Πέρασαν 15 χρόνια από τον Αύγουστο του 1991, όταν στη Μόσχα είχαμε τα γεγονότα της ΚΕΕΑ, που προκάλεσαν ντόρο σε όλο τον κόσμο. Μετά από 15 χρόνια, με κάποια απόσταση, καλούμαστε να απαντήσουμε στα ερωτήματα: Τι ήταν η ΚΕΕΑ; Τι θα γινόταν αν νικούσε η ΚΕΕΑ; Πώς θα έπρεπε να δράσουν;

Καταρχήν, θα πρέπει να σημειώσουμε την κατάσταση της έκδηλης κρίσης, που υπήρχε στην ΕΣΣΔ τον Αύγουστο του 1991. Τέτοια χαρακτηριστικά της κρίσης ήταν η χειροτέρευση της κοινωνικο - οικονομικής κατάστασης στη χώρα (αύξηση των τιμών, ελλείψεις προϊόντων), η αύξηση της δυσφορίας των πολιτών για τη λεγόμενη περεστρόικα, η ραγδαία πτώση της δημοτικότητας του Προέδρου της ΕΣΣΔ και ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΣΕ, Μ. Γκορμπατσόφ. Ακόμη, η ενίσχυση των φυγόκεντρων τάσεων στην πολιτική των ηγεσιών των ενωσιακών Δημοκρατιών και ιδιαίτερα η αυξανόμενη αντιπαράθεση ανάμεσα στην ηγεσία της Ρωσίας, με επικεφαλής τον Μπ. Γιέλτσιν και στην ηγεσία της ΕΣΣΔ. Η προετοιμασία του νέου ενωσιακού Συμφώνου, στο προσχέδιο του οποίου ενισχύονταν οι τάσεις περάσματος από το ομοσπονδιακό κράτος προς τη συνομοσπονδία, δηλαδή ουσιαστικά προς τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Ακόμη ήταν ο αυξανόμενος αντικομμουνισμός και αντισοβιετισμός της ηγεσίας της Ρωσίας.

Ολα αυτά τα φαινόμενα κρίσης προκάλεσαν αντίστοιχη αντίδραση στο εσωτερικό του ΚΚΣΕ. Από τη μια πλευρά, αυξήθηκε η αποχώρηση από το κόμμα του λεγόμενου «δημοκρατικού ρεύματος», που ουσιαστικά ήταν η αντικομμουνιστική πτέρυγα. Από την άλλη πλευρά, αυξανόταν η αντίσταση στη γραμμή των μεταρρυθμίσεων της αγοράς και προσωπικά κατά του Μ. Γκορμπατσόφ, από τη μεριά των μελών του ΚΚΣΕ που παρέμεναν σε κομμουνιστικές θέσεις, πρώτα απ' όλα του «Κινήματος της κομμουνιστικής πρωτοβουλίας». Αρνητικά αντιμετωπιζόταν στις Οργανώσεις Βάσης του ΚΚΣΕ το σχέδιο επεξεργασίας του νέου Προγράμματος του ΚΚΣΕ, που είχε προτείνει ο Γκορμπατσόφ. Δυνάμωνε το αίτημα της σύγκλησης έκτακτου συνεδρίου του κόμματος. Ανακοινώθηκε η συγκρότηση σχετικής Οργανωτικής Επιτροπής.

Σ' αυτήν την κατάσταση της κρίσης, ξέσπασε η ΚΕΕΑ. Ανακοινώθηκε πως η χώρα κηρύσσεται σε έκτακτη κατάσταση, πως συγκροτήθηκε Κρατική Επιτροπή για τη διοίκηση στις συνθήκες της έκτακτης κατάστασης, η ΚΕΕΑ, που στα λόγια ανέλαβε όλη την εξουσία. Στην ΚΕΕΑ μπήκαν ανώτατοι ηγέτες της χώρας, του κόμματος, της ΚΑ - ΓΚΕ - ΜΠΕ, μ' επικεφαλής τον Γ. Γιανάεφ. Στη Μόσχα προωθήθηκαν στρατεύματα, μεταξύ άλλων τανκς κι άλλα τεθωρακισμένα οχήματα. Οι ηγέτες της ΚΕΕΑ, όσο απουσίαζε ο Γκορμπατσόφ, εξέφρασαν στα ΜΜΕ την ανησυχία τους για τη διαμορφούμενη κατάσταση, πρώτα απ' όλα του κινδύνου διάλυσης της ΕΣΣΔ, κριτίκαραν την ηγεσία της Ρωσίας, με επικεφαλής τον Μπ. Γιέλτσιν. Ομως, τελικά η ΚΕΕΑ δεν προχώρησε σε παραπέρα πρακτικές ενέργειες. Αντίθετα, οι λεγόμενοι «δημοκράτες» με επικεφαλής τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Μπ. Γιέλτσιν, χρησιμοποίησαν την κατάσταση για την ανάφλεξη της αντικομμουνιστικής υστερίας, για να κατεβάσουν στο δρόμο σημαντικό αριθμό ανθρώπων, που βρίσκονταν σε κατάσταση ψύχωσης, εξαιτίας και των προβοκατσιών, όπως ήταν ο θάνατος 3 διαδηλωτών αντιπάλων της ΚΕΕΑ. Μέσα σε λίγες μέρες όλη η εξουσία στη Μόσχα πέρασε στα χέρια της ρωσικής ηγεσίας μ' επικεφαλής τον Γιέλτσιν. Στη συνέχεια, όλα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την απαγόρευση του ΚΚΣΕ, την υπογραφή της συμφωνίας του Μπελοβέζσκ, με την οποία διαλύθηκε η ΕΣΣΔ και την αλλαγή της σημαίας της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.

Ετσι, εκείνα τα γεγονότα χρησιμοποιήθηκαν από τις αντεπαναστατικές δυνάμεις για την πραγματοποίηση ενός ποιοτικού άλματος στην υπόθεση της καταστροφής του σοσιαλισμού, της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου στο σύνολό του.

Η ανάλυση των δηλώσεων της ΚΕΕΑ δείχνουν πως αυτή, ενώ δικαιολογημένα ανησυχούσε για την κατάσταση της κρίσης και δίκαια σημείωνε τη μη εποικοδομητική στάση της ρωσικής ηγεσίας, ταυτόχρονα, σε μια σειρά σημαντικά ζητήματα, υποστήριζε τις θέσεις του Γκορμπατσόφ. Οι ηγέτες της ΚΕΕΑ τάσσονταν υπέρ της συνέχισης των λεγόμενων «δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων», υπέρ της συνέχισης της κίνησης προς την αγορά και τη μεικτή οικονομία, δηλαδή υπέρ της καπιταλιστικοποίησης της οικονομίας, υπέρ της ανάπτυξης του αστικού κοινοβουλευτισμού κάτω από τα συνθήματα της λαϊκής εξουσίας και του πολιτικού πλουραλισμού, δηλαδή ουσιαστικά υποστήριζαν την υποχώρηση από το σοβιετικό σύστημα οργάνωσης της εξουσίας. Ετσι, οι ηγέτες της ΚΕΕΑ συνέδεαν όλη την ελπίδα για την αλλαγή της κατάστασης και τη διατήρηση της ΕΣΣΔ με τη σχεδιαζόμενη αλλαγή των προσώπων στην ηγεσία. Υποστήριζαν πως αν στη θέση των κακών ηγετών έρθουν οι καλοί, τότε όλα θα πάνε καλά. Κι από τη στιγμή που η ΚΕΕΑ δεν προχώρησε σε καμία πρακτική ενέργεια, μπορούμε να πούμε ότι υπολόγιζε στο να τρομάξει τον αντίπαλο. Ομως κάτι τέτοιο δε συνέβη και δε θα μπορούσε να συμβεί, αφού τα μέλη της ΚΕΕΑ δεν τάχτηκαν ενάντια στην καπιταλιστικοποίηση ως τέτοιας, αλλά μόνο ενάντια στα πρόσωπα. Και μάλιστα όχι ξεκάθαρα ενάντια στον Γκορμπατσόφ, ενώ προς το τέλος των γεγονότων προσπάθησαν ακόμη να αποσπάσουν τη συγνώμη του Γκορμπατσόφ και να τον επαναφέρουν στην κρατικο - κομματική ηγεσία.

Απαντώντας στο ερώτημα τι θα γινόταν αν η προσπάθεια της ΚΕΕΑ πετύχαινε, τότε το πιο πιθανό είναι να συνεχιζόταν η γραμμή του Γκορμπατσόφ προς την αγορά. Δηλαδή, θα συνεχιζόταν η κίνηση προς τον καπιταλισμό, αλλά για κάποιο χρονικό διάστημα αυτή θα γινόταν κάτω από τις κόκκινες σημαίες του ΚΚΣΕ. Το ενδιαφέρον είναι ότι κάτι τέτοιο επιδίωκε ο Γκορμπατσόφ και η ομάδα του. Ετσι ο Μπ. Μπακάτιν, πρώην πρόεδρος της ΚΑ - ΓΚΕ - ΜΠΕ δήλωσε αργότερα πως η κύρια αποτυχία του Γκορμπατσόφ ήταν ότι δεν μπόρεσε ομαλά να αλλάξει τους προγραμματικούς στόχους του ΚΚΣΕ σε σοσιαλδημοκρατικούς. Ετσι λοιπόν, σε περίπτωση νίκης της ΚΕΕΑ το πιο πιθανό θα ήταν η συνέχιση του γκορμπατσοφισμού.

Τα παραπάνω σε καμία περίπτωση δεν έχουν σκοπό να μειώσουν την προσωπική τιμιότητα και τις καλές προθέσεις που είχαν τα μέλη της ΚΕΕΑ. Η πλειοψηφία τους το έδειξε αυτό με την αξιοπρεπή συμπεριφορά τους μετά τη σύλληψή τους και τη φυλάκισή τους, όπως και με τη δραστηριοποίησή τους στη συνέχεια στο αριστερό κίνημα, έως σήμερα (Ο. Σένιν, Α. Λουκιάνοφ, Β. Βαρένικοφ κ.ά.). Ομως, όπως λέμε, με καλές προθέσεις είναι στρωμένος ο δρόμος προς την κόλαση. Υπήρξαν οι καλές προθέσεις, αλλά δεν υπήρχε η κατανόηση του τι θα έπρεπε να γίνει. Ξεκίνησαν να οικοδομούν κάτι χωρίς να έχουν σχέδιο.

Κατά την άποψή μας, η μάχη θα έπρεπε να δοθεί για την επιστροφή του κομμουνιστικού χαρακτήρα στο ίδιο το ΚΚΣΕ. Στο 28ο συνέδριο η Ανακοίνωση της μειοψηφίας προειδοποίησε το κόμμα και το λαό ότι η θεραπεία του σοσιαλισμού με τον καπιταλισμό θα οδηγήσει σε δυστυχία το λαό και στην καταστροφή το ίδιο το ΚΚΣΕ. Το κόμμα που λέγεται κομμουνιστικό δεν μπορεί και δεν πρέπει να υλοποιεί πολιτική καπιταλιστικοποίησης της χώρας. Υπέρ αυτής της θέσης είχαν ψηφίσει 1.259 αντιπρόσωποι του συνεδρίου (το 25% των συνέδρων).

Στο ΚΚΣΕ υπήρχαν πολλοί τίμιοι κομμουνιστές, που αντιστέκονταν στην πολιτική της καπιταλιστικοποίησης, όμως πολλοί από αυτούς δεν κατανοούσαν ακριβώς την ουσία των εξελίξεων και πολύ περισσότερο δε μας έφτασαν οι οργανωτικές (θεωρητικές, πολιτικές, οικονομικές) δυνάμεις σ' αυτόν τον αγώνα. Κανένα από τα μέλη της ΚΕΕΑ, ούτε νωρίτερα, ούτε κατά τη διάρκεια της «Εκτακτης κατάστασης» δεν προσπάθησε να απευθυνθεί στις κομματικές μάζες και να οργανώσει την αντίσταση στο εσωκομματικό μέτωπο. Κατά την άποψή μας, από αυτό θα έπρεπε να ξεκινήσουν. Για το ξεπέρασμα της κρίσης υπέρ της επανάστασης ήταν αναγκαία η ύπαρξη του υποκειμενικού παράγοντα, μιας πανέτοιμης προλεταριακής οργάνωσης. Κι αυτό δεν υπήρχε. Υπήρχαν μόνο καλές προθέσεις...