Αυτή η πολυετής εμπειρία είναι ταυτόσημη μ' αυτήν που πέρασαν όλες οι καπιταλιστικές χώρες στα τέλη του 18^ου με αρχές του 19^ου αιώνα. Αξίζει, όμως, να σημειωθεί ότι το 1916, μόλις έναν περίπου χρόνο πριν από την Οχτωβριανή Επανάσταση, στο τσαρικό Κοινοβούλιο κυριαρχούσε η ιδέα της νομιμοποίησης της χρήσης των ναρκωτικών. Η Επανάσταση πρόλαβε να βάλει τέλος σ' εκείνη την πρώτη προσπάθεια αποποινικοποίησης. Ο εμφύλιος πόλεμος, καθώς και η επέμβαση των κυριότερων καπιταλιστικών δυνάμεων, με στόχο να ανατρέψουν τη λαϊκή εξουσία, υπέσκαψαν την και χωρίς αυτά εξασθενημένη, από τον πόλεμο με τη Γερμανία, οικονομία. Η πείνα και οι ασθένειες χτύπησαν ολόκληρες περιοχές. Εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά έμειναν ορφανά κι άστεγα, αυξάνοντας τον αριθμό των εγκαταλειμμένων παιδιών, που πλαισίωναν και τις γραμμές των ναρκομανών. Το ορμητικό κύμα της ναρκομανίας, καθώς και της εγκληματικότητας, ήταν επίσης ένα άμεσο αποτέλεσμα του κοινωνικού και ταξικού ανταγωνισμού, που με ιδιαίτερη οξύτητα σημειώθηκε την περίοδο μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ιδιοκτήτες των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, που παρήγαγαν και διέθεταν τα ναρκωτικά σκευάσματα, αντιδρώντας στην απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας τους από τις επαναστατικές αρχές, έριξαν στη «μαύρη αγορά» εκατοντάδες κιλά ναρκωτικών φαρμάκων, ελπίζοντας να προκαλέσουν βία και κύμα μαζικών ταραχών στη χώρα².

Ομως, η Επανάσταση κέρδισε και αυτό το στοίχημα, αφού: «Η εξάλειψη του υλικού συμφέροντος, της ανεργίας, της εγκατάλειψης των παιδιών, της αγραμματοσύνης, η ανάπτυξη της μόρφωσης και του πολιτισμού των κατοίκων στα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, καθώς και η λήψη νομικών, οργανωτικών και πρακτικών μέτρων κατά της παράνομης κυκλοφορίας των ναρκωτικών και της χρήσης τους, επέτρεψαν την ουσιαστική μείωσή τους»³.

Σε όλη τη σοσιαλιστική περίοδο, αρχίζοντας από το 1924, όταν εκδόθηκε το «Διάταγμα για την ποινική δίωξη της διακίνησης ναρκωτικών», έως και μέχρι το 1991, οι αρχές με κάθε δυνατό μέσο προσπαθούσαν να εμποδίσουν τη διάδοση των ναρκωτικών. Σ' ό,τι αφορά στα κατασταλτικά μέσα, το βάρος δινόταν στην καταστολή πρώτα απ' όλα της παραγωγής ναρκωτικών, κυρίως στις περιοχές της Κεντρικής Ασίας, όπου υπήρχε μεγάλη παράδοση καλλιέργειας ναρκωτικών. Το σοσιαλιστικό κράτος δε δίωκε με αυστηρά μέτρα τον χρήστη, μια και ο Ποινικός Κώδικας (μέχρι το 1991) προέβλεπε για χρήση ναρκωτικών χρηματικό πρόστιμο ή κράτηση 15 ημερών, αλλά την ίδια ώρα υποχρέωνε τον χρήστη ναρκωτικών ουσιών να μπει σε πρόγραμμα αποκατάστασης. Κι αυτό το μέτρο ξεκινούσε από την αντίληψη ότι η χρήση των ναρκωτικών δεν καταστρέφει μόνο τη ζωή του ίδιου του χρήστη, αλλά και της οικογένειάς του, του κοινωνικού του περίγυρου!

Αυτό το εκρηκτικό πρόβλημα, που κληρονόμησε ο σοσιαλισμός από το καπιταλιστικό σύστημα, ήταν ουσιαστικά για το νέο κοινωνικό σύστημα μια «ωρολογιακή βόμβα»! Είναι χαρακτηριστικό πως, με βάση τα στοιχεία που υπάρχουν, τα πρώτα χρόνια τις σοβιετικής εξουσίας υπήρχαν 7,5 εκατομμύρια εγκαταλειμμένα παιδιά, εκ των οποίων τουλάχιστον το 10% έκανε χρήση ναρκωτικών ουσιών⁴.

Κι όμως, μέσα σε μερικά χρόνια, το σοβιετικό κράτος μπόρεσε να περιθάλψει όλα αυτά τα παιδιά σε ειδικές μορφωτικές - εργασιακές κολεκτίβες, μόρφωσε χιλιάδες ειδικούς, γιατρούς και παιδαγωγούς, ξεσήκωσε ολόκληρη την κοινωνία «στο πόδι» κατά των ναρκωτικών, χτυπώντας στη ρίζα του το πρόβλημα. «Στις συνθήκες της σοβιετικής εξουσίας έγινε η επεξεργασία κι εφαρμογή ενός ολόκληρου συστήματος οργανωτικών, νομικών, ιατρικών, παιδαγωγικών δραστηριοτήτων, με στόχο την πρόληψη της ναρκομανίας και της τοξικομανίας παιδιών κι εφήβων»⁵. Να σημειωθεί ότι αυτός ο αγώνας δε στρεφόταν μόνον ενάντια στη χρήση γνωστών ναρκωτικών ουσιών, αλλά και σε άλλα ναρκωτικά, τοξικά υποκατάστατα, που μπορούσαν να βρεθούν πολύ εύκολα. Για παράδειγμα, ενάντια στην πόση πυκνού εκχυλίσματος τσαγιού, ενός προϊόντος ιδιαίτερα διαδομένου στη Ρωσία.

Αποτέλεσμα αυτού του συνόλου των μέτρων ήταν η σχεδόν συντριπτική συρρίκνωση του φαινομένου της ναρκομανίας στην ΕΣΣΔ και εδώ δεν μπορεί κανείς να μη σημειώσει τη συνεισφορά της αύξησης του μορφωτικού επιπέδου, της δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου από τη νεολαία, της σιγουριάς που αυτή ένιωθε για την αυριανή μέρα, αλλά και όλο το σύνολο των κοινωνικών αξιών και ιδανικών που κυριαρχούσαν στην κοινωνία.

Την περίοδο 1960 - 1980 παρουσιάζεται μια αύξηση των χρηστών, σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο και οι χρήστες διπλασιάζονται κι από 23 χιλιάδες υπολογίζονται περίπου στις 50 χιλιάδες άτομα, ενώ οι εξαρτημένοι από 10 χιλιάδες υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τις 15 χιλιάδες⁶. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, αυτή η αύξηση ήταν αποτέλεσμα, τόσο της μείωσης της ιδεολογικοπολιτικής δουλιάς στη νεολαία, όσο και αντανάκλαση άλλων προβλημάτων που εμφανίζονται εκείνη την περίοδο στην ΕΣΣΔ, όπως, π.χ., είναι η διείσδυση δυτικών προτύπων συμπεριφοράς στη νεολαία. Αλλά ακόμη και τότε ο παραπάνω αριθμός, όταν μιλάμε για μια χώρα 250 εκατομμυρίων ανθρώπων, δεν μπορεί να συγκριθεί με τα ανάλογα φαινόμενα στις καπιταλιστικές χώρες. Για παράδειγμα, το ειδικό βάρος των εγκλημάτων που είχε σχέση με την παράνομη κυκλοφορία των ναρκωτικών το 1981 αποτελούσε το 1% από όλα τα διαπιστωμένα εγκλήματα, την ώρα που τα επίπεδα της εγκληματικότητας ήταν ασύλληπτα μικρότερα, σε σχέση με τον καπιταλιστικό κόσμο. Η στατιστική λέει ακόμη πως τα εγκλήματα που σχετίζονταν με τη διακίνηση των ναρκωτικών τα τελευταία χρόνια του σοσιαλισμού ήταν κατά 20 φορές (!) λιγότερα σε σχέση μετά από δέκα χρόνια, δηλαδή το 2000⁷. Κι αυτό, παρά την παραδοχή των ρωσικών αρχών πως σήμερα μπορούν να εντοπίσουν μόνον ένα μικρό αριθμό τέτοιων εγκλημάτων.