Τα θεωρούμε δεδομένα, μέχρι να τα χάσουμε ή να χρειαστούν μεγάλες επισκευές. Τότε οι επιλογές δεν είναι πολλές: είτε μένεις χωρίς δόντια, είτε τα αντικαθιστάς με νεκρά, προσθετικά. Στις πιο εύπορες καπιταλιστικές χώρες η συντριπτική πλειοψηφία των ενηλίκων έχουν κάνει κάποια οδοντική επέμβαση. Το 7% έχει χάσει ένα ή περισσότερα δόντια μέχρι να φτάσει στην ηλικία των 17 ετών. Μετά την ηλικία των 50 ετών κάθε κάτοικος αυτών των χωρών έχει χάσει κατά μέσο όρο 12 δόντια.

Θεωρητικά, ένα φυσικό δόντι αναπτυγμένο από τους ιστούς του ίδιου του ασθενούς για τη θέση ακριβώς που προορίζεται στο στόμα, θα ήταν η ιδανική αντικατάσταση ενός χαλασμένου δοντιού, έχοντας ίδιο σχήμα και χρώμα και απόλυτη βιοσυμβατότητα. Τέτοια εμβιομηχανικά δόντια παρέμεναν μέχρι πρόσφατα όνειρο στο μυαλό κάποιων επιστημόνων. Ομως, η πρόοδος των τελευταίων ετών στην κατανόηση της ανάπτυξης των δοντιών, σε συνδυασμό με τις προόδους στη βιολογία των βλαστοκυττάρων και της μηχανικής των βιολογικών ιστών φέρνουν πιο κοντά αυτή την προοπτική.

H σχετική έρευνα εμφανίζει δύο συγκριτικά πλεονεκτήματα, όσον αφορά γενικότερα την αντικατάσταση οργάνων: τα δόντια είναι εύκολα προσβάσιμα και αν και η ποιότητα ζωής μας είναι σαφώς ανώτερη όταν τα έχουμε, μπορούμε ωστόσο να κάνουμε και χωρίς αυτά. Τα δόντια θα μπορούσαν να είναι ο «πιλότος» για το εφικτό διάφορων τεχνικών βιολογικής μηχανικής. Με όργανα κρίσιμα για τη ζωή του ασθενούς, οι γιατροί δεν έχουν κανένα περιθώριο λάθους. Από λάθη με τεχνητά ζωντανά δόντια δε θα κινδυνέψει κανένας και είναι λάθη που συνήθως διορθώνονται.

Αυτό δε σημαίνει ότι η κατασκευή τους είναι μια απλή υπόθεση. Εκατομμύρια χρόνια βιολογικής εξέλιξης οδήγησαν στις πολύπλοκες διεργασίες που παράγουν τα όργανα, ανάμεσά τους και τα δόντια, κατά τη διάρκεια της εμβρυακής ανάπτυξης. Η πρόκληση για τους επιστήμονες είναι να αντιγράψουν αυτές τις διεργασίες, που ελέγχονται στενά από τα γονίδια του αναπτυσσόμενου εμβρύου. Ετσι, ένας καλός τρόπος για να μάθει κανείς να κατασκευάζει ζωντανά δόντια είναι να μελετήσει πώς το κάνει η φύση.

Εξι βδομάδες μετά τη σύλληψη, το ανθρώπινο έμβρυο έχει μήκος 2,5 εκατοστά και όχι εντελώς αναγνωρίσιμο σχήμα. Ωστόσο, ο συνεχής «διάλογος» ανάμεσα στα κύτταρά του, ήδη προετοιμάζει το σχηματισμό των δοντιών. Η πολυπλοκότητα αυτής της ανταλλαγής σημάτων είναι ένας από τους λόγους που τα δόντια και τα άλλα όργανα δεν μπορούν ακόμα να αναπτυχθούν εξολοκλήρου σε δοκιμαστικούς σωλήνες. Μάλιστα, ίσως ποτέ να μην μπορέσουν οι επιστήμονες να αναπαράγουν αυτές τις συνθήκες. Αλλά, όσο περισσότερο κατανοούμε τις πρώιμες διεργασίες της βιολογικής ανάπτυξης, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να κατασκευάσουμε οδοντικούς ιστούς με τα σημαντικότερα αρχικά στοιχεία, αφήνοντας τη φύση να φέρει σε πέρας το υπόλοιπο έργο.

Τα περισσότερα όργανα, ξεκινούν σαν αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε δύο κατηγορίες εμβρυακών κυττάρων, τα επιθηλιακά και τα μεσεγχυματικά και τα δόντια δεν αποτελούν εξαίρεση. Στο έμβρυο, τα επιθηλιακά κύτταρα, που αργότερα θα καλύψουν τελικά όλη τη στοματική κοιλότητα, στέλνουν τα πρώτα σήματα στα μεσεγχυματικά κύτταρα, που προορίζονται να κατασκευάσουν τις σιαγόνες και τους γύρω μαλακούς ιστούς. Τα μεσεγχυματικά κύτταρα απαντούν με δικά τους σήματα. Αυτή η ανταλλαγή μηνυμάτων συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια της εμβρυακής ανάπτυξης των δοντιών. Η θέση του κάθε δοντιού προκαθορίζει και το σχήμα του, αφού μερικά από τα επιθηλιακά κύτταρα που πυροδοτούν την οδοντογένεση ελέγχουν και την ενεργοποίηση μιας ειδικής κατηγορίας γονιδίων, που σχετίζεται με το σχήμα και τη θέση των οργάνων και των αποφύσεων.

Πειράματα απέδειξαν ότι είναι δυνατό να αναπτυχθούν νέα δόντια στο στόμα ενήλικου ζώου. Ωστόσο απομένουν αρκετά σοβαρά προβλήματα μέχρι τα τεχνητά ζωντανά δόντια γίνουν αντικείμενο της καθημερινότητας. Ενα απ' αυτά είναι η ανεύρεση αρχέγονων κυττάρων (βλαστοκυττάρων) του ίδιου του ασθενούς, είτε από κάποιον άλλο ιστό του σώματός του, είτε από τα ίδια τα δόντια του που εξάγονται. Αλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι κανένα από τα δόντια που κατασκευάστηκαν δεν ανέπτυξε ρίζες. Οι ρίζες είναι το τελευταίο μέρος του δοντιού που αναπτύσσεται και τα βιοχημικά ερεθίσματα που οδηγούν στην εμφάνισή τους είναι εξαιρετικά πολύπλοκα και προς το παρόν ελάχιστα κατανοητά.

Βεβαίως, η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση. Και η στοματική υγεία των κατοίκων των λεγόμενων «πλούσιων» χωρών θα ήταν πολύ καλύτερη αν δεν κατανάλωναν «σαβουροτροφές» μέσα στο γενικό κλίμα του καταναλωτισμού που εμπνέει ο καπιταλισμός, αν όλοι οι πολίτες των «πλούσιων» χωρών είχαν οικονομική δυνατότητα να εξασφαλίσουν τα αναγκαία μέσα στοματικής υγιεινής και κυρίως αν υπήρχε ένα κράτος που θα έδινε βάρος στην πρόληψη και όχι στον πλουτισμό των μονοπωλίων της ιατρικής βιομηχανίας και κάποιων μεγαλογιατρών, που θα χρεώνουν χιλιάδες ευρώ για κάθε αντικατάσταση δοντιού με τεχνητό ζωντανό, αν και όταν γίνει εφικτή η σχετική τεχνολογία.