Eurokinissi

- Στην Ευρώπη ο χρόνος εργασίας είναι το πολύ 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ αλλού, π.χ. στην Ταϊβάν, στη Ν. Κορέα, στη Μαλαισία κλπ. ο χρόνος εργασίας είναι 60 ακόμη και 70 ώρες, (εξαρτάται από τον τομέα της βιομηχανίας).

Πρόκειται για δύο επιχειρήματα που προβάλλονται από τους βιομήχανους, όταν μιλούν για ανταγωνιστικότητα.

Βεβαίως, τόσο οι διαφορές μισθών όσο και του εργάσιμου χρόνου είναι υπαρκτές από χώρα σε χώρα, αφού καθορίζονται από συγκεκριμένους παράγοντες. Χρησιμοποιούνται όμως από τους βιομήχανους, προκειμένου να επιβάλλουν τις δικές τους διεκδικήσεις, για να πετύχουν μεγαλύτερη εκμετάλλευση, μεγαλύτερη κερδοφορία.

Από τα δύο αυτά ζητήματα που ενώνουν τον εργοδοτικό κόσμο και στη χώρα μας φαίνεται ότι και σήμερα, εν έτει 2003, οι επιχειρηματίες συνεχίζουν να θεωρούν τους εργάτες, όχι ανθρώπους, αλλά «ομιλούντα εργαλεία δουλιάς», εξαρτήματα των μηχανών. Αλλωστε, από τη δική τους κυρίως δουλιά εξαρτάται η πραγματοποίηση της κεφαλαιοκρατικής αναπαραγωγής.

Επίσης, οι επιχειρηματίες, χωρίς να το θέλουν, ομολογούν την πηγή του επιχειρηματικού κέρδους. Η οποία δεν είναι άλλη από τη ζωντανή ανθρώπινη εργασία, τη δρώσα εργατική δύναμη. Και το κέρδος μπορεί να είναι μεγαλύτερο, σε συνθήκες που η παραγωγικότητα της εργασίας είναι σταθερή, είτε αν μειωθεί ο μισθός (το πρώτο επιχείρημα) είτε αν παραταθεί η εργάσιμη μέρα - επιμήκυνση του χρόνου υπερεργασίας - προς όφελος του εργοδότη (το δεύτερο επιχείρημα).

Αρα, αυτό που ενδιαφέρει τους επιχειρηματίες, είναι η όσο το δυνατό μεγαλύτερη κατανάλωση ζωντανής εργατικής δύναμης - αν ήταν δυνατό να είχαν τους εργάτες στη διάθεσή τους 24 ώρες το 24ωρο - την οποία και θα πληρώνουν στη χαμηλότερη δυνατή τιμή. Μόνο που, προβάλλοντας αυτά τα επιχειρήματα, μιλούν σκόπιμα για ανόμοια πράγματα, προκειμένου να ικανοποιήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Σε ό,τι αφορά τα επίπεδα των μισθών σε κάθε χώρα, είναι γνωστό από την περίοδο της κλασικής αστικής οικονομίας (Ανταμ Σμιθ - Ρικάρντο) ότι αυτά καθορίζονται από το επίπεδο συσσώρευσης του κοινωνικού κεφαλαίου, σε συνδυασμό με την ωριμότητα της ταξικής πάλης, τη δυνατότητα του εργατικού κινήματος να αποσπά όλο και μεγαλύτερα μερίδια από το αυξανόμενο κοινωνικό προϊόν, που παράγουν οι εργάτες στους υλικούς τομείς της παραγωγής. Εξαρτώνται επίσης και από το «ιστορικό ή κοινωνικό στοιχείο, που καθορίζεται από χώρα σε χώρα από ένα πατροπαράδοτο βιοτικό επίπεδο. Δεν πρόκειται για την καθαρά φυσική ζωή, αλλά για την ικανοποίηση ορισμένων αναγκών, που πηγάζουν από τις κοινωνικές συνθήκες, στις οποίες είναι τοποθετημένοι οι άνθρωποι». (Κ.Μαρξ, «Μισθός, τιμή και κέρδος», «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 74).

Οσο, λοιπόν, πιο υψηλή είναι η συσσώρευση κεφαλαίου που έχει επιτευχθεί σε επίπεδο κοινωνίας, τόσο υψηλότεροι είναι και οι μισθοί των εργαζομένων και αντίστροφα: Οσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδα συσσώρευσης του κοινωνικού κεφαλαίου, τόσο χαμηλότερα διαμορφώνονται και οι μισθοί. Αυτό, βεβαίως, πρέπει να παίρνουμε υπ' όψιν ότι δε διαμορφώνεται έξω και από το «ιστορικό στοιχείο» και κυρίως από το επίπεδο της ταξικής πάλης. Ετσι, μπορεί να εξηγηθεί γιατί οι μισθοί στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι κατά πολύ υψηλότεροι απ' ό,τι στις χώρες της Ασίας ή της Ανατολικής Ευρώπης ή γιατί οι μισθοί στην Ελλάδα είναι 1.000 ευρώ και στη Βουλγαρία 120 ευρώ.

Ολ' αυτά, επίσης, πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε στη σχετικότητά τους, και κυρίως σε σχέση με το βαθμό εκμετάλλευσης σε κάθε χώρα. Για παράδειγμα, σε μια χώρα που ο βαθμός εκμετάλλευσης είναι πολλαπλάσιος σε σύγκριση με άλλη χώρα, θα είναι μεγαλύτερος και ο μισθός. Γεγονος, βέβαια, που εξαρτάται και απο το επίπεδο της ταξικής πάλης. Αλλά η διαφορά των μισθών είναι μικρότερη από τη διαφορά των βαθμών εκμετάλλλευσης ανάμεσα στις δύο χώρες. Ο εργάτης που παίρνει μεγαλύτερο μισθό, μπορεί και να είναι περισσότερο εκμεταλλευόμενος. Αυτό το ζήτημα του βαθμού εκμετάλλευσης στους διάφορους κλάδους καθορίζει και την τοποθέτηση κεφαλαίων διαφόρων κλάδων σε διάφορες χώρες, άρα και τη μεταφορά επιχειρήσεων, την εξαγωγή κεφαλαίων. Ετσι, σήμερα οι εξαγωγές κεφαλαίων γίνονται κυρίως στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και κυρίως σε κλάδους με υψηλή οργανική σύνθεση. Σ' αυτούς υπάρχει μεγαλύτερος βαθμός εκμετάλλευσης.

Οσο για το δεύτερο ζήτημα ότι δηλαδή στην Ευρώπη ο χρόνος εργασίας είναι το πολύ 40 ώρες, δηλαδή αρκετά μικρότερος σε σχέση με τη ΝΑ Ασία:

α) Από τέτοια άγρια ωράρια πέρασε και ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξής του μεταξύ του 17ου και μέχρι τα μισά του 19ου αιώνα.

β) Οτι οι κεφαλαιοκράτες και το πολιτικό τους σύστημα άρχισαν να ψηφίζουν νόμους (πρώτα στην Αγγλία) για ανθρώπινα ωράρια εργασίας, όχι γιατί έγιναν κοινωνικά ευαίσθητοι, αλλά το έκαναν μόνο όταν αντιλήφθηκαν ότι αν δεν προχωρούσαν σε κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στους τομείς αυτούς, η άνοδος της ταξικής πάλης που τις επέβαλε αυτές τις μεταρρυθμίσεις θα άνοιγε την προοπτική της κοινωνικής επανάστασης.

γ) Ο σταδιακός περιορισμός του εργάσιμου χρόνου από 70 και 80 ώρες τη βδομάδα σε 40 ώρες, είχε σχέση με τη δυνατότητα της ταχύτατης ανόδου της παραγωγικότητας της εργασίας, (προϋπήρξε της μείωσης του εργάσιμου χρόνου), άνοδος η οποία υπερκάλυψε τη μείωση των ωρών εργασίας, διατήρησε ή και αύξησε το ποσοστό σχετικής υπεραξίας και επιτάχυνε τις διαδικασίες συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, καθώς τα κεφάλαια, που ήταν σε θέση να αυξήσουν την παραγωγική δύναμη της εργασίας, κυριαρχούσαν στην αγορά και καταβρόχθιζαν τα πιο αδύνατα κεφάλαια, που δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσουν τους επιταχυνόμενους ρυθμούς των πρώτων.

Τα επιχειρήματα αυτά, βέβαια, δεν είναι σημερινά. Από τη στιγμή που τέτοιες απόψεις αγγίζουν τον πυρήνα των οικονομικών σχέσεων, το πώς δηλαδή θα μοιραστεί το παραγόμενο από τους εργάτες κοινωνικό προϊόν, μεταξύ αυτών και των επιχειρηματιών, τέτοιες απόψεις οι επιχειρηματίες διατύπωναν πάντα. Οπως αναφέρει ο Μαρξ («Το Κεφάλαιο», τ. 1ος, σελ. 621 - 622), ο Αγγλος βουλευτής Στάμπλτον είχε μιλήσει από το 1873 για τα μεροκάματα της Κίνας, στα οποία θα έπρεπε να προσαρμοστούν τα ευρωπαϊκά...

Επειδή το θέμα είναι επίκαιρο, αξίζει να παραθέσουμε το σχετικό απόσπασμα, το οποίο κυριολεκτικά σε μεταφέρει στις μέρες μας με τα όσα ακούγονται για το κλείσιμο της «Palco».

«Ο συγγραφέας του "Essay on Trade and Commerce", - αναφέρει ο Μαρξ - ένας συγγραφέας του 18ου αιώνα, προδίδει μονάχα το πιο ενδόμυχο μυστικό του αγγλικού κεφαλαίου, όταν κηρύχνει πως ιστορικό ζωτικό καθήκον της Αγγλίας είναι να κατεβάσει τον αγγλικό μισθό εργασίας στο γαλλικό και ολλανδικό επίπεδο. Ανάμεσα στ' άλλα λέει με αφέλεια: "Αν όμως οι φτωχοί μας (δηλαδή οι εργάτες) θέλουν να ζουν στην πολυτέλεια... πρέπει φυσικά η εργασία τους να είναι ακριβή... Φτάνει μόνο να ρίξουμε μια ματιά στον τρομακτικό σωρό των περιττών πραγμάτων που καταναλώνουν οι εργάτες μας της μανιφακτούρας όπως π.χ. το ρακί, το τζιν, το τσάι, τη ζάχαρη, τα φρούτα που έρχονται από το εξωτερικό, τη δυνατή μπίρα, τα σταμπάτα υφάσματα, τον ταμπάκο, τον καπνό κλπ.".

Ο συγγραφέας παραθέτει ένα απόσπασμα από το σύγγραμμα ενός εργοστασιάρχη του Νόρθχαμπτονσιρ, που θρηνεί λοξοκοιτάζοντας τον ουρανό: "Στη Γαλλία η εργασία είναι κατά ένα ολόκληρο τρίτο φθηνότερη, απ' ό,τι στην Αγγλία: γιατί οι Γάλλοι φτωχοί εργάζονται σκληρά, ενώ η τροφή και το ντύσιμό τους είναι πενιχρά, καταναλώνουν κυρίως ψωμί, καρπούς, λάχανα, ρίζες και παστό ψάρι. Κρέας τρώνε πολύ σπάνια και όταν το στάρι ανέβει στην τιμή τρώνε πολύ λίγο ψωμί". Φυσικά είναι δύσκολο - επισημαίνει ο συγγραφέας των Essay - να πετύχουμε μια τέτοια κατάσταση, δεν είναι όμως αδύνατο να την πετύχουμε, πράγμα που το αποδείχνει η ύπαρξή της τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ολλανδία"».

Σχολιάζοντας τις απόψεις αυτές ο Μαρξ αναφέρει: «Σήμερα προχωρήσαμε πολύ πιο πέρα χάρη στο συναγωνισμό που γίνεται στην παγκόσμια αγορά. "Αν η Κίνα - λέει ο βουλευτής Στάμπλτον στους εκλογείς του - αν η Κίνα γίνει μεγάλη βιομηχανική χώρα, δε βλέπω πώς ο εργατικός πληθυσμός της Ευρώπης θα αντέξει στον αγώνα, χωρίς να κατέβει ίσαμε το επίπεδο των ανταγωνιστών του" (Times 3 του Σεπτέμβρη 1873)

Οχι πια ηπειρωτικά, αλλά κινέζικα μεροκάματα, αυτός είναι τώρα ο σκοπός που επιδιώκει το αγγλικό κεφάλαιο», σχολιάζει ο Μαρξ.

Μετά από 130 ακριβώς χρόνια οι βιομήχανοι απαιτούν ανάλογα μέτρα.