Εγραφα την προηγούμενη Κυριακή πως για να καταλάβουμε πώς ακριβώς λειτουργεί παρεμβαίνοντας στην προσωπική μας ζωή ή και πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε, πρέπει να την προσεγγίσουμε συστηματικά. Μια τέτοιου είδους προσέγγιση, λοιπόν, είναι η «Τεχνολογική» που αντιμετωπίζει την τηλεόραση ως τεχνολογικό προϊόν. Σήμερα θα αναφερθώ στην κοινωνιολογική προσέγγιση και στην πολιτικοϊδεολογική.

Η τηλεόραση δε λειτουργεί μόνη της. Για την παραγωγή του τελικού τηλεοπτικού προϊόντος συνεργάζονται συνειδητά ή όχι πολλά υποκείμενα. Χρησιμοποιώ τη λέξη «υποκείμενα» με υπογράμμιση, γιατί οι συνεργάτες αυτοί υπόκεινται σε μια συγκεκριμένη υψηλή, μέση ή χαμηλή θεωρία. Υπακούουν, με άλλα λόγια σε ένα συγκεκριμένο «παράδειγμα». Είναι, επομένως φορείς ενός μηνύματος. Κι αυτό σημαίνει πως για να εκτιμήσουμε αυτό το προϊόν, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας το «παράδειγμα» στο όνομα του οποίου επιλέγεται, δομείται ως εικόνα και ως λόγος και εντέλει εκπέμπεται το μήνυμα. Η επίμονη, π.χ. προβολή της επίσκεψης του De Grecia τη μέρα που πραγματοποιήθηκαν τα μεγάλα αντιπολεμικά συλλαλητήρια, δεν ήταν τυχαία, είχε ως αφορμή της μια συγκεκριμένη ιδεολογική αφετηρία. Το κοινωνικό κύκλωμα της παραγωγής, που παράγει και το ιδεολογικό μήνυμα, το συγκροτούν ιδιοκτήτες - δημοσιογράφοι (ηθοποιοί) - θεατές. Θέλω να πω μ' αυτό, πως η TV δεν παράγει μονοπρόσωπα μηνύματα και οι στρεβλώσεις που προωθεί δεν ικανοποιούν ένα και μοναδικό «παράδειγμα». Αν κάναμε, π.χ. μια δημοσκόπηση εκείνες τις μέρες, με ερώτημα ποια ήτανε η καλύτερη εκπομπή, ο De Grecia ή το ρεπορτάζ των αντιπολεμικών εκδηλώσεων, θα ήταν ...άλλο το αποτέλεσμα στην Καλαμάτα και άλλο στην Καρδίτσα. Από κοινωνιολογική άποψη, επομένως, η προσέγγιση, η ανάλυση και η ερμηνεία του τηλεοπτικού προϊόντος είναι σύνθετη και δύσκολη διαδικασία, γιατί οι παράμετροι που θα τη στηρίξουν είναι πολλές φορές απροσδιόριστες και πολλές, πάλι, συγκυριακά σχετικές. Γι' αυτό πιστεύω πως η κοινωνιολογία των ΜΜΕ δεν έχει προχωρήσει στον τομέα αυτό. Γίνεται πολλές φορές φανερό ότι αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο η εφημερίδα και η τηλεόραση κι αυτό δεν είναι σωστό. Κι αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το διαπιστώσει αν ρίξει μια ματιά ακόμα και στα περιεχόμενα αυτών που εισηγήθηκαν βασικές θεωρίες για τα ΜΜΕ. Παράδειγμα η πρόσφατη έκδοση της Κοινωνιολογίας του Giddens όπου σε ένα σύνολο 757 σελ.για την τηλεόραση αφιερώνονται μόνο πέντε.

Πολιτική προσέγγιση: Συνήθως διατυπώνεται η γενική άποψη ότι η TV χρησιμοποιείται ως εργαλείο άσκησης πολιτικής. Αυτό θα έλεγα ότι είναι αυτονόητο. Γιατί έτσι κι αλλιώς όλα τα ΜΜΕ επινοήθηκαν γι' αυτό το σκοπό: να μετατρέπουν σε λόγο ή σε εικόνα τις σχέσεις εξουσίας και κοινού. Σχέσεις που συνιστούν την ουσία της πολιτικής. Οπως εξάλλου συμβαίνει με όλους τους ιδεολογικούς μηχανισμούς που δομούνται θεσμικά και λειτουργικά στο πλαίσιο των κυβερνητικών προγραμμάτων (π.χ. Η εκπαίδευση, η Εκκλησία). Εκείνο όμως που λείπει από αυτή την εκτίμηση, είναι η αναφορά στις μεθόδους μέσω των οποίων προωθούνται οι πολιτικές επιδιώξεις των ΜΜΕ και ιδιαίτερα της TV: Στην ιεράρχηση και στην έκταση των ειδήσεων, στην ασάφεια και την υποκειμενικότητα των γενικών σχολιασμών, ακόμα και στις περιπτώσεις δελτίων καιρού και τρίτο στην πολιτική ανάλυση της επικαιρότητας, που τις πιο πολλές φορές γίνεται με τη μορφή της προπαγάνδας. Και με τις μεθόδους αυτές επιδιώκεται: Η απόκρυψη της αλήθειας, η απόκρυψη ή διαστρέβλωση των αιτίων, η υποκατάσταση της προσωπικής συνείδησης με την απρόσωπη συλλογική τάση. Γι' αυτό ακριβώς έχει υποκατασταθεί ο προσωπικός σχολιασμός με τις αριθμητικές διατυπώσεις των γκάλοπ, η εκδήλωση της προσωπικής αμηχανίας με το απολίτικο «ΔΞ ΔΑ». Στην ίδια κατεύθυνση, βέβαια, εργάζονται η εικόνα, τα αθλητικά σχόλια και οι «κοινωνικές» εκπομπές. (Συνεχίζεται)