Ο φίλος Γεράσιμος Καλός υποστηρίζει στις σημειώσεις του, ότι στην εκτίμηση των εξελίξεων των ετών 1989 - 1991 πρέπει απαραίτητα να συνεξετάζεται και "η προσωπικότητα της ηγετικής φυσιογνωμίας του Στάλιν", γιατί αυτή αποτελεί ένα από τα πιο καθοριστικά στοιχεία της ιστορικής διαδρομής της ΕΣΣΔ μετά το θάνατο του Λένιν. Εγραφα ήδη σ' ένα προηγούμενο σημείωμά μου, ότι κανένας, απ' όσους μιλούν για τον υπαρκτό σοσιαλισμό - και όχι μόνο στην ΕΣΣΔ -, δεν παραλείπει να αναφερθεί και στον Στάλιν, που έχει γίνει έτσι μορφή μυθική, καθώς δεν είναι μόνο οι λάτρεις του, που απέδωσαν σ' αυτόν όλα τα καλά, τουλάχιστον όσα προέκυψαν στην ΕΣΣΔ μετά το θάνατο του Λένιν, αλλά και οι εχθροί του, που αποδίδουν στον ίδιο όλα τα δεινά, πραγματικά και όχι. (Η Ελένη Μπέλλου, παρουσιάζοντας το μεταφρασμένο και στα ελληνικά βιβλίο του Λούντο Μάρτενς, "Μια άλλη ματιά στον Στάλιν", Σύγχρονη Εποχή, 1997, θεωρεί την απόδοση όλων των αρνητικών στοιχείων αποκλειστικά στον Στάλιν σκόπιμη, για να διαχωριστεί δήθεν ο αντισταλινισμός από τον αντικομμουνισμό και να εμφανιστεί, για να είναι πειστικός, ότι γινόταν "από θέσεις υπεράσπισης του μαρξισμού - λενινισμού", στο όνομα "της κάθαρσης του κόμματος από τις σταλινικού τύπου στρεβλώσεις". )

Ο Γεράσιμος Καλός προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα πράγματα νηφάλια: "Επιβάλλεται να διαπιστωθεί χωρίς ενδοιασμούς ότι ο Στάλιν υπήρξε μεν ιδιοφυής πολιτικός ηγέτης - εν μέρει δε και θεωρητικός - παράλληλα όμως πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι επρόκειτο για προσωπικότητα οριακή με έντονα αντιφατικές πλευρές". Οταν βρίσκεται επικεφαλής, προχωρεί με μεγάλα βήματα η εκβιομηχάνιση (ιδίως στον τομέα της βαριάς βιομηχανίας) και ο εξηλεκτρισμός, γενικεύεται η κρατικοποίηση των επιχειρήσεων, επιχειρείται η κολεκτιβοποίηση της γεωργίας και το στήσιμο της οικονομίας στις νέες βάσεις του κεντρικού σχεδιασμού με πενταετή πλάνα. Ετσι "τις παραμονές του πολέμου ο απολογισμός είναι θετικότατος, έστω και αν, όπως υπολογίζεται, το κόστος μεγάλο", στη διάρκεια του πολέμου προβάλλεται σ' όλο τον κόσμο το μεγαλείο της νέας σοβιετικής πατρίδας. Μιλώντας για τα αρνητικά στοιχεία της σταλινικής ηγεσίας ο φίλος υποστηρίζει, ότι σχεδόν επί μία δεκαπενταετία, με το πρόσχημα της ταξικής πάλης, δίωξε κάθε αντίθετη προς τη δική της γραμμή άποψη, έξω και μέσα στο κόμμα. Και το χειρότερο είναι, ότι επικράτησε από τότε η αρχή, ότι "η ηγεσία έχει πάντα δίκιο", επιβλήθηκε το "αλάθητό" της δογματικά. Οσο ζούσε ο Στάλιν, το θετικό έργο του ισοφάριζε τις αρνητικές πλευρές του. "Μετά όμως το θάνατό του και τη στροφή του 20ού συνεδρίου, ενώ ασκείται αντισταλινική κριτική, αυτή εστιάζεται στην "προσωπολατρία" και σε ορισμένες "υπερβολές" της καταστολής", όπως ασκήθηκαν στο παρελθόν. Καλλιεργείται έτσι το "άλλοθι" για αλλαγές στόχων, κυρίως στην οικονομία και την πολιτική απέναντι στον ιμπεριαλισμό, που θα απέβαιναν μοιραίες ύστερα από μερικές δεκαετίες (όπως γράφει ο Μάρτενς, "οι δυνάμεις που ενθάρρυναν την τεχνοκρατία, τη γραφειοκρατία και τη στρατοκρατία" θα καταλάβουν ηγεμονική θέση από τα χρόνια του Χρουστσώφ κι ύστερα).