Πολλές φορές αναρωτήθηκα τι είναι εκείνο που μετατρέπει ένα απλό, πολλές φορές κακό, μυθιστόρημα σε «μπεστ σέλερ». Ποιο μαγικό ραβδί το άγγιξε, ποια αινιγματικά και μυστηριώδη υπόγεια ρεύματα διατρέχουν τις σελίδες του; Σε ποιο σημείο έχει κρύψει η νυχτερίδα το κοκαλάκι της για να μαγεύει, προσελκύει και να ενθουσιάζει το κοινό;

Γιατί -άραγε- το ξεχωρίζουν οι αναγνώστες, το αγοράζουν, το χαρίζουν, το συζητούν, το συστήνουν, ενώ τις περισσότερες φορές αυτοί οι ίδιοι δεν το έχουν καν διαβάσει ή το ξεκίνησαν, αλλά το άφησαν στη μέση;

Σε τι διαφέρει το πρώτο σε πωλήσεις βιβλίο από τα άλλα που μένουν στους πάγκους των βιβλιοπωλείων απούλητα και αζήτητα; Για να ικανοποιήσω την περιέργειά μου απευθύνθηκα στους ειδικούς. Ρώτησα εκδότες, βιβλιοπώλες, χονδρεμπόρους, αλλά και συγγραφείς και διορθωτές και επιμελητές. Απάντηση ακόμα δεν έχω πάρει. Φαίνεται πώς αυτό το φαινόμενο δεν εξηγείται λογικά. Μεταφυσικά ίσως; Είναι άραγε μόνον η διαφήμιση; Ασφαλώς θα είναι και αυτή. Φτάνει όμως; Είναι οι δημόσιες σχέσεις του συγγραφέα και το πρεστίζ του εκδοτικού οίκου, που καθορίζουν την εκπληκτικά ανοδική πορεία ενός βιβλίου; Μπορεί. Αλλά φτάνει; Οχι δε φτάνει...

Τώρα που τέλειωσα το εξαιρετικό μυθιστόρημα «Η ακτή των ψιθύρων» της Λίντια Ζορζ (Εκδόσεις Πόλις), σε μετάφραση Σπύρου Παντελάκη, πάλι το ίδιο ερώτημα επανέρχεται και με βασανίζει. Και αναρωτιέμαι: εάν και τούτο το βιβλίο περάσει απαρατήρητο, όπως συμβαίνει με πολλά -δυστυχώς- σημαντικά και αξιόλογα έργα, Ελλήνων και ξένων, σε τι θα οφείλεται; Διότι τούτο το μυθιστόρημα είναι άψογο από κάθε άποψη. Το κείμενο είναι σχεδόν αριστουργηματικό, το ποιητικό και λυρικό λογοτεχνικό ύφος της Λίντια Ζορζ απαράμιλλο, θεματολογικά το έργο παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον, αφού αναφέρεται στον ανήθικο πόλεμο των Πορτογάλων ενάντια στους εξεγερμένους Αφρικάνους της Μοζαμβίκης, η μετάφραση είναι άψογη, η έκδοση εξαιρετικά φροντισμένη. Τότε;

Τότε ποιος θα φταίει; Ποιος θα χρεωθεί την ευθύνη, που ένα ακόμη «κόσμημα» παραμένει σε μια προθήκη, σε έναν πάγκο βιβλιοπωλείου θλιμμένο, μελαγχολικό, μοναχικό; Εάν, ο μη γένοιτο, συμβεί κάτι ανάλογο και σε αυτήν την περίπτωση, τότε εγώ θα πω τη γνώμη ευθαρσώς και ας γίνω δυσάρεστη. Κουράστηκα να βλέπω ευτελή αφηγήματα να γίνονται μπεστ σέλερ. Οργίστηκα, απογοητεύτηκα, αλλά δεν παραιτήθηκα. Ακόμη...

Λέω λοιπόν, πώς εάν επαναληφθεί αυτή η άδικη ιστορία, εάν δηλαδή έναν τέτοιο αψεγάδιαστο διαμάντι της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως είναι και η «Ακτή των Ψιθύρων» παραμείνει κι αυτό στα αζήτητα, ε, τότε κατά τη γνώμη μου, ένοχοι αυτού του πνευματικού εγκλήματος θα είναι οι εξής δύο: Οι κριτικοί και οι ανεπαρκείς αναγνώστες.

Διότι η Λογοτεχνία, με λάμδα κεφαλαίο, δεν είναι απορρυπαντικό για να έχει χρείαν διαφήμισης. Τουλάχιστον δε θα έπρεπε να έχει.

Επιστρέφω στον τόπο από τον οποίο δεν απομακρύνθηκα: στην «Ακτή των ψιθύρων». Στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, η συγγραφέας βάζει την ηρωίδα της, την Εβίτα, να διαβάζει στον άνδρα της, τη στήλη «Ακούσια Φάλαγγα» του ιθαγενούς δημοσιογράφου. Του εραστή της. Ο δημοσιογράφος μια νύχτα που ο ουρανός έβρεχε πράσινες ακρίδες, δε βλέπει έντομα αλλά σμαράγδια. Γιατί αυτή η νύχτα ήταν για εκείνον μια νύχτα ιερή. Ερωτική.

« Και είδαμε.- γράφει- Είδαμε στο φως των ιπτάμενων σμαραγδιών την εικόνα της Αφρικής να σείεται κάτω από την Ευρώπη που, πλαγιασμένη από πάνω της, την έκανε ανέκαθεν δική της. Είδαμε την Αφρική να απλώνει το πόδι στην Ευρώπη και να την παλουκώνει, όπως παλουκώνει ένας αρσενικός, και το στόμα της Ευρώπης να μουγκρίζει και γλυκαίνει. Οι κομήτες με τις αλλόκοτες κίτρινες ουρές περνούσαν ψιθυρίζοντας. Οταν περνούσαν από πιο κοντά, σταματούσαμε για να τους ακούμε ξορκίζοντάς τους με πράσινες χειρονομίες. Ετσι απελευθερωμένοι στο φως των σμαραγδιών...».