Τα τελευταία χρόνια, τα μέσα με τα οποία επιχειρείται η χειραγώγηση των νεολαιίστικων συνειδήσεων έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ. Ως ένα βαθμό είναι παλιά και δοκιμασμένα και χρησιμοποιούνται είτε με την κλασική τους μορφή είτε με την εκσυγχρονισμένη. Ωστόσο υπάρχουν και κάποια «νεωτερικά» που έχουν μπει σε λειτουργία. Παλιά και νέα μέσα έχουν έναν και μόνο στόχο: να προετοιμάσουν ανθρώπους, οι οποίοι μέσα από το σχολείο, το πανεπιστήμιο, το στρατό, την παραγωγή να αποτελέσουν «καλολαδωμένα γρανάζια» για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος.

Σκοπός του άρθρου είναι να παρουσιαστούν κωδικοποιημένα κάποια από τα μέσα, τα οποία χρησιμοποιεί η αστική τάξη για τη χειραγώγηση των νεανικών συνειδήσεων, να εξεταστεί με ποιο τρόπο αυτά λειτουργούν κι επηρεάζουν, καθώς και κάποιες αλλαγές που καταγράφονται σε σχέση με παλαιότερες εποχές. Ασφαλώς, οι μέθοδοι και οι φορείς, μέσω των οποίων εκπορεύεται η χειραγώγηση της νεολαίας και το καναλιζάρισμα της συνείδησής της, έχουν μιαν ευρύτητα: η Εκκλησία, οι μηχανισμοί της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι διαφημίσεις, ο τρόπος διασκέδασης, ο εθελοντισμός, τα τυχερά παιχνίδια, η εικονική πραγματικότητα (virtual reality) είναι μόνο μερικές από τις περιπτώσεις που θα μπορούσε κάποιος να σταθεί και να μελετήσει.

Θα είχε ιδιαίτερη αξία μια εκτεταμένη μελέτη όλων των μεθόδων και μια πλήρης συγκριτική καταγραφή των χρησιμοποιούμενων τρόπων χειραγώγησης των προηγούμενων δεκαετιών και των σημερινών, αλλά κάτι τέτοιο ξεφεύγει από τις επιδιώξεις του συγκεκριμένου κειμένου. Το παρόν άρθρο επιχειρεί να σταθεί σε κάποιες από τις μεθόδους χειραγώγησης που έχουν μιαν ιδιαίτερη αξία ως προς τη θεματολογική τους πολυμορφία (δηλαδή το γεγονός ότι από μόνα τους αποτελούν μια πολυεπίπεδη παρέμβαση στη συνείδηση της νεολαίας). Επιπλέον εξετάζει και κάποιες περιπτώσεις που όλα δείχνουν ότι θα έχουν έναν κυρίαρχο ρόλο στο μέλλον και μάλλον στο άμεσο (αναφερόμαστε στην ηλεκτρονική παρακολούθηση).

Αρχικά πρέπει να γίνουν μερικές απαραίτητες διευκρινίσεις:

α) Τα όσα θα ακολουθήσουν παρακάτω δεν αποτελούν απαραίτητα και πάντα μια συνειδητή προσπάθεια των επιτελείων της αστικής προπαγάνδας, προκειμένου να πετύχουν τους - επιθυμητούς για τον ιμπεριαλισμό - στόχους. Πρόκειται για καταστάσεις που απορρέουν αντικειμενικά από την πρωταρχική επιδίωξη του κεφαλαίου, που δεν είναι άλλη από το κέρδος και τη συνεχή μεγιστοποίησή του. Ας το πούμε κάπως διαφορετικά: Στην προσπάθειά του το κεφάλαιο να μεγιστοποιεί το κέρδος ωθεί τη νεολαία (και όχι μόνο αυτήν) σε ένα συγκεκριμένο τρόπο συμπεριφοράς, σε συγκεκριμένα μοντέλα ζωής.

β) Οι μέθοδοι χειραγώγησης της συνείδησης που εφαρμόζονται στη νεολαία δεν αφορούν αυτήν αποκλειστικά. Παρόμοιες μεθόδους συναντούμε και στις μεγαλύτερες ηλικίες ή και στις γυναίκες στην ίδια μορφή ή σε παραλλαγές της.

Είναι γνωστό ότι οι ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί προωθούν την εφαρμογή ενός πολυδαίδαλου νομικού εποικοδομήματος, μέσω του οποίου επιχειρείται η πρόκληση φόβου, η καταγραφή απόψεων και συμπεριφορών, η άσκηση βίας στους εργαζόμενους, η πρόληψη κοινωνικών εξεγέρσεων, ο απόλυτος έλεγχος των λαών. Η συμφωνία του Σένγκεν, το σύστημα «Εσελον», η ετεροδικία των ΗΠΑ, το «ευρωσύνταγμα», ο έλεγχος στα αεροδρόμια και όχι μόνο σε αυτά με πρόσχημα την τρομοκρατία, η δημοτική και η κάθε είδους ιδιωτική αστυνομία, μηχανισμοί που δε διαφέρουν και πολύ από την κρατική αστυνομία και τους κρατικούς μηχανισμούς καταστολής, υπογραμμίζουν την παραπάνω διαπίστωσή μας.

Οι νέες τεχνολογίες παίζουν ένα σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. Μια χαρακτηριστική περίπτωση αυτού του εγχειρήματος είναι η εμφύτευση των ηλεκτρονικών τσιπ ή η προσάρτηση ηλεκτρονικών συσκευών στο ανθρώπινο σώμα σε ορισμένες κατηγορίες του πληθυσμού. Αναφερόμαστε στις συσκευές ηλεκτρονικού εντοπισμού που τοποθετούνται στα χέρια ή στα πόδια ανθρώπων που έχουν καταδικαστεί σε μικρές ποινές ή βρίσκονται σε κατ' οίκον περιορισμό και που πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στις ΗΠΑ. Εκτιμάται ότι αυτό το πρόγραμμα σωφρονισμού εφαρμοζόταν το 1997 σε περίπου 20.000 ανθρώπους, προκειμένου να «αποσυμφορηθούν οι αμερικανικές φυλακές» και «να μη συνυπάρχουν εντός των φυλακών, οι κοινοί εγκληματίες με ανθρώπους που έχουν υποπέσει σε μικρές παραβάσεις». Το πρόγραμμα πολύ γρήγορα εκσυγχρονίστηκε, αφού το 2002 τα ηλεκτρονικά βραχιόλια μίκρυναν και πλέον υπάρχει η δυνατότητα εμφύτευσης και μάλιστα όχι μόνο για παραβάτες του ποινικού κώδικα. Τα μικροτσίπ μπορεί πλέον να τα χρησιμοποιήσει ο οποιοσδήποτε «για την παρακολούθηση της υγείας του», αλλά και «για την ασφάλειά του, αφού θα μπορεί για παράδειγμα να κάνει τις αναλήψεις από τα τραπεζικά μηχανήματα σαρώνοντας το δικό του μικροτσίπ»¹. Πρέπει να σημειώσουμε ότι ακόμα και στις ΗΠΑ υπήρξαν αντιδράσεις για την εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων, κάτι που δείχνει ότι ο κόσμος δεν ήταν στο σύνολό του ή εν πάση περιπτώσει στην πλειονότητά του έτοιμος να τα αποδεχτεί και να μπει σε μια τέτοια διαδικασία. Αυτό σήμαινε ένα απλό πράγμα: το πείραμα έπρεπε να «δουλευτεί» καλύτερα, δηλαδή να επιτευχθεί ένας εθισμός από τις μικρές ηλικίες και μάλιστα από τις παιδικές. Ετσι, οι Ιάπωνες πήραν τη σκυτάλη και ένα ανάλογο πρόγραμμα εφαρμόστηκε σε δημόσια δημοτικά σχολεία. Το πρόβλημα που εντοπίστηκε από τους εμπνευστές του προγράμματος ήταν το σκασιαρχείο των μαθητών. Με την προσαρμογή μιας συσκευής στις σχολικές τσάντες θα γινόταν δυνατή η εξακρίβωση της απουσίας των μαθητών από το σχολείο. Η αιτιολογία είναι προφανώς αστεία, αφού η διαπίστωση της απουσίας μπορεί να γίνει με τους κλασικούς τρόπους που εδώ και χρόνια εφαρμόζονται. Αντίστοιχα αστείες δικαιολογίες συναντάμε και στην «πολιτισμένη» Ευρώπη, αφού σε οικοτροφείο της Μ. Βρετανίας τοποθετήθηκε στο εστιατόριο ανιχνευτής ίριδας, προκειμένου να εντοπίζονται όσοι περνάνε για δεύτερη φορά με το δίσκο τους για μια επιπλέον μερίδα φαγητού (!!!).

Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής παρακολούθησης στις παιδικές κι εφηβικές ηλικίες έχει λοιπόν ένα στόχο: τον εθισμό από τις μικρές ηλικίες της διαδικασίας της παρακολούθησης και του ελέγχου της προσωπικής ζωής, προκειμένου να εντοπίζονται τα «αντικοινωνικά» στοιχεία, οι «ανυπάκουοι» και να απομονώνονται από το υπόλοιπο σώμα της κοινωνίας και να τιμωρούνται. Μάλιστα, το γεγονός ότι ένας πιτσιρικάς μεταφέρει πάνω του μια ηλεκτρονική συσκευή το παρουσιάζουν ως κάτι που είναι «must», κάτι που σημαίνει ότι όποιος δε διαθέτει τη συσκευή θα είναι εκτός... κλίματος².

Η νεολαία λοιπόν προετοιμάζεται (την προετοιμάζουν) εντατικά και με πολύ έξυπνο τρόπο. Η παρακολούθηση είναι αθώα ή ακόμα καλύτερα είναι για το «καλό της» και το «καλό της κοινωνίας». Ετσι, όταν αργότερα το παιδί ενηλικιωθεί θα έχει μειωμένες ως και εξαφανισμένες αντιστάσεις, που θα αφορούν τόσο στον τρόπο με τον οποίο θα το παρακολουθούν, όσο και στα εργασιακά και άλλα προβλήματα που θα αντιμετωπίζει, αφού θα γνωρίζει ότι τυχόν αντιστάσεις θα έχουν επιπτώσεις και μάλιστα άμεσες, εφόσον ο εντοπισμός του θα είναι εξαιρετικά εύκολος για τους κατασταλτικούς μηχανισμούς.

1. Δες αναλυτικότερα α) Ε.Μ.: «Ηλεκτρονικές "φυλακές ελευθερίας"», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 8/6/1997. β) Δ. Ορφανάκη: «Μαρκαρισμένοι σα ζώα... για λόγους "ασφαλείας"», «Ριζοσπάστης», 24/11/2002. γ) Στ. Ξενικουδάκης: «Μαρκαρισμένοι σαν τα γελάδια!», «Ριζοσπάστης», 26/1/2003.

2. Στ. Ξενικουδάκης: «Τσιπ παρακολούθησης μαθητών ενώ έρχονται τα βιομετρικά συστήματα», εφημερίδα «Ριζοσπάστης», 24/10/2004.

Αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2005

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ