«Ω! Χιλή, μακρύ ανθοπέταλο από θάλασσα, κρασί και χιόνι» περιέγραφε ο Πάμπλο Νερούδα τη Χιλή, μία χώρα που βυθίστηκε στο φασιστικό σκοτάδι και άλλαξε ριζικά πορεία την 11η Σεπτέμβρη του 1973, μετά τη βίαιη και αιματηρή ανατροπή της κυβέρνησης της «Λαϊκής Ενότητας» και του Σαλβαδόρ Αλιέντε από τον στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ. Ουσιαστικά, εξαιτίας της επέμβασης εκ μέρους των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και του κτηνώδους χαρακτήρα της χούντας, το πραξικόπημα του Πινοσέτ γράφτηκε στο χρονικό της ιστορίας της Λατινικής Αμερικής, ως η πιο διαβόητη στρατιωτική ανάληψη ελέγχου εν είδει κατοχής.

Εντούτοις, η περίπτωση της Χιλής, αναφορικά με τη δράση των μυστικών υπηρεσιών και της CIA, είχε γίνει ευρύτατα γνωστή από τη δεκαετία του '60, ως η πιο επιτυχημένη υπόθεση της CIA. Για την ακρίβεια, όταν ο Αλιέντε κατά τις προεδρικές εκλογές του 1958 έχασε με διαφορά μόλις τρεις ποσοστιαίες μονάδες, οι ΗΠΑ αποφάσισαν ότι δεν μπορούν να κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια αναμένοντας την εκλογή του κατά τις επόμενες προεδρικές, που ήταν προγραμματισμένες για το 1964. Επί προεδρίας Τζον Φ. Κένεντι, το 1961, συστάθηκε εκλογική επιτροπή, με ανώτερους αξιωματούχους από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τη CIA και το Λευκό Οίκο, ενώ στο Σαντιάγο μια παράλληλη επιτροπή εγκαταστάθηκε εντός της αμερικανικής πρεσβείας.

«Η επέμβαση εκ μέρους της κυβέρνησης των ΗΠΑ στη Χιλή κατά τις εκλογές του 1964 ήταν κραυγαλέα, ασύστολη και σχεδόν αισχρή», θα δηλώσει αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών που είχε λάβει μέρος στις επιχειρήσεις της εποχής και θα συμπληρώσει «ότι τοποθετούσαμε ανθρώπους δεξιά και αριστερά, παντού, κυρίως στελέχη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και της CIA, με οποιαδήποτε σοβαρή ή αστεία επίσημη ιδιότητα».

Εγκαθιδρύθηκαν επιχειρησιακού επιπέδου σχέσεις με πολιτικά κόμματα - κλειδιά και δημιουργήθηκαν οι οργανικοί και προπαγανδιστικοί μηχανισμοί που ήταν ανά πάσα στιγμή έτοιμοι και ικανοί να επηρεάσουν βαθύτατα κομβικά τμήματα του πληθυσμού. Διάφορα σχέδια τέθηκαν σε λειτουργία όπως «εκπαίδευση και οργάνωση "αντικομμουνιστών" ανάμεσα σε αγρότες, στους κατοίκους των φτωχογειτονιών, στους συνδικαλιστές, στους φοιτητές, τα ΜΜΕ κ.ά...».

Μόλις ο μηχανισμός ήταν έτοιμος επιλέχθηκε ως υποψήφιος ο Εντουάρδο Φρέι, των Χριστιανοδημοκρατών, που σίγουρα είχε ένα προφίλ πιο «διαλλακτικό και πιο προοδευτικό» από τον υποψήφιο του Εθνικού Κόμματος. Σύμφωνα με το πόρισμα της αρμόδιας επιτροπής της Γερουσίας, η CIA «κόστισε» στο Εθνικό Θησαυροφυλάκιο των ΗΠΑ το ποσό των 20 εκατ. δολαρίων προκειμένου να εκλεγεί ο Φρέι, ποσό που ξεπερνά το ποσό που ξοδεύτηκε και από τα δύο κόμματα στις ΗΠΑ, Δημοκρατικό και Ρεπουμπλικανικό, στην εκστρατεία τους για τις προεδρικές εκλογές (Τζόνσον - Γκόλντγουότερ) κατά την ίδια χρονιά.

Μεγάλο μέρος των χρημάτων διοχετεύθηκε φυσικά από τη CIA και το Γραφείο Διεθνούς Ανάπτυξης (AID) προς οργανώσεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας που είχε ως στόχο την «πάλη κατά της διάδοσης του κομμουνισμού και του προτεσταντισμού», αλλά και της Επιχειρησιακής Ομάδας για τη Λατινική Αμερική. Ομάδα που στήθηκε τάχιστα κατόπιν εντολής της κυβέρνησης Κένεντι, «προκειμένου να ενισχυθεί η μάχη κατά του Κάστρο, αλλά και να αποφευχθεί η διάδοση του κομμουνισμού στη Λατινική Αμερική».

Ο Ντέιβιντ Ροκφέλερ πρόεδρος της «Chase Manhattan Bank», o Σ. Τζέι Πάρκισον εκτελεστικός διευθυντής της «Anaconda» μεταλλευτικής, που απομυζούσε και τον ορυκτό πλούτο της Χιλής, ο Χάρολντ Σ. Γκριν επικεφαλής της «International Telephone Company», εταιρίας που νεμόταν τις τηλεπικοινωνίες σχεδόν σε όλη τη Λατινική Αμερική και φυσικά ο διευθυντής της «PepsiCo»Ντόναλντ Μ. Κένταλ. Ομως άνθρωπος - σύνδεσμος - κλειδί της CIA στη Χιλή δεν ήταν άλλος από το «Χιλιανό Μέρντοχ», τον Αγκουστίν Εντουαρντς, ιδιοκτήτη της καθημερινής εφημερίδας «El Mercurio» και δεκάδων άλλων ΜΜΕ.

Τελικά, εκλέχθηκε ο Φρέι, αφού απέσπασε το 56% των ψήφων έναντι του 39% που έλαβε ο Σαλβαδόρ Αλιέντε. Οπως σημειώνεται στο πόρισμα της Γερουσίας, η τακτική της αντικομμουνιστικής υστερίας ήταν πιο αποτελεσματική στις γυναίκες. Πράγματι, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε απέσπασε 67.000 περισσότερους ψήφους στα εκλογικά τμήματα των ανδρών. Αντιθέτως ο Φρέι απέσπασε 469.000 περισσότερους ψήφους από τον Αλιέντε στα εκλογικά τμήματα των γυναικών.

Εντούτοις, οι εκλογές του 1970 επιφύλασσαν εκπλήξεις στη CIA, αλλά και στο Λευκό Οίκο, παρά τις προσπάθειες της «πολύ δυνατής ομάδας της μαύρης προπαγάνδας», που τόνιζαν περί «μιας νίκης του Αλιέντε που θα σημάνει βία και σταλινική καταπίεση», καθώς και τη σπορά ερίδων και ψευδών στοιχείων που θα προκαλούσαν οξύνσεις μεταξύ των κομμάτων που συνιστούσαν τη «Λαϊκή Ενότητα», προσδοκώντας την κατάρρευσή της, λίγο πριν τις εκλογές της 4ης Σεπτέμβρη. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χένρι Κίσινγκερ, Αμερικανός υπουργός Εθνικής Ασφαλείας, είχε δηλώσει(27/06/1970), σε σύσκεψη στο Λευκό Οίκο, στην Επιτροπή 40 -επιτροπή που συμμετείχαν ανώτατοι αξιωματούχοι του υπουργείου Εξωτερικών, Αμυνας και Εθνικής Ασφαλείας, καθώς και των μυστικών υπηρεσιών που ενέκριναν όλες τις μυστικές επιχειρήσεις ανά την υφήλιο- ότι «δε βλέπω γιατί πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει μια χώρα κομμουνιστική εξαιτίας της ανευθυνότητας του λαού της»...

Ομως ο Αλιέντε ως υποψήφιος της «Λαϊκής Ενότητας» κέρδισε τις εκλογές, έστω και με τη διαφορά των 39.000 ψήφων έναντι του αντιπάλου του του Εθνικού Κόμματος, Χόρχε Αλεσάντρι. H αναστάτωση είναι εμφανής κυρίως στα τηλεγραφήματα που έχουν «αποχαρακτηριστεί» το 1998, του Αμερικανού πρέσβη στη Χιλή, Εντουάρντ Κόρι, που έμειναν γνωστά και ως «διαγράμματα Κόρι», στα οποία διατυπώνονται κρίσεις και χαρακτηρισμοί πολύ ωμοί που φυσικά δεν μπορούν επ' ουδενί να ενταχθούν στη «διπλωματική γλώσσα». Ενώ περιέχουν όλες τις δραστηριότητες των πολιτικών θεσμών στη Χιλή, τις αντιδράσεις τους αναφορικά με τη νίκη της «Λαϊκής Ενότητας» κ.ά. Την ίδια στιγμή στο Λάνγκεϊ, η ηγεσία της CIA δεν μπορούσε να το πιστέψει: «Χάσαμε την υπόληψή μας μην εμποδίζοντας τον Αλιέντε να εκλεγεί. Η ήττα του Αλεσάντρι πλήγωσε τη CIA, μείωσε τη θέση της στο Λευκό Οίκο και πρόσβαλε την τιμή της», δήλωσε ανώτατος αξιωματούχος, επικεφαλής των επαφών μεταξύ Σαντιάγο και Ουάσιγκτον.

Στις 15 Σεπτέμβρη 1970 σε σύσκεψη στο Λευκό Οίκο μεταξύ των Χένρι Κίσινγκερ, Τζόνι Μίτσελ (υπουργό Δικαιοσύνης) και Ρίτσαρντ Χελμς (διευθυντή της CIA), τίθενται επί τάπητος οι κατευθύνσεις και η στρατηγική από τον πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον, ώστε να αποτραπεί η ορκωμοσία του Αλιέντε. Οπως καταγράφηκαν από τον Ρίτσαρντ Χελμς ιδιοχείρως (και είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που έχουν καταγραφεί εντολές Αμερικανού προέδρου για την ανατροπή μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης), το σχέδιο Φούμπελτ όπως ονομάστηκε περιέχει:

• Σώστε τη Χιλή έστω και εάν οι πιθανότητες είναι 1 προς 10
• Να μην ληφθούν υπόψη έξοδα και κίνδυνοι
• Καμία άμεση ανάμειξη της πρεσβείας
• 10.000.000 δολάρια άμεσα διαθέσιμα και περισσότερα εάν χρειαστεί
• Τους καλύτερους ανθρώπους μας και σε πλήρη ενασχόληση
• Σχεδιασμός παιχνιδιού
• Κάντε την οικονομία να ουρλιάξει
• Σχέδιο δράσης 48 ωρών.

Δημιουργήθηκε μία ειδική ομάδα κρούσης και δράσης υπό την αιγίδα της CIA και την επίβλεψη του αναπληρωτή διευθυντή σχεδιασμού, Θωμά Καραμεσσίνη. Ενα πραξικόπημα ή η δολοφονία του Αλιέντε δεν απορρίπτονταν φυσικά και ένα παράλληλο σχέδιο, όπως εμφανίζεται στα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα καταγράφηκε στις διαβουλεύσεις μεταξύ του Χένρι Κίσινγκερ, του Θωμά Καραμεσσίνη και του Αλεξάντερ Χέιγκ, γνωστό και ως «Τρακ ΙΙ» για πραξικόπημα εάν είναι δυνατόν ή τη συνέχιση «της πίεσης σε κάθε αδύναμη πλευρά του Αλιέντε»...

Τέσσερις ημέρες πριν τη συνεδρίαση του χιλιανού Κογκρέσου, στις 26 Οκτώβρη, όπου τελικά ο Αλιέντε θα λάβει την ψήφο εμπιστοσύνης, δολοφονείται ο επικεφαλής των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός, Ρενέ Σνάιντερ. Και ήταν μόνο η αρχή...