Πέρασε πάνω από μισός αιώνας από εκείνες τις νύχτες του Αυγούστου 1949, που ταυτίστηκαν με την υποχώρηση του ΔΣΕ. Κι όμως, μόλις πριν από λίγα χρόνια, άρχισαν να γίνονται ευρύτερα γνωστά τα κατορθώματα και οι μορφές των μαχητριών του Δημοκρατικού Στρατού, που η μισαλλοδοξία των μεταπολεμικών χρόνων προσπάθησε να θάψει για πάντα, σβήνοντάς τα από τη συλλογική μνήμη... Νέες γυναίκες οι περισσότερες - κάτω ή λίγο πάνω από είκοσι χρόνων, οι αντάρτισσες (που αποτέλεσαν το 30% του ΔΣΕ) άφησαν πολλές την τελευταία τους πνοή στα βουνά μας, χωρίς να προλάβουν να χαρούν τον έρωτα, την οικογένεια, τη μητρότητα. Ακόμα και οι αντίπαλοί τους παραδέχτηκαν τη λεβεντιά τους, έστω και όταν τις «βάφτιζαν» «φανατισμένες ύαινες»...

Αλλα ποιες ήταν αυτές οι ηρωίδες; Θα αρχίσουμε από νέες γυναίκες της ΔυτικήςΜακεδονίας. Πολύτιμα στοιχεία γι' αυτές, μας έστειλε ο Ευστάθιος Γιαννακιτσίδης και τον ευχαριστούμε.

«Σας στέλνω κάτι, γράφει ο ίδιος, ένα ελάχιστο από τη δράση, την αγωνιστικότητα και την παλικαριά κοριτσιών της περιοχής μας. Είναι ηρωίδες της Δυτ. Μακεδονίας, αγωνίστηκαν στην Εθνική Αντίσταση και στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας και έδωσαν τη ζωή τους για τη Λευτεριά, τη Δημοκρατία και το Σοσιαλισμό. Δικαιούνται μια θέση στην ιστορία του λαού μας».

Μια από αυτές ήταν η Ελευθερία Ιωαννίδου, από την περιοχή των Καϊλαρίων, τη σημερινή Πτολεμαΐδα. Στο βιβλίο «Μορφές Ηρώων της νεολαίας της Ελλάδας» - Εκδοτικό «Νέα Ελλάδα» 1953, αφιερωμένο στα δεκάχρονα - τότε - της ΕΠΟΝ, διαβάζουμε ένα συγκινητικό κείμενο για τη νεαρή αγωνίστρια, από το οποίο μεταφέρουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«Φτωχή μοδιστρούλα απ' το Κομανό Καϊλαρίων ήταν η Ελευθερία.... Δόθηκε από τα δεκάξι της χρόνια στην υπόθεση του λαού. Πάλεψε στα χρόνια της χιτλεροφασιστικής κατοχής και αναδείχτηκε στέλεχος της ΕΠΟΝ. Στη μεταβαρκιζιανή τρομοκρατία φυλακίστηκε στην Κοζάνη, μα βγήκε πιο δυνατή, πιο ώριμη... Η ατρόμητη ψυχή της δε γνωρίζει κινδύνους, δε δειλιάζει μπρος στα επίσημα και ανεπίσημα αποσπάσματα που οργώνουν την επαρχία Καϊλαρίων, πιάνουν και βασανίζουν τους πατριώτες, βιάζουν γυναίκες, ληστεύουν την περιουσία του λαού.

"Τι θα πούνε - έλεγε - οι ΕΠΟΝίτισσες και οι ΕΠΟΝίτες, αν δεν πάμε κοντά τους αυτές τις στιγμές και τα διπλώσουμε;" Ετσι κατάφερε να μείνει και να δουλέψει αρκετό διάστημα στην παρανομία. Μα, η δουλιά στην παρανομία έγινε πια αδύνατη...

...Το καλοκαίρι του 1946 βγήκε στο Βέρμιο. Ηταν από τις πρώτες αντάρτισσες του Βερμίου, που σχημάτισαν ομάδα από μαχήτριες. Τον Οκτώβρη του 1946 στο Βέρμιο γίνεται ομαδάρχισσα και αργότερα στέλνεται στη σχολή αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, όπου διακρίνεται για το ξύπνιο και ακονισμένο μυαλό της - οι συναγωνιστές της την έλεγαν "Σπίθα" για την αφομοιωτική της ικανότητα σε στρατιωτικές γνώσεις και τις πολεμικές της αρετές».

Να πώς διηγείται ένας σύντροφος, ένα περιστατικό από την τοτινή δράση της:

«Μαζί με το λόχο της - λόχο νεολαίας - που η Ελευθερία ήταν επίτροπος, είχαμε βρεθεί σε μια πορεία σύντονη, αρκετά μεγάλη. Η βροχή μας μούσκευε πολλήν ώρα τώρα. Ηταν αδύνατο να τη βρει κανείς στην πορεία σταθερά σ' ένα σημείο της φάλαγγας. Αλώνιζε τη φάλαγγα απ' τη μια άκρη στην άλλη, ήξερε σε κάθε στιγμή τι απασχολεί τον κάθε μαχητή και μαχήτρια. Οπου παρατηρούσες το πιο ζωηρό κέντρο της φάλαγγας με γέλια και τραγούδια, ήξερες ότι εκεί βρίσκονταν η Ελευθερία. Και το κέντρο αυτό όλο μετατοπίζονταν σ' όλα τα σημεία της φάλαγγας. Οταν πια η πορεία σταμάτησε, πάλι η Ελευθερία δε στάθηκε ούτε στιγμή. Παρακολουθούσε προσωπικά μαζί με τ' άλλα στελέχη του λόχου την εγκατάσταση στα φυλάκια και στις θέσεις όλων των μαχητών, τους έδινε μέχρι και τις πιο λεπτομερειακές οδηγίες, βοήθησε τους άλλους μαχητές που ήταν σ' εφεδρεία να οργανώσουν την ξεκούρασή τους. Γύρισε αργά τη νύχτα στο σταθμό διοίκησης του λόχου, μα όχι για να κοιμηθεί. Αρχιζε τώρα η νυχτερινή δουλιά. Επρεπε να επιθεωρήσει πάλι όλα τα φυλάκια να δει πώς τηρούνται τα μέτρα επαγρύπνησης. "Μπορείς να ησυχάσεις, έλεγε, όταν ξέρεις ότι φρουρείς ένα κομμάτι στη γραμμή του μετώπου μας;". Κι έφυγε πάλι μέσα στη νύχτα. Είναι η πρώτη γυναίκα που ανέβηκε ως το πόστο του Επιτρόπου Τάγματος στο ΔΣΕ.

...Στη σχολή αξιωματικών βγήκε από τις πρώτες η Ελευθερία. Κι αν κανένας μιλούσε πάνω σ' αυτό μαζί της, αυτή γύριζε την κουβέντα.

...Στο Γράμμο το 1948, σαν πολιτικός επίτροπος λόχου και πολιτικός επίτροπος τάγματος, έδειξε όλα τα ηγετικά της χαρίσματα. Σκοτώθηκε στις 3 Αυγούστου 1948, πολεμώντας ηρωικά στη μάχη στο Γκόλιο Κάμενικ στις πρώτες γραμμές, δίπλα δίπλα με τους μαχητές της».

Να πώς διηγιέται την παλικαριά και την τόλμη της στις μάχες τούτες ένας σύντροφος που πολεμούσε μαζί της:

«Ενα μακάβριο βουητό - που συγκλόνισε τη γη - έκοψε ξαφνικά την ησυχία του καλοκαιριάτικου πρωινού. Ο εχθρός άρχισε πάλι την προπαρασκευή του σ' όλη τη διάταξη του Γράμμου. Το μικρό ύψωμα 1948 καλύφθηκε από καπνούς και φλόγες. Εκεί ψηλά, τίποτα πια δε βλέπεις. Ακούς μοναχά τις δυνατές εκρήξεις, τον πάταγο των δέντρων που σωριάζονται και το συντρίμμιασμα των βράχων. Ολοι οι μαχητές περιμένουν το πρόσταγμα της επιτρόπισσας. Μισή ώρα κράτησε αυτή η προπαρασκευή του εχθρού κι ύστερα ένα μουγκρητό, λες κι έβγαινε από χιλιάδες στόματα δαιμόνων, ξεχύθηκε στο μαυρισμένο αέρα. Τα λεφούσια του εχθρού ενεργούσαν επίθεση. Είχαν φτάσει κοντά. Κι εκεί που νόμιζες πως όλα στο ύψωμα είχαν σβήσει κι ο εχθρός προχώραγε αμέριμνος, μια γυναικεία φωνή γιομάτη δύναμη κι απόφαση ακούστηκε:

- Πυρρ!!...

Πέντε πολυβόλα μας κροτάλισαν μαζί κι έστειλαν αντίκρυ στον εχθρό το θάνατο.

- Πυρρ!! Ξανακούστηκε τρανταχτή η φωνή της επιτρόπισσας.

- Χτυπάτε τους! Και η φωνή της έσμιξε με τα ουρλιαχτά και το θόρυβο από αναρίθμητα κουφάρια που κατρακύλαγαν πολτοποιημένα στον κατήφορο...

Μια κόκκινη φωτοβολίδα έλαμψε στον ουρανό και το πυροβολικό του εχθρού ξανάρχισε να βάζει.

Μέσα σε κόλαση από φλόγες και καπνούς, μια μαύρη σκιά, που μόλις τη διέκρινες, πηγαινοερχόταν άφοβη από πολυβολείο σε πολυβολείο. Ηταν η Ελευθερία, η επιτρόπισσα που γύριζε ανάμεσα σε μαχητές - τραγούδαγε μαζί τους, τους έδινε κουράγιο, τους εμψύχωνε...

Σε μια στιγμή, ένα από τα πολυβόλα μας εσίγησε - σα να το κατάπιε η γης. Η Ελευθερία έτρεξε προς τα εκεί και βλέπει σε κοντινή απόσταση - στα βράχια - να σκαρφαλώνει ο εχθρός. Πολυβολείο δεν υπήρχε πια - είχε γκρεμιστεί θάβοντας κάτω από τα ερείπιά του και τους γενναίους υπερασπιστές του. Πιάνει αμέσως θέση πίσω από μια πέτρα, τραβάει τον κρίκο της χειροβομβίδας και τους φωνάζει άγρια:

- Πίσω δολοφόνοι!! Δε θα πατήσετε...

- Θάνατος στους επιδρομείς! απάντησαν με μια βραχνή φωνή οι μαχητές από τα διπλανά πολυβολεία.

- Κρατήστε σύντροφοι!!... για το λαό μας... Για το κόμμα μας... Κρατήστε το κάστρο μας!..

Κι η φωνή ήταν γεμάτη από συγκίνηση κι ακούγονταν σα να 'ταν προσταγή του βασανισμένου λαού μας που εκείνη τη στιγμή κρατούσε την ανάσα του...

Κι η φωνή από τότε δεν ξανακούστηκε. Ενα φαρμακερό βλήμα όλμου έβαλε τέλος στην αδάμαστη καρδιά της επιτρόπισσας.

Κρατήσαμε... Θα κρατήσουμε το λόγο σου!.. Ορκίστηκαν το σούρουπο οι μαχητές γεμάτοι πόνο για το χαμό της.

Οι τελευταίες αχτίδες του ήλιου χάιδευαν ευλαβικά τα ματωμένα μαλλιά, κι ο αγέρας του Γράμμου δρόσιζε για στερνή φορά το νεκρό πρόσωπο της Ηρωίδας.

Σ. Σ.».