To λιτό επιστέγασμα μιας τριαντάχρονης περιπέτειας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Σαντορίνης, μόλις πριν δύο Κυριακές έγινε πρώτης τάξης ευκαιρία για προεκλογική ψηφοθηρία. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Σαντορίνης, σε μια «πληθωρική» τελετή που νόμιζε κανείς πως αυτή η στέγη για τις προϊστορικές αρχαιότητες της Σαντορίνης άρχισε να χτίζεται τουλάχιστον τον τελευταίο χρόνο και πως η ανασκαφή του Ακρωτηρίου είναι και αυτή πρόσφατη. Η εντύπωση ήταν αυτή και οι προεκλογικοί «πανηγυρισμοί» δεν επέτρεψαν να αλλάξει ούτε όταν στο περιθώριο των λόγων ακούστηκε η 30χρονη πορεία του Μουσείου, που κατασκευάστηκε το 1970, επί των ημερών του καθηγητή Σπυρ. Μαρινάτου και λειτούργησε μόλις προχτές. Οσο για την ανασκαφή, η βήμα - βήμα αποκάλυψη του προϊστορικού Ακρωτηρίου, που άρχισε επίσης το 1970, και η πόντο - πόντο συντήρηση των ευρημάτων είναι ίσως μια ιστορία όχι λιγότερο σημαντική από την ιστορία του ίδιου του προϊστορικού οικισμού. Μάλλον δεν είναι τυχαίο που ο Σπ. Μαρινάτος «έσβησε» εκεί το 1974.

Πίσω από τα πολλά φώτα εκείνων των κυριακάτικων εγκαινίων ατόνησε τόσο ώστε να «σβήσει και αυτή, η σύγχρονη περιπέτεια, της προϊστορικής Θήρας. Για το Μουσείο, χτισμένο σε μια ράχη των Φηρών, εργάζονται χρόνια οι αρχαιολόγοι της ΚΑ` Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, προκειμένου να επιλέξουν τα εκθέματα και τις θέσεις τους και οι συντηρητές της Διεύθυνσης Συντήρησης για να αποκαταστήσουν στα ευρήματα το πέρασμα της ιστορίας και το χρόνου. Η μέχρι τώρα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού χρησιμοποίησε τη χρονική συγκυρία της ετοιμότητας γι' αυτή την έκθεση και όσο μπόρεσε την οικειοποιήθηκε.

Η ανασκαφή στο Ακρωτήρι ξεκίνησε το 1967 από το Σπ. Μαρινάτο και μετά το θάνατό του συνεχίστηκε από τον καθηγητή, Χρίστο Ντούμα. Η πορεία των ανασκαφών έφερε στο φως μια πόλη που αναπτύσσεται από την 3η χιλιετία και το νεολιθικό ψαροχώρι γίνεται ένας οργανωμένος οικισμός. Ο πολιτισμός του Ακρωτηρίου αναπτύσσεται ραγδαία μετά το σεισμό των αρχών του 17ου αιώνα π. Χ., ώσπου εξαφανίζεται με την έκρηξη του ηφαιστείου στο τέλος του ίδιου. Δεκάδες κινητά ευρήματα και περίφημες τοιχογραφίες έρχονται στο φως για να δηλώσουν μια πόλη με ποικίλες δραστηριότητες, αλλά κυρίως ένα κομβικό εμπορικό λιμάνι, που δέχεται όχι μόνο τα προϊόντα, αλλά και τις επιδράσεις των σύγχρονων πολιτισμών. Οικοδομούνται μεγαλοπρεπή δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, πλούσια επιπλωμένα και διακοσμημένα και οργανώνεται μια κοινωνία με πολλά επαγγέλματα μέχρι και δημόσιες υπηρεσίες. Σήμερα από αυτή την πόλη γνωρίζουμε μόνο το 3%.

Από τότε που άρχισε η γη του Ακρωτηρίου να αποκαλύπτει τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς, επί Μαρινάτου, στήθηκε ένα ολόκληρο εργαστήριο αρχαιολόγων, συντηρητών, τεχνιτών για να υποστηρίξει το νέο κεφάλαιο που άνοιγε στην ιστορία του Αιγαιακού πολιτισμού. Στο χώρο της ανασκαφής δημιουργήθηκε και το εργαστήριο για τη συντήρηση των ευρημάτων, που έμελλε να εξελιχθεί σε φυτώριο συντηρητών.

Οταν ο τότε επιθεωρητής Συντήρησης, Τάσος Μαργαριτώφ, κατέβηκε το 1967 στη Σαντορίνη μας λέει ότι «τότε έβγαιναν σπαράγματα που δεν ταίριαζαν μεταξύ τους. Τα είδα και είπα ότι εδώ έχουμε ουρές πιθήκων όχι λίμνες και ποτάμια. Αρχισα λοιπόν να τα ταιριάζω και με τα δικά μου υλικά να κάνω δείγματα και να εφαρμόζω νέες τεχνικές συντήρησης. Εκείνη την εποχή η Υπηρεσία δεν είχε ούτε υλικά». Οταν αργότερα ήρθε στο φως ο «Αφρικάνος» και τα κεφάλια των πιθήκων ήταν η αρχή για να λυθεί ο γρίφος. Ο Τάσος Μαργαριτώφ θυμάται ότι όλα αυτά χρειάζονταν συντηρητές για να τα διατηρήσουν «και ήταν τόσο μεγάλη η έκταση, ώστε πείστηκε ο Μαρινάτος να στηθεί η Σχολή Συντήρησης στο Βυζαντινό Μουσείο, το 1969 όπου εκεί εκπαιδεύτηκαν οι συντηρητές που δούλεψαν στη Σαντορίνη».

Το Μουσείο, που άνοιξε πρόσφατα, φιλοξενεί τέσσερις εκθεσιακές ενότητες που περιγράφουν αυτή την περιπέτεια και αναφέρονται στην ιστορία της έρευνας, στη γεωλογική ιστορία του νησιού και στην πολιτισμική του διαδρομή από τη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο μέχρι την περίοδο ακμής της Θήρας (17ος π. Χ.) και την έκρηξη του ηφαιστείου. Για τις ανάγκες της έκθεσης μεταφέρθηκαν από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο οι τοιχογραφίες της Σαντορίνης, μοναδικά δείγματα ζωγραφικής τέχνης, που δεν περιοριζόταν στη διακόσμηση αποκλειστικά δημόσιων χώρων, αλλά ήταν κάτι σαν τρόπος ζωής των κατοίκων του Ακρωτηρίου. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αρκετές περιπτώσεις βρέθηκαν και προγενέστερα στρώματα τοιχογραφιών από εκείνες που ήταν σύγχρονες της έκρηξης. Εξάλλου όταν στη Θήρα αρχίζει η μνημειακή ζωγραφική ήδη τα εργαστήρια κεραμικής παράγουν αγγεία με εικονιστικές παραστάσεις, όπου στην πορεία οι δύο τεχνικές ζωγραφικής αλληλοδανείζονται θέματα, που επί το πλείστον προέρχονται από τη φύση. Ανάμεσα σε αυτές τις τοιχογραφίες ξεχωρίζουν εκείνες της οικίας των Γυναικών, η τοιχογραφία των Πιθήκων, αλλά και η τοιχογραφία με το ανάγλυφο κόσμημα.

Μεταξύ όμως αγγείων, τοιχογραφιών, ειδωλίων και κοσμημάτων εκτίθεται και το πιο πρόσφατο εύρημα, το χρυσό ειδώλιο αιγάγρου, μικρών διαστάσεων, για την προέλευση του οποίου η μελέτη και η συνέχιση των ανασκαφών θα δώσει τις απαντήσεις. Παράλληλα φιλοξενούνται ευρήματα από άλλες θέσεις της Σαντορίνης που ανέσκαψε η ΚΑ` Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και χρονολογούνται από την 5η χιλιετία έως το 17ο αι. π. Χ.