Ο θεσμός των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, που η ΓΣΕΕ τον «σέβεται», αλλά το ΠΑΜΕ είναι που καλεί στην υπεράσπισή του, έχει δεχτεί σημαντικά χτυπήματα από την κυβερνητική πολιτική, με τις «ευλογίες» της πλειοψηφίας της διοίκησης της ΓΣΕΕ.

Πριν το 1998, ήταν αδιανόητο να μην εφαρμοστεί επίσημα τουλάχιστον κάποια συλλογική σύμβαση εργασίας, εκτός του ότι ήταν και παράνομο. Με τον ίδιο αντεργατικό νόμο που χτυπήθηκε το 8ωρο, η κυβέρνηση άρχισε να «πριονίζει» τις συμβάσεις. Η αρχή έγινε με τις διατάξεις για τα Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης. Για επιχειρηματικές δράσεις και εργασία κάθε μορφής που γίνεται με βάση αυτές τις συμφωνίες, επιτρέπεται η αμοιβή των εργαζομένων με τα κατώτατα όρια που ορίζει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, ανεξάρτητα από την ειδικότητα, την προϋπηρεσία, την οικογενειακή κατάσταση και τον κλάδο απασχόλησής τους. Καταργούνται δηλαδή οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας και το δικαίωμα σύναψης επιχειρησιακής σύμβασης εργασίας!

Πριν από αυτό το απευθείας χτύπημα, υπήρξαν και άλλες προσπάθειες απαξίωσης των συλλογικών συμβάσεων, προσπάθειες που συνεχίζονται και σήμερα. Ενδεικτική είναι η καθυστέρηση υπογραφής της ΕΓΣΣΕ, ανεξάρτητα από το περιεχόμενό της. Η Εθνική Σύμβαση καθορίζει τις αμοιβές ενός σημαντικού αριθμού εργαζομένων, παράλληλα όμως λειτουργεί σαν βάση για τη διαπραγμάτευση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων, που με τη σειρά τους αξιοποιούνται για καλύτερες επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας. Η καθυστέρηση της ΕΓΣΣΕ οδηγεί σε καθυστέρηση της σύναψης των κλαδικών συμβάσεων ή στην υπογραφή τους πριν καταληχθούν οι αυξήσεις στο κατώτερο μεροκάματο και το μισθό.

Πέρα από αυτό, έχει πια καθιερωθεί η σύναψη διετούς σύμβασης τα τελευταία χρόνια, κάτω και από την εκφρασμένη θέση των βιομηχάνων ότι επιθυμούν συμβάσεις όσο γίνεται μεγαλύτερης διάρκειας.

Γενικότερα, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, των ευρωπαϊκών εργοδοτικών οργανώσεων, αλλά και των συμβιβασμένων εργατικών συνδικαλιστικών οργανώσεων όπως της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων, γίνεται μεγάλη συζήτηση για το ρόλο των εθνικών συμβάσεων και τον τρόπο που αυτές θα καταρτίζονται στο μέλλον. Πολλοί μιλούν και για συμφωνίες μεταξύ εργοδοτών - εργαζομένων - κυβερνήσεων, στη βάση των απαιτήσεων της ανάπτυξης και της ενίσχυσης της «ανταγωνιστικότητας».

Μέχρι πριν λίγο καιρό υπήρξε συστηματική επίθεση και στην κλαδική σύμβαση των τραπεζοϋπαλλήλων. Ορισμένες τράπεζες, ξένες και ιδιωτικές, θεωρούσαν ότι δεν πρέπει να δεσμεύονται από τη σύμβαση. Η σύμβαση αυτή δεν υπογράφεται από την Ενωση Ελληνικών Τραπεζών, αλλά από εξουσιοδοτημένους εκπροσώπους των τραπεζών, στις οποίες πρέπει να απασχολείται ένα σημαντικό τμήμα του συνόλου των τραπεζοϋπαλλήλων.

Οι αλλεπάλληλες δικαστικές προσφυγές δε δικαίωσαν τις τράπεζες αυτές, ωστόσο παράλληλα ασκείται από όλες τις τράπεζες μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική αμοιβών με «μπόνους», επιβραβεύσεις της παραγωγικότητας και άλλες μορφές, που διαχωρίζουν τους εργαζόμενους και ξεφεύγουν από το πνεύμα της κλαδικής σύμβασης.

Χαρακτηριστικό είναι, επίσης, ότι σε πολλές τράπεζες το εκκαθαριστικό του μισθού δεν είναι αναλυτικό, δεν περιγράφει δηλαδή τα διάφορα επιδόματα, απλώς αναγράφει το συνολικό ποσό, προκειμένου να καλλιεργήσει την αντίληψη της αμοιβής ύστερα από συμφωνία, μέσα από την οποία καλύπτονται όλες οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις του εργαζόμενου. Συχνό είναι και το φαινόμενο η αμοιβή να περιλαμβάνει και τις... υπερωρίες, ανεξάρτητα από το πόσες θα γίνουν!

- Ανάλογες βολές στις συμβάσεις υπήρξαν και από βιομήχανους της κλωστοϋφαντουργίας, κυρίως της Βόρειας Ελλάδας. Οι εργαζόμενοι και τα συνδικαλιστικά όργανα του κλάδου βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση για την απόκρουση αυτών των επιθέσεων.

Ο Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας δημιουργήθηκε με σκοπό τη διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων σε εκείνες τις περιπτώσεις που υπήρχε στασιμότητα στην υπογραφή συλλογικών συμβάσεων, παρά τις πιέσεις των εργαζομένων. Η ιδέα ενός ανεξάρτητου φορέα, που θα επεξεργαζόταν τις προτάσεις των δυο μερών ώστε να βρει μια συμβιβαστική και κοινά αποδεκτή λύση, επιβαρύνεται από το γεγονός ότι οι περισσότερες προτάσεις και διαιτητικές αποφάσεις κινούνται στα όρια της εκάστοτε εισοδηματικής πολιτικής που αποφασίζεται από την κυβέρνηση.

Προεκλογικά, η κυβέρνηση παρουσίασε με τη μορφή φιλεργατικής εξαγγελίας τη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό της ασφαλιστικής εισφοράς εκείνων που αμείβονται με την ΕΓΣΣΕ. Ανεξάρτητα από τις επικίνδυνες και ορατές προεκτάσεις του μέτρου σε βάρος της κοινωνικής ασφάλισης, οι βιομήχανοι που το εμπνεύστηκαν το χρησιμοποιούν για να δώσουν συμβολικό ποσοστό αυξήσεων, στα πλαίσια της Εθνικής Σύμβασης που βρίσκεται στο στάδιο των διαπραγματεύσεων! Ετσι, η κυβέρνηση έκανε μια ευθεία παρέμβαση στη διαδικασία της συλλογικής διαπραγμάτευσης, η οποία χειροκροτήθηκε από τη ΓΣΕΕ!

Οι προσπάθειες των εργοδοτών σε διάφορους κλάδους να πλήξουν το θεσμό των συλλογικών συμβάσεων, βάζει από τα πράγματα την ανάγκη συντονισμένου αγώνα των εργαζομένων για την απόκρουση της επίθεσης, καθώς είναι δύσκολο σήμερα ένας κλάδος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και με διάρκεια τα αλλεπάλληλα χτυπήματα.