Ενα ξεχωριστό, ιστορικό οδοιπορικό θα κάνουμε σήμερα στον πορθμό που χωρίζει την Ευρώπη από την Μικρά Ασία και συνδέει τη θάλασσα του Μαρμαρά με το Αιγαίο Πέλαγος. Λένε ότι τα Δαρδανέλια προήλθαν, όταν μια ποτάμια κοιλάδα κατακλύστηκε από τη θάλασσα μετά από καθίζηση της ξηράς. Λένε... Και τι δε λένε. Γεμάτα ιστορία είναι. Ας ακολουθήσουμε τα βήματα του κυριακάτικου ξεναγού μας, του συγγραφέαΒασίλη Λιόγκαρη.

***

Κομβικό σημείο αναφοράς. Κλειδί του κόσμου. Πέρασμα από την Δύση στην Ανατολή. Απ' την Ευρώπη στην Ασία και αντίστροφα. Μετερίζι αγώνων και διαπλοκών. Πολεμικές συρράξεις, πολιτικές ίντριγκες συνωμοσίες και μηχανορραφίες για την κατοχή και τον έλεγχό τους. Διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, καταστράφηκαν και έμεινα σε όλους γνωστά με την ονομασία «τα στενά».

-- Αλλά γιατί Δαρδανέλια κι όχι με το δικό τους πασίγνωστο και ελληνικότατο όνομα, παρμένο από την αρχαία μυθολογία. Το σημείο που η ΕΛΛΗ έπεσε από το χρυσόμαλον δέρας που οδηγούσε ο αδελφός της Φρίξος και πήρε το όνομα Ελλήσποντος.

«Εν μέσω ενθαμιλωμένης καλλονής του εδάφους και απαράμιλλου ειδυλλιακής αρμονίας, ήν επαυξάνει επί πολύ ο επιχαρίτως την θρακική Χερσόνησον, περιλούων αγάρρους Ελλήσποντος, ιδρύεται από Αρχαιοτάτων χρόνων η πόλις Μάδυτος, κειμένη δύο περίπου μίλια της Σηστού και απέναντι της Αβύδου».

Το σημείο ακριβώς που αλυσόδεσε και ξυλοκόπησε ο Ξέρξης γιατί φουρτούνιασε και τον εμπόδισε να περάσει στην απέναντι (ευρωπαϊκή) όχθη.

Το σημείο που ακόμα και σήμερα υπάρχει το Κάστρο της αρχόντισσας Ηρώ - που σύμφωνα με τη μυθολογία - έβαλε από κάτω ένα φανάρι για να το βλέπει από απέναντι ο αγαπημένος της Λέανδρος, να κολυμπά και να έρχεται να την βρίσκει. Οταν το μάθανε οι δικοί της, αλλάξανε την θέση του φαναριού. Το βάλανε στα βράχια και κολυμπώντας ο Λέανδρος έπεσε πάνω τους και σκοτώθηκε, όπως λέει ο μύθος και το τραγούδι. «Μια φορά στα Δαρδανέλια, ένας Λέανδρος με αφέλεια κολυμπούσε να 'βρει την Ηρώ».

***

Ο δρόμος προς την Μάδυτο λοιπόν, θα ήταν ένα ταξίδι νοσταλγίας γεμάτο γλυκές και πικρές θύμησες για τους γονείς και τους παππούδες μας, που εάν ζούσαν θα ολοκληρώνονταν ο αιώνιος πόθος της επιστροφής στα άγια χώματα, που δεν έγινε ποτέ.

Για μας τους νεότερους, τους απογόνους, ήταν σκοπός και όνειρο ζωής. Ηταν ένα προσκύνημα. Να πατήσουμε όπου πάτησαν κι αυτοί, να αγγίξουμε ό,τι άγγιξαν κι αυτοί, να αναπνεύσουμε ό,τι ανέπνευσαν κι αυτοί και να γαλουχηθούμε με τις ιστορίες, τους μύθους και τις παραδόσεις τους. Με δυο λόγια, να σμίξουμε οι γενιές. Η δική τους και η δική μας. Το τότε και το τώρα.

Ο δρόμος προς τη Μάδυτο λοιπόν ήταν στεφανωμένος με προσδοκίες και μνήμες βαθιές που έφταναν στ' αυτιά μας από τις αφηγήσεις και τον απόηχο των παραμυθιών και των θρύλων.

Μας περίμενε η Ξάνθη και μας ξεπροβόδισε η Αληξ-πολις. Μας υποδέχτηκε ο Εβρος και ο εύφορος κάμπος της Ανατολικής Θράκης.

Στη διασταύρωση από το Κεσάν πήραμε δεξιά το δρόμο για την Καλλίπολη, όπου δεν άργησε να φανεί ο «αγάρρους Ελλήσποντος». Ο πυρετός της μεγάλης στιγμής άρχισε να ανεβαίνει, όταν «εν μέσω ενθαμιλωμένης καλλονής του εδάφους φάνηκε η ψυχή της ψυχής μας ή από παλαιοτάτων χρόνων κτισμένη πόλις της Μαδύτου».

Σήμερα ένα λησμονημένο ταπεινοχώρι που οι Τούρκοι ονομάζουν Ετζέ - Αμπάτ (όμορφη θέα).

Ολων μας το μυαλό πήγε στην αποφράδα μέρα της 16ης Απριλίου 1915, την ημέρα της μεγάλης καταστροφής. Οι μπόμπες των συμμάχων χτυπούν, καίνε και ρημάζουν, ό,τι ωραιότερο είχε μέχρι τότε συντελεστεί. Την ίδια την ιστορία, την ίδια την ψυχή της πόλης, αφήνοντας μόνο ερείπια, καπνούς κι εκατοντάδες νεκρούς.

Κι όσοι επέζησαν, απορημένοι ψυχικά και σωματικά κουρέλια, μ' ένα μπογαλάκι στον ώμο, στοιβαγμένοι σε σαπιοκάραβα τράβηξαν στα βάθη της Τουρκιάς, τον δρόμο της προσφυγιάς.

Εμείς ψάχνουμε στ' απομεινάρια να συνδέσουμε μνήμες και αφηγήσεις. Βρήκαμε πεταμένα μερικά κόκκινα τούβλα που έγραφαν πεντακάθαρα την λέξη «Μάδυτος». Τίποτ' άλλο. Πήραμε από ένα τούβλο, το σφίξαμε στην αγκαλιά σαν κάτι ιερό, σαν κάτι πολύ αγαπημένο και το κρατήσαμε για ανάμνηση.

***

Με το φέρι-μποτ περάσαμε στην απέναντι ασιατική ακτή. Τα ιστορικά Δαρδανέλια. Το Τσανάκ - Καλέ, όπου παλικαρούδια οι πατεράδες μας, πηγαίνανε με τα καΐκια τους ν' αγοράσουνε δερμάτινες ζωστήρες και να δουν από κοντά τις όμορφες χανούμισσες. Σήμερα το Τσανάκ - Καλέ είναι μια μοντέρνα πόλη ευρωπαΐζουσα.

Προχωρήσαμε και ήρθαμε σε επαφή με τα ερείπια και την ιστορία της Τροίας. Τον Πάρη, την Ελένη, τον Μενέλαο, τον Αγαμέμνονα, τον Εκτορα, τον Πρίαμο, την Εκάβη.

Παρακάτω μας περίμενε το Αϊβαλί, η Πέργαμος, η Σμύρνη, τα Βουρλά, η Εφεσος. Αλλά αυτά είναι ένας άλλος σταθμός.