Ενα από τα ζητήματα που συζητήθηκαν κατά κόρον, με αφορμή το νέο νόμο - πλαίσιο για την ανώτατη εκπαίδευση, ήταν αυτό των λεγόμενων «αιώνιων φοιτητών».

Η κυβέρνηση, προκειμένου να περιορίσει το δικαίωμα στη φοίτηση, υποστήριξε μια προπαγάνδα που παρουσιάζει το συνολικό αριθμό των εγγεγραμμένων στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ να είναι διπλάσιος του αριθμού των εγγεγραμμένων στα κανονικά έτη σπουδών. Στην πραγματικότητα, ένας φοιτητής που χρωστάει μαθήματα δεν κοστίζει τίποτα στο ίδρυμα ή τη σχολή του, πέρα από τον κόπο που κάνει ο καθηγητής να διορθώνει το γραπτό του και να τον βαθμολογεί στις εξετάσεις. Γεννάται, λοιπόν, το ερώτημα: γιατί η κυβέρνηση θέλει να ξεκαθαρίσει τα μητρώα των σχολών από τους φοιτητές που βρίσκονται σε μεγάλα έτη και απλά προσέρχονται στις εξετάσεις για να δώσουν τα μαθήματα που χρωστούν;

Την απάντηση τη δίνουν οι εκθέσεις του ΟΟΣΑ και της ΕΕ για τα συστήματα ανώτατης εκπαίδευσης: Τα ποσοστά αποφοίτησης και τα ποσοστά εγκατάλειψης των σπουδών αποτελούν κριτήριο αποδοτικότητας των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης.

Αντιγράφουμε το παρακάτω απόσπασμα από την Εκθεση Αναφοράς του ΟΟΣΑ, προς τη Σύνοδο των υπουργών Παιδείας του Οργανισμού που έγινε στα τέλη Ιούνη στην Αθήνα (Λαγονήσι):

«Τα ποσοστά εγκατάλειψης και "επιβίωσης" στην ανώτατη εκπαίδευση, μπορεί να είναι χρήσιμοι δείκτες της εσωτερικής αποδοτικότητας των συστημάτων ανώτατης εκπαίδευσης. Εντούτοις, οι συγκεκριμένοι λόγοι, για τους οποίους οι σπουδαστές εγκαταλείπουν ένα πρόγραμμα ανώτατης εκπαίδευσης, ποικίλλουν: οι σπουδαστές μπορεί να συνειδητοποιούν ότι διάλεξαν λάθος θέμα ή εκπαιδευτικό πρόγραμμα, μπορεί να απέτυχαν να ανταποκριθούν στα πρότυπα που καθορίζονται από το εκπαιδευτικό τους ίδρυμα (ιδιαίτερα στα συστήματα που παρέχουν ευρύτερη πρόσβαση), ακόμα μπορεί να βρήκαν ελκυστική απασχόληση πριν ολοκληρώσουν το πρόγραμμά τους. Η "εγκατάλειψη" δεν είναι απαραίτητα δείκτης αποτυχίας μεμονωμένων σπουδαστών, αλλά υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης μπορούν να δείξουν καλά ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν ικανοποιεί τις ανάγκες των πελατών του. Οι σπουδαστές μπορεί να διαπιστώσουν ότι τα προσφερθέντα εκπαιδευτικά προγράμματα δεν ικανοποιούν τις προσδοκίες τους ή τις ανάγκες εργασίας τους. Οι σπουδαστές μπορεί επίσης να διαπιστώσουν ότι τα προγράμματα διαρκούν περισσότερο από ό,τι ο αριθμός ετών που μπορούν να δικαιολογήσουν για να βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας». (Η υπογράμμιση δική μας).

Το μοντέλο ιδιωτικοποίησης των ιδρυμάτων που ετοιμάζουν, υπαγορεύει να παράγουν τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ μια μεγάλη μάζα εργαζομένων με συγκεκριμένες δεξιότητες. Οπως, λοιπόν, για μια επιχείρηση είναι κριτήριο αποδοτικότητας η ποσότητα των προϊόντων που παράγει, έτσι και για τα πανεπιστήμια θα είναι κριτήριο η ποσότητα των αποφοίτων.

Ακόμα, είναι δεδομένο για τον ΟΟΣΑ ότι η εκπαίδευση κοστίζει ακριβά κι έτσι δεν αντέχουν πολλοί φοιτητές να βρίσκονται για πολλά χρόνια στα θρανία της εκπαίδευσης, αλλά αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις σπουδές, για να μπουν στην αγορά εργασίας. Γι' αυτό και προτείνονται συστήματα με όσο το δυνατό ταχύτερες σπουδές (βλέπε τρίχρονα για την «ανώτατη εκπαίδευση») και όσο το δυνατό πιο «εύκολες» (στο επίπεδο της κατάρτισης).

Παράλληλα, επειδή τα ιδρύματα θα πουλούν «υπηρεσίες εκπαίδευσης» και «δεξιότητες», τα ποσοστά εγκατάλειψης σημαίνουν μη ικανοποίηση των φοιτητών - πελατών και άρα αποτυχία των ιδρυμάτων! Αυτή η λογική όμως, η λογική της αντιμετώπισης των σπουδών με αγοραία κριτήρια είναι καταστροφική για την ανώτατη εκπαίδευση. Οι φοιτητές στρέφονται προς αντικείμενα σπουδών πιο εύκολα, με λιγότερες απαιτήσεις κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα να «μαραζώνουν» και να συρρικνώνονται ολόκληρες «οικογένειες επιστημών», επειδή τα αντίστοιχα Τμήματα... ξεμένουν από φοιτητές - πελάτες. Στο μοντέλο του ανταγωνισμού που ετοιμάζουν για την εκπαίδευση, κάποιες επιστήμες καθίστανται «μη ανταγωνιστικές» γιατί είναι δύσκολες, γιατί οι σπουδές σε αυτές απαιτούν ...διάβασμα!

Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι ο δρόμος που ανοίγει η κυβέρνηση δε στοχεύει στο να ...απαλλάξει τα ιδρύματα από τους «τεμπέληδες». Αντίθετα, θα φέρει συνολικότερη υποβάθμιση των σπουδών. Η εμπειρία από χώρες που έχουν ήδη εφαρμόσει αυτές τις αναδιαρθρώσεις είναι αποκαλυπτική. Ο πανεπιστημιακός Γ. Βαρουφάκης, παρουσιάζοντας μερικά συμπεράσματα από τη βρετανική και την αυστραλιανή εμπειρία της «αξιολόγησης» του πανεπιστημιακού έργου (περιοδικό «ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ», τεύχος 7 - 2001), αναφέρει:

«Τα "δημοφιλή" μαθήματα παραγκωνίζουν συστηματικά τα "στρυφνά" και τα "δύσκολα". Λογικό είναι. Οταν το σύστημα "οδηγείται" από τις προτιμήσεις των "πελατών", είναι αναγκασμένο να παραδεχτεί ότι ο "πελάτης" έχει δίκιο, ακόμα και όταν σφάλλει οικτρά. Ετσι, τα τελευταία δέκα χρόνια στη Βρετανία και την Αυστραλία, η πανεπιστημιακή ημι-αγορά, ωθούμενη από τις προτιμήσεις των νέων, μεταφέρει συνεχώς κονδύλια, φοιτητές και διδακτικό προσωπικό από γνωστικά αντικείμενα όπως η φιλοσοφία, τα οικονομικά, η ιστορία, η μηχανολογία σε προγράμματα "λάιτ" (π.χ. marketing, business studies, cultural studies)».

Μετρώντας τα ποσοστά «εγκατάλειψης» των σπουδών, ο ΟΟΣΑ δεν εντοπίζει πουθενά την ευθύνη του κράτους να εξασφαλίζει όλες τις προϋποθέσεις για κάθε φοιτητή, ώστε να μπορεί να σπουδάζει απρόσκοπτα (δωρεάν σπουδές, πλήρης και δωρεάν κάλυψη σε φοιτητική μέριμνα, επαρκείς υποδομές και προσωπικό στα ιδρύματα). Αντίθετα, αντιμετωπίζει το ζήτημα ως «ατομική ευθύνη» του φοιτητή - πελάτη και ως ευθύνη του κάθε εκπαιδευτικού συστήματος: όχι του κράτους αλλά των ιδρυμάτων - συστημάτων.

Στις μετρήσεις του ΟΟΣΑ για τα ποσοστά «επιβίωσης» και «εγκατάλειψης» των σπουδών δεν εμφανίζονται τα ποσοστά της Ελλάδας, καθώς δεν μπορούν να μετρηθούν. Κι αυτό γιατί μέχρι τώρα κανένας φοιτητής δεν έχανε τη φοιτητική του ιδιότητα μέχρι τη λήψη του πτυχίου, γεγονός που αποτελούσε ένα ελάχιστο αντιστάθμισμα της πλήρους έλλειψης φοιτητικής μέριμνας και της μη εξασφάλισης των προϋποθέσεων να σπουδάσει κανείς δωρεάν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Στις υπόλοιπες χώρες, σύμφωνα με την Εκθεση Αναφοράς (βλέπε και πίνακα):

«Κατά μέσον όρο, το ένα τρίτο των σπουδαστών στις χώρες του ΟΟΣΑ εγκαταλείπουν προτού να ολοκληρώσουν το πρώτο πτυχίο τους, ανεξάρτητα από το αν παρακολουθούν το πανεπιστημιακό επίπεδο ή πιο προχωρημένα προγράμματα. Το ποσοστό εγκατάλειψης είναι πολύ ψηλότερο για τα προχωρημένα ερευνητικά προγράμματα, με ποσοστά επιβίωσης λιγότερο από 60%. Τα ποσοστά "επιβίωσης" στο πανεπιστημιακό επίπεδο διαφέρουν ευρέως μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, που κυμαίνονται από κάτω από 60% στην Αυστρία, τη Γαλλία, την Ιταλία και τη Σουηδία έως πάνω από 80% στην Ιρλανδία, την Ιαπωνία, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα ποσοστά "επιβίωσης" στην προχωρημένη επαγγελματική εκπαίδευση κυμαίνονται από πάνω από 80% στη Γερμανία, τη Φλαμανδική κοινότητα του Βελγίου, την Ιαπωνία, το Μεξικό, την Πολωνία και τη Σουηδία, έως περίπου 50% στην Ιρλανδία και την Ιταλία».

Με μια προσεκτική ματιά καταλαβαίνει κανείς ότι όσο ανεβαίνουν τα επίπεδα της εκπαίδευσης τόσο ανεβαίνει και το ποσοστό εγκατάλειψης, γιατί πολύ απλά η εκπαίδευση γίνεται όλο και πιο δύσκολη, όλο και πιο ακριβή, διαρκεί περισσότερο κι έτσι αυξάνονται όλο και περισσότερο οι ταξικοί φραγμοί.