Στο κηποθέατρο της Νίκαιας πριν από λίγες μέρες ανασκίρτησε η καρδιά κάθε πικραμένου... "κεντροαριστερού". Υπό το βλέμμα του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη, τα πρωτοκλασάτα στελέχη του χώρου, όπως ο Θ. Πάγκαλος και ο Λ. Κύρκος - για να μην αναφερθούμε σε άλλους αναδυόμενους - ζέσταναν τις καρδιές όλων αυτών που ευελπιστούν στο ευοίωνο αποτέλεσμα του ειδυλλίου ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ. Ενα ειδύλλιο, το οποίο, σαν την κολόνια, κρατάει χρόνια τώρα, και πότε για τον ένα ή για τον άλλο λόγο δεν ολοκληρώνεται.

Ετσι λίγο - πολύ παρουσίασαν τη συγκέντρωση του κηποθέατρου, τα φίλα προσκείμενα στην ιδέα της "Κεντροαριστεράς" ΜΜΕ, τους στόχους και τις προοπτικές της οποίας ανέλυσαν εμβριθώς.

Αλλά ποιους στόχους και ποιες προοπτικές από τη στιγμή που τα δύο προσερχόμενα εις "γάμου" κοινωνίαν, μέρη, δεν έχουν ακόμα δώσει στοιχειωδώς πειστικές απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα; Ποια π.χ. είναι η "Κεντροαριστερά", ποια είναι τα πολιτικά και ιδεολογικά της όρια, ποιες οι στρατηγικές της επιδιώξεις. Εκτός εάν θεωρούν ότι τα αναμασήματα του παρελθόντος περί πολιτικού και ιδεολογικού χώρου που καλύπτει τις δυνάμεις του "δημοκρατικού σοσιαλισμού" ή της "σύγχρονης, αντιδογματικής Αριστεράς", αποτελούν απαντήσεις στα σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα.

Μπορεί βέβαια ο ΣΥΝ και το ΠΑΣΟΚ να μην είναι σε θέση να προσδιορίσουν την πολιτική και ιδεολογική φυσιογνωμία του εγχειρήματός τους, το σίγουρο όμως είναι ότι η ιδέα της σύγκλισης των δύο χώρων, ή και της αφομοίωσης του ενός από τον άλλο - στην προκειμένη περίπτωση δεν έχει σημασία η μία ή η άλλη επιλογή - στηρίζεται πάνω σε αντικειμενικά δεδομένα. Αυτό άλλωστε προκύπτει και από τις δημόσιες τοποθετήσεις των στελεχών του ΣΥΝ. Ολα, ή σχεδόν όλα τα στελέχη αυτά συμφωνούν στην προοπτική προσέγγισης με το ΠΑΣΟΚ. Η ένστασή τους εντοπίζεται στο ότι το ΠΑΣΟΚ δεν καταθέτει επαρκείς αποδείξεις για την ειλικρίνεια των προθέσεών του. Αν δηλαδή το κυβερνητικό κόμμα είχε περισσότερη ειλικρίνεια στις διακηρύξεις του, τότε δε θα υπήρχε και το παραμικρό εμπόδιο για την πολυπόθητη προσέγγιση... Δε θέλουμε στο σημείο αυτό να επισημάνουμε το οξύμωρο αλλά και το εξωφρενικό να ζητά η ηγεσία του ΣΥΝ "ειλικρίνεια" και "εγγυήσεις" από ένα πολιτικό χώρο που βρίσκεται στην κυβερνητική εξουσία τα τελευταία 15 χρόνια. Και ακριβώς για τον λόγο αυτό αναγκάζεται και ειλικρίνεια και συνέπεια να έχει γι' αυτό που επιδιώκει να κάνει. Για να διαχειρίζεσαι επί 15 χρόνια τον ελληνικό καπιταλισμό, πρέπει, αν μη τι άλλο, να σε διακρίνει η στοιχειώδης ειλικρίνεια, απέναντι σε όλους αυτούς που σου έχουν εμπιστευτεί ένα τόσο σοβαρό ρόλο. Με τους εκπροσώπους του κεφαλαίου, δεν μπορεί κανείς να παίζει με τέτοια σοβαρά ζητήματα, χωρίς επιπτώσεις. Το να μη βλέπεις αυτό, είσαι, είτε μύωπας, βαριάς μάλιστα μορφής, είτε καιροσκόπος. Και στην περίπτωση βέβαια του ΣΥΝ, ισχύει σίγουρα το δεύτερο και όχι το πρώτο.

Η έλξη του χώρου που καλύπτει σήμερα ο ΣΥΝ (και στο παρελθόν το "ΚΚΕ εσ.") προς τα κέντρα εξουσίας δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Και έχει σημασία να επισημάνουμε ότι ο χώρος αυτός έλκεται κυρίως από κέντρα εξουσίας (ανεξαρτήτου χρώματος), άρα και από πολιτικές δυνάμεις που τη διαχειρίζονται. Αυτό καταδεικνύεται από ολόκληρη τη μέχρι σήμερα ιστορική του διαδρομή στα πολιτικά πράγματα της χώρας, η οποία ξεκίνησε το 1968 με τη διάσπαση του κομμουνιστικού κινήματος και τη δημιουργία του "ΚΚΕ εσ.".

Το πρώτο δείγμα "ανανεωτικής" γραφής το κόμμα αυτό το έδωσε με τη θετική στάση που κράτησε στο ψευτοφιλελεύθερο άνοιγμα του Μαρκεζίνη προς τον αστικό πολιτικό κόσμο της χώρας. Ηταν μια κίνηση - ελιγμός η οποία απέβλεπε να βγάλει τη χούντα από την ασφυκτική πολιτική απομόνωση στην οποία είχε περιέλθει, σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Την περίοδο της μεταπολίτευσης, όταν η αστική τάξη της χώρας ετοίμαζε το νέο πολιτικό σκηνικό με στόχο τη στερέωση και την απρόσκοπτη διαιώνιση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, το "ΚΚΕ εσ." εξαγγέλλει τη στρατηγική της Εθνικής Αντιδικτατορικής Ενότητας (ΕΑΔΕ), σύμφωνα με την οποία όλος ο πολιτικός κόσμος θα έπρεπε να ενωθεί κατά της χούντας με στόχο τη στερέωση της δημοκρατίας... Ηταν ακριβώς η εποχή κατά την οποία οι αστικές πολιτικές δυνάμεις, με κυρίαρχη έκφραση τη ΝΔ και τον Καραμανλή, προετοίμαζαν τα νέα δεσμά οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης της Ελλάδας, με την προώθηση της διαδικασίας ένταξής της στην ΕΟΚ. Ο χώρος του "ΚΚΕ εσ." όχι μόνο δεν είδε τίποτα το μεμπτό σε όλα αυτά, αλλά υπερθεμάτιζε κιόλας.

Με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, η στρατηγική της ΕΑΔΕ παρέμεινε, με τη διαφορά μόνο ότι το βαθύ μπλε άρχισε να ξεθωριάζει και τη θέση του να την καλύπτει το βαθύ πράσινο. Ηταν η εποχή του θριάμβου του ΠΑΣΟΚ και των... λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων!

Η εμφάνιση των νεοφιλελεύθερων ρευμάτων στην οικονομία και στην πολιτική, στα μέσα της δεκαετίας του '80, δεν ήταν δυνατό να μην επηρεάσει και το χώρο των... μεγάλων ιδεολογικών αναζητήσεων, οι οποίες αποκρυσταλλώθηκαν σήμερα στο πρόσωπο του Παπαγιαννάκη και της Δαμανάκη. Ενα ρεύμα το οποίο εξέφραζε καλύτερα η ΝΔ - ήταν η εποχή της ανακάλυψης "της πεφωτισμένης Δεξιάς" - παρά το ΠΑΣΟΚ. Στο τελευταίο, η ομάδα Σημίτη ήταν πάντα παρούσα, αλλά η λαϊκίστικη ρεφορμιστική πτέρυγα υπό τον Α. Παπανδρέου, ήταν αυτή που έδινε τον τόνο.

Το 1991, με κυβέρνηση τη ΝΔ, ο ΣΥΝ στήριξε κορυφαίες επιλογές της άρχουσας τάξης, όπως την πραξικοπηματική ψήφιση της Συνθήκης του Μάαστριχτ, την περίοδο του εθνικιστικού παραληρήματος ο χώρος συμμετείχε μαζικά στα συλλαλητήρια, ο δε Λ. Κύρκος, με αφορμή το Μακεδονικό, έκανε την περίφημη δήλωση ότι "το όνομα είναι η ψυχή μας". Αργότερα βέβαια, όταν ισχυροί παράγοντες της αστικής τάξης της Ελλάδας, αλλά και διεθνή κέντρα (ΕΕ, ΗΠΑ) έβλεπαν αρνητικά την έξαρση του βαλκανικού εθνικισμού, τότε και μόνο τότε ο ΣΥΝ, προσχώρησε στις τάξεις του... αντιεθνικισμού και πλένεται για να βγάλει τη ρετσινιά από πάνω του.

Σήμερα ο χώρος κουβεντιάζει για αρραβωνιάσματα και γάμους με το ΠΑΣΟΚ και στο μόνο που φαίνεται ότι διαφωνούν είναι το ύψος της προίκας.

Στόχος βέβαια του άρθρου δεν είναι να "κατακεραυνώσει" τις πολιτικές επιλογές του "ΚΚΕ εσ." - ΣΥΝ, οι οποίες έχουν δεχτεί τα πυρά της κριτικής πριν από πολλά χρόνια. Περισσότερο θα θέλαμε να σταθούμε στις αιτίες της προσέγγισης του χώρου αυτού, προς τα κέντρα εξουσίας, τα οποία δείχνουν, ότι ασκούν πάνω του πολύ μεγάλη έλξη.

Και οι λόγοι της έλξης αυτής θα πρέπει να αποδοθούν στο γεγονός ότι ο πολιτικός αυτός χώρος από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, εκφράζει κυρίως τα συμφέροντα τμήματος των μεσαίων και κοινωνικά ανερχόμενων στρωμάτων, τα οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό εξαρτούν την επαγγελματική τους ανέλιξη, από τη σχέση τους με την άρχουσα τάξη και την κεντρική εξουσία. Οτι η κύρια πολιτική επιρροή του ΣΥΝ υπάρχει σ' αυτά τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, από κλάδους όπως δικηγόροι, μηχανικοί, αρχιτέκτονες, δημοσιογράφοι, καθηγητές κλπ., είναι ηλίου φαεινότερον. Μπορεί η επιρροή του στο εργατικό κίνημα να βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (όπως άλλωστε και του "ΚΚΕ εσ.") αλλά οι κλάδοι αυτοί έχουν εκλέξει προέδρους από το χώρο του ΣΥΝ, όπως π.χ. ο Δικηγορικός Σύλλογος της Αθήνας (ΔΣΑ), η Ενωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθήνας (ΕΣΗΕΑ), ενώ σημαντική είναι και η επιρροή του στο ΤΕΕ.

Με τον τρόπο αυτό μπορεί να γίνει κατανοητή η προσπάθεια του "ΚΚΕ εσ." και του ΣΥΝ να βρίσκονται κοντά, όσο πιο κοντά γίνεται, στα κέντρα εξουσίας. Αυτή είναι η απαίτηση και των στρωμάτων εκείνων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της πολιτικής του έκφρασης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο η κεντρική εξουσία "παίζει" με διάφορες επαγγελματικές κατηγορίες, είναι τα διάφορα πακέτα "Ντελόρ". Οποιος μηχανικός ή οποία εταιρία μηχανικών θελήσει να μπει στα χρυσοφόρα προγράμματα, σαν σύμβουλοι διαχείρισης, ή σαν εταιρίες μελετών κλπ., ξέρουν πολύ καλά ότι θα πρέπει να προσφέρουν "γην και ύδωρ" στην κεντρική εξουσία. Πιο απλά και λαϊκά: για να μπει σήμερα κάποιος στα κοινοτικά προγράμματα πρέπει να προσκυνήσει. Διαφορετικά οι πόρτες προς τον παράδεισο θα μείνουν ερμητικά κλειστές. Επομένως η ανάγκη όσων ασχολούνται με τα κοινοτικά προγράμματα "να τα έχουν καλά με την εξουσία", καταντά σήμερα μονόδρομος. Είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι ο ΣΥΝ και ο ίδιος ο Κωνσταντόπουλος, έχουν ζητήσει ευθέως τη διαχείριση του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης από διακομματική επιτροπή;

Αλλο παράδειγμα κρατικής επιρροής είναι ο χώρος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Η εκάστοτε κυβέρνηση είναι άμεσα ή έμμεσα εργοδότης σε εκατοντάδες ή και χιλιάδες θέσεις εργασίας που αφορούν τα ΜΜΕ. Για να εργαστεί ένας δημοσιογράφος στα κρατικά κανάλια, ή στην κρατική ραδιοφωνία, θα πρέπει να είναι φίλα προσκείμενος στο κόμμα εξουσίας. Το ίδιο γίνεται και με τις εκατοντάδες θέσεις σε γραφεία Τύπου υπουργείων, τραπεζών, μεγάλων και μικρών οργανισμών, ιδρυμάτων, ΝΠΔΔ κλπ. Το λιγότερο που απαιτεί το κράτος - εργοδότης από το δημοσιογράφο - εργαζόμενο στις θέσεις αυτές, είναι η ανοχή του απέναντι στην κυβερνητική πολιτική.

Αν όντως έτσι έχουν τα πράγματα, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί στις αναλύσεις του χώρου αυτού, αποφεύγονται οι ταξικές αναφορές. Γιατί απλούστατα το κράτος και οι μηχανισμοί του, στα μάτια των μεγάλων μεσαίων στρωμάτων, δεν είναι οι θεσμοί που εγγυώνται την καπιταλιστική εκμετάλλευση, αλλά γενικά εξυπηρετούν όλη την κοινωνία... Αυτό είναι φυσικό να το αρνούνται από τη στιγμή που και τα ίδια νέμονται τμήμα της, παραγόμενης στη διαδικασία της καπιταλιστικής παραγωγής, υπεραξίας. Αλλο είναι το πρόβλημα των στρωμάτων αυτών. Οτι ο κρατικός μηχανισμός στηρίζει σχεδόν αποκλειστικά το μεγάλο μονοπωλιακό κεφάλαιο, το οποίο θέτει και τους όρους σε τελική ανάλυση του δικού τους επαγγελματικού ρόλου. Το θέμα βέβαια αυτό είναι τεράστιο. Απλώς το θίξαμε για να γίνει κατανοητό γιατί το "ΚΚΕ εσ."παλιότερα και ο ΣΥΝ σήμερα δε θέτουν ζήτημα κατάργησης του καπιταλιστικού κράτους, αλλά... μεταρρύθμισής του και... εκδημοκρατισμού του.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ