Προς μια νέα, δυνητικά εξαιρετικά επικίνδυνη, φάση οδεύει η κρίση που γεννούν οι ανταγωνισμοί των μεγάλων δυνάμεων του διεθνούς συστήματος για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής και της Ευρασίας, όπως αυτή εκδηλώνεται με αφορμή το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στις 2 Φλεβάρη, όταν συζητηθεί το σχέδιο απόφασης του συμβουλίου των διοικητών της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) που έχει καταρτίσει και προωθεί η λεγόμενη τρόικα της ΕΕ(Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία), θα επιδιωχτεί η παραπομπή του Ιράν στο Συμβούλιο Ασφαλείας με το ερώτημα της επιβολής σκληρών κυρώσεων.

Πρόσχημα αποτελεί η απόφαση του Ιράν να αποσφραγίσει τα πυρηνικά του εργοστάσια, όπου επιχειρείται ο εμπλουτισμός ουρανίου. Παρά το ότι αυτό αποτελεί δικαίωμά του, ακόμη και με δεδομένες τις διατάξεις της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων (NPT) και του συμπληρωματικού σε αυτήν πρωτοκόλλου που έχει υπογράψει η Τεχεράνη, οι Αμερικανοί, οι Ισραηλινοί και, όπως φαίνεται, οι Ευρωπαίοι που προσχωρούν στη «γραμμή» τους, υποστηρίζουν ότι η κίνηση αυτή αποτελεί ένα βήμα που θα μπορούσε στο μέλλον (σε 3 έως 10 χρόνια, ανάλογα με τις εκτιμήσεις διαφόρων ειδικών των αμερικανικών και ευρωπαϊκών μυστικών υπηρεσιών) να του δώσει τη δυνατότητα να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Η Ουάσιγκτον, και ο βασικός της σύμμαχος στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ -- που, ειρήσθω εν παρόδω, διαθέτει, μυστικά όσο και παράνομα, κάπου 200 πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με την Independent --, υποστηρίζουν, όπως και στην περίπτωση του Ιράκ, ότι αυτή είναι μια «απόδειξη» των επιεικώς τραβηγμένων από τα μαλλιά ισχυρισμών τους πως η ιρανική ηγεσία αποτελεί, ή θα καταστεί, «απειλή» για τον ...δημοκρατικό κόσμο.

Οι σκοπιμότητες «πίσω» από αυτή την επιδίωξη είναι πολλαπλές -- γεωπολιτικές, οικονομικές και άλλες. Ανάμεσα σε αυτές: Να εμποδιστούν οι πωλήσεις ενέργειας από το Ιράν στην Κίνα και την ΕΕ, να εξαλειφθεί η πιθανότητα διαμόρφωσης ενός «πόλου» ή έστω κοινού ενεργειακού δικτύου με τη Ρωσία και χώρες της πρώην σοβιετικής επικράτειας, η μείωση της σημασίας που θα έχει η αλλαγή από το Ιράν του νομίσματος που χρησιμοποιεί, για να συναλλάσσεται όσον αφορά στις πωλήσεις πετρελαίου και αερίου (από το δολάριο στο ευρώ), η αποτροπή της στρατιωτικής ισχυροποίησης του Ιράν, που αποτελεί τον πιο αξιοσημείωτο αμφισβητία της πρωτοκαθεδρίας του Ισραήλ στην περιφέρεια μετά την εισβολή και την (προβληματική, όλο και περισσότερο) κατοχή του φλεγόμενου Ιράκ, να μειωθεί στο ελάχιστο η όποια ανεξαρτησία στη χάραξη (ενεργειακής και άλλης) πολιτικής από πλευράς Ιράν. Οι κυρώσεις που θέλουν να επιβληθούν οι ΗΠΑ δεν τις αφορούν ούτε τις επηρεάζουν σε τίποτα: διατηρούν, εδώ και χρόνια, εμπάργκο σε βάρος της Τεχεράνης.

Τις τελευταίες βδομάδες βρίσκονται, έτσι, σε εξέλιξη έντονες διαπραγματεύσεις, για να διαμορφωθούν οι συσχετισμοί που θα επιτρέψουν, σε πρώτη φάση, την παραπομπή του Ιράν στο ΣΑ. Ως διαπραγματευτική «τακτική» χρησιμοποιείται και η διαρκής διαρροή απειλών -- που περιλαμβάνουν και τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων. Ηδη από το 2005, είχε γίνει γνωστό, από τα ρεπορτάζ του Σέιμουρ Χερς στο περιοδικό «New Yorker», ότι ο «στόχος είναι το Ιράν», ενώ το περιοδικό «American Conservative» είχε αποκαλύψει ότι ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Ντικ Τσέινι είχε δώσει εντολή στο Πεντάγωνο να καταρτίσει σχέδια επίθεσης με χρήση και πυρηνικών όπλων εναντίον του Ιράν, σε περίπτωση επίθεσης «ανάλογης με αυτήν της 11ης Σεπτέμβρη» στις ΗΠΑ. Τον Δεκέμβρη, οι λονδρέζικοι «Times» αποκάλυπταν (εντός ή εκτός εισαγωγικών) προετοιμασίες της ισραηλινής στρατιωτικής μηχανής για ανάληψη μονομερούς δράσης κατά του Ιράν, ώστε να καταφερθεί ένα «συντριπτικό πλήγμα» στις πυρηνικές του υποδομές, κατόπιν εντολής τού (σήμερα εκτός παιγνιδιού) Ισραηλινού πρωθυπουργού Αριέλ Σαρόν. Οπως επισήμαινε πρόσφατα το περιοδικό Der Spiegel, η «ροή» των επισκέψεων στελεχών των υπηρεσιών πληροφοριών ΗΠΑ - Ισραήλ σε γειτονικές χώρες (ο διευθυντής της CIA Γκος στην Τουρκία, ο αξιωματούχος εθνικής ασφαλείας του Ισραήλ Εϊλάτ στη Ρωσία, επισκέψεις και διαβουλεύσεις Ράμσφελντ και άλλων σε Αζερμπαϊτζάν, Αφγανιστάν, Ιράκ, Πακιστάν) μοιάζει να καταδεικνύει ότι το εφιαλτικό σενάριο της έναρξης άλλου ενός πολέμου στη Μέση Ανατολή αν δεν πλησιάζει, πάντως εξετάζεται, και μάλιστα σοβαρά. Η απόδοση της ευθύνης για την επίθεση της οργάνωσης Ισλαμικός Τζιχάντ σε «Συρία και Ιράν» από τον Σαούλ Μοφάζ, που έκανε λόγο για «σύνοδο του τρόμου» (αποκαλώντας εμμέσως πλην σαφώς τρομοκράτες) Μπασάρ αλ Ασαντ και Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ στη Δαμασκό, αποτελεί μια επαρκή ένδειξη του κλίματος.

Είναι, όμως, ρεαλιστική η απειλή; Η Τεχεράνη μοιάζει πεπεισμένη πως όχι. Παρά τη σταδιακή στρατηγική περικύκλωση του Ιράν από όλες τις πλευρές, οι ΗΠΑ έχουν ήδη ένα στρατό που σύμφωνα με την ηγεσία του έχει «υπερεκταθεί». Διεξάγουν στο Ιράκ έναν πόλεμο που τους κοστίζει κατά τις τελευταίες εκτιμήσεις κάπου 1 τρισ. δολάρια. Η Ουάσιγκτον κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπη με μια «ανάφλεξη» στη Μέση Ανατολή και διεθνή πετρελαϊκή κρίση (με δεδομένο το ότι και τα περιλάλητα ιρακινά πετρελαϊκά αποθέματα πρακτικά δε διατίθενται στις αγορές) ανάλογη με (αν όχι χειρότερη από) εκείνη του 1973, παρ' όλο τον έλεγχό τους επί της Σαουδικής Αραβίας και των υπόλοιπων πετρελαιοπαραγωγικών φέουδων της Μέσης Ανατολής. Επιπλέον, μια επίθεση χωρίς ευρωπαϊκή συμφωνία ή έστω «σιωπηρή συνενοχή» θα διατάρασσε περαιτέρω τις διεθνείς σχέσεις και ισορροπίες. Ακόμα επισφαλέστερο φαντάζει το σενάριο ισραηλινής στρατιωτικής δράσης. Κάθε σενάριο στρατιωτικής εμπλοκής έχει σοβαρές αδυναμίες: Θα σπρώξει χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, σιίτες στην ιρακινή αντίσταση και σε ριζοσπαστικές ισλαμιστικές ένοπλες οργανώσεις, θα ξεσηκώσει τα αντιπολεμικά κινήματα εντός του λεγόμενου πρώτου κόσμου, θα «ηρωοποιήσει» την ιρανική ηγεσία και τον αμφιλεγόμενο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ενώ θα αποδυναμώσει περαιτέρω τις ΗΠΑ στη διεθνή αρένα -- ενδεχομένως προς όφελος των «παλιών», στα ιμπεριαλιστικά παιγνίδια της πολιτικής των ισορροπιών, Ευρωπαίων. Εξ άλλου, η πολυετής προσπάθεια δημιουργίας ιρανικού φιλοδυτικού «μετώπου» με τη συμμετοχή αντικαθεστωτικών στοιχείων και Κούρδων αυτονομιστών μέχρι στιγμής δεν απέφερε στην Ουάσιγκτον τα «προσδοκώμενα».

Η εναλλακτική προοπτική για την Ουάσιγκτον είναι ο οικονομικός στραγγαλισμός και η ένταση της διπλωματικής απομόνωσης του Ιράν. Αλλά, για αυτό, θα χρειαστεί η συμφωνία, ή η ανοχή, της Ρωσίας και της Κίνας. Μάλλον παραδόξως, με δεδομένο ότι «έβγαλε» πάνω από 1 δισ. δολάρια από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα έως τώρα, σύμφωνα με εκτιμήσεις που δημοσίευσε το BBC, η Μόσχα ανακοίνωσε τη βδομάδα που πέρασε ότι «συντάσσεται με τις ευρωπαϊκές θέσεις», όσον αφορά στο ζήτημα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Βέβαια, νωρίτερα, (συν)υπέβαλε την πρόταση -- η οποία μοιάζει να ήταν φτιαγμένη ώστε να απορριφθεί από την Τεχεράνη -- να εμπλουτίζει ουράνιο σε δικές της εγκαταστάσεις για λογαριασμό του Ιράν. Η πρόταση αυτή υποτίθεται πως παραμένει ακόμη υπό συζήτηση. Μένει να αποδειχθεί αν τελικά θα προκριθεί, παρότι κάτι τέτοιο δε γίνεται σε καμιά άλλη περίπτωση διεθνώς, και προϋποθέτει την πλήρη και απόλυτη εξάρτηση της Τεχεράνης από τη Μόσχα, όσον αφορά στο πυρηνικό της πρόγραμμα, κάτι που η ιρανική ηγεσία δύσκολα θα αποδεχτεί.

Σε ό,τι αφορά το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων, η ρωσική στάση παραμένει πάντως πολύ επιφυλακτική. Ακόμη πιο δυσανάγνωστες είναι οι προθέσεις της Κίνας στην περίπτωση που τα πράγματα οδηγηθούν σε μια προσπάθεια να περάσει καταδικαστική για το Ιράν απόφαση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Θα ασκήσει βέτο το Πεκίνο, ή θα απέχει; Οι Αμερικανοί πιέζουν, αλλά οι Κινέζοι αντιλαμβάνονται ότι το θέμα αφορά όχι απλώς τα πυρηνικά ή τους υδρογονάνθρακες, αλλά και το «σφράγισμα» των σφαιρών επιρροής -- ένα πολύ μεγάλο παιγνίδι, στο οποίο η χορογραφία των κινήσεων εκτείνεται από τη Μέση Ανατολή ως την Κεντρασία, ως την Αφρική, ως τη Λατινική Αμερική.

Η απόφανση του επικεφαλής της IAEA Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι ότι το Ιράν πέρασε την «κόκκινη γραμμή» προανήγγειλε τη νέα κλιμάκωση της κρίσης. Ο Φλεβάρης προοιωνίζεται διπλωματικά «καυτός» για το Ιράν...