αρχαίων προτύπων θεωρείται απαραίτητη τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στη διακόσμηση των κτιρίων.

Ο νεοκλασικισμός έφτασε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση, με τους Βαυαρούς. Στη χώρα μας, όμως, ο νέος ρυθμός δε διατήρησε την ψυχρή ευρωπαϊκή επισημότητα που ιστορεί σχεδόν πιστά τα αρχαία πρότυπα. Δέχτηκε τη γόνιμη επιμειξία ελληνικών στοιχείων και έδωσε στη μορφή των κτιρίων μια γνήσια ζωντάνια και πρωτοτυπία. Ενσωματώθηκε αρμονικά στο ελληνικό τοπίο.

Στη Θεσσαλία ο νέος αρχιτεκτονικός ρυθμός επικρατεί μετά την προσάρτησή της στην Ελλάδα και ακμάζει μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Οπως σημειώνουν οι διοργανωτές: «Η Λάρισα μετά την απελευθέρωσή της (1881) με αλματώδη ρυθμό μεταβάλλεται, μέσα σε λίγα χρόνια, από "τουρκόπολη" σε πόλη ελληνική με εκσυγχρονισμένο ρυμοτομικά σχέδιο. Στη μορφολογία των οικοδομών, πριν την επικράτηση του αμιγούς νεοκλασικού ρυθμού, παρατηρείται μια ανάμειξη στοιχείων παραδοσιακών νεοκλασικών, φαινόμενο που επιβεβαιώνει ότι ο νεοκλασικισμός - ο οποίος ρίζωσε στον ελλαδικό χώρο "ως αυτοφυές φυτό" και έγινε αποδεκτός από όλα τα κοινωνικά στρώματα - συγχωνεύτηκε με γηγενείς παραδόσεις, επηρέασε και την εξέλιξη των λαϊκών τεχνών».

«Ελληνες μεγιστάνες του εξωτερικού, αλλά και ντόπιοι κεφαλαιούχοι απόκτησαν μεγάλες γαιοκτησίες (τσιφλίκια) στη Θεσσαλία και στην περιοχή Λάρισας πριν και αμέσως μετά την προσάρτηση. Οι γαιοκτήμονες - πολιτογραφημένοι Λαρισαίοι ή εποχιακά διαμένοντες στη Λάρισα - έκτισαν μέγαρα σύμφωνα με το νέο αρχιτεκτονικό ρυθμό: με πέτρινη - μαρμάρινη βάση, σκαλοπάτια από ατόφιο μάρμαρο, με πορτασιές, μπαλκόνια με διακοσμητικά φουρούσια, με πήλινα αρχαιοπρεπή αγάλματα σε κόγχες βαμμένες βυσσινί και με ανθεμωτά ακροκέραμα ολόγυρα στη στέγη. Παράλληλα την ίδια εποχή, δημόσια νεοκλασικά κτίρια στόλισαν το κέντρο της πόλης. Πολλά νεοκλασικά μέγαρα της Λάρισας κτίστηκαν σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ και οι ζωγραφιστές διακοσμήσεις στις οροφές των δωματίων ήταν εφάμιλλες των αντίστοιχων στις οικοδομές της Αθήνας. Αλλά εκτός από τα μέγαρα των γαιοκτημόνων στη Λάρισα κάθε αστός, στα μέτρα των οικονομικών του δυνατοτήτων, επιχειρούσε να κτίσει ένα απλό νεοκλασικό σπίτι».

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 του Δεκέμβρη και θα αναπτυχθεί σπονδυλωτά και με άλλες συναφείς εκδηλώσεις.