Τα Χριστούγεννα με την Πρωτοχρονιά, η ονομαστική γιορτή και τα γενέθλια είναι οι τρεις μέρες του χρόνου που οι μικροί μπόμπιρες περιμένουν με ανυπομονησία. Είναι οι μέρες που ξέρουν πως υπάρχουν για να τους ικανοποιούνται οι επιθυμίες τους. Μέρες που μπορεί ν' αποδειχτούν πραγματικός πονοκέφαλος για τους μεγάλους, όταν θα βρεθούν μπροστά σε μια μεγάλη γκάμα παιχνιδιών και στις επιθυμίες των παιδιών, αλλά και στο δίλημμα ποιο είναι το κατάλληλο δώρο, εάν θα πρέπει και εάν το σηκώνει η τσέπη τους να πραγματοποιήσουν αυτές τις επιθυμίες.

Ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και κύρια της τηλεόρασης είναι καταλυτικός στη διαμόρφωση της επιλογής του παιδιού. Και βέβαια, τον πρώτο λόγο έχουν οι λίγες εταιρίες που κάνουν "κουμάντο" στο χώρο, αυτές που έχουν την οικονομική δυνατότητα να προβάλλουν τα προϊόντα τους μέσω της ευρείας διαφήμισης. Αυτές είναι που διαμορφώνουν κυριολεκτικά συνειδήσεις και πρότυπα στα παιδιά. Αποφασίζουν ποια παιχνίδια είναι "της μόδας" κάθε φορά και βέβαια με τις ανάλογες... τιμές. Ασφαλώς, τα κέρδη των εταιριών δε συμβαδίζουν απαραίτητα με τους στόχους που εξυπηρετεί το παιχνίδι. Εάν, δηλαδή, είναι δημιουργικό ή όχι, εάν διαμορφώνει συνειδήσεις φιλειρηνικές ή πολεμοχαρείς, αν προάγει τη συλλογικότητα ή ταμπουρώνει το παιδί στον ατομικισμό κ.ο.κ. Εδώ ο ρόλος του γονιού είναι καταλυτικός.

Τα παιχνίδια μπορεί να είναι ένας ολόκληρος κόσμος, πολλές φορές, δε, είναι και η μικρογραφία του κόσμου μας. Οπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει το Ινστιτούτο Καταναλωτών (ΙΝΚΑ) μερικά παιχνίδια μπορεί να είναι επικίνδυνα όχι μόνο γιατί μπορούν να προκαλέσουν σωματικές βλάβες στο παιδί, αλλά κύρια γιατί βλάπτουν τον ψυχισμό του. Και αυτά τα τελευταία δεν είναι λιγότερο επικίνδυνα. Πολύς λόγος γίνεται για τα παιχνίδια "πολέμου". Φαίνεται, πάντως, ότι οι ψυχολόγοι συγκλίνουν στην άποψη ότι ένα παιχνίδι πιστόλι δεν αποτελεί επικίνδυνο προηγούμενο στα χέρια ενός παιδιού, όταν του προσφέρονται ταυτόχρονα μια ποικιλία από άλλα δημιουργικά παιχνίδια. Ωστόσο, η διαπαιδαγώγηση από το σπίτι, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στις προτιμήσεις των παιδιών.

Χαρακτηριστικά, για τις επιδράσεις που δέχονται τα παιδιά από τις διαφημίσεις, είναι τα στατιστικά στοιχεία του Ινστιτούτου Καταναλωτών. Σύμφωνα με αυτά, πρώτα στις προτιμήσεις τους έρχονται τα παιχνίδια σε ποσοστό 23%, ακολουθούν τα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά με 21,5%, τα ποδήλατα - κατασκευαστικά σε ποσοστό 18,7%, τα βιβλία με 14,2%, τα ρούχα 6,5%, τα γραφικά 4,3%, έπιπλα και συναφή 4,2%, μουσικά όργανα 3,8%, τα ταξίδια 1,2% και διάφορα άλλα 1,7%.

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία οι αγορές παιχνιδιών απορροφούν το 0,3% - 0,5% του μηνιαίου οικογενειακού προϋπολογισμού, ενώ από αυτό, ποσοστό μεγαλύτερο από το 53% διατίθεται μέσα στο Δεκέμβρη λόγω των γιορτών. Πάντως, οι γονείς ενόψει των γιορτών θα πρέπει να γνωρίζουν ότι στην αγορά παρατηρούνται διαφορές τιμών στα είδη που απευθύνονται σε παιδιά μέχρι και 76% ελέω "ελεύθερης" αγοράς, που σημαίνει... υπομονή για ψάξιμο.

Τα παιχνίδια, βέβαια, δεν είναι πάντα αθώα, αφού, σύμφωνα με τις στατιστικές στο 70% των ατυχημάτων, τα οποία προκαλούνται από διάφορα προϊόντα τα παιχνίδια έχουν μεγάλη συμμετοχή. Γι' αυτό, οι γονείς θα πρέπει κατά την αγορά των παιχνιδιών να προσέχουν πρώτον ότι είναι κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού τους και δεύτερον εάν συνοδεύονται από το σήμα EC, που θεωρητικά υποτίθεται πως διασφαλίζει την τήρηση κάποιων προδιαγραφών. Ωστόσο, ας σημειώσουμε ότι το σύστημα καθιέρωσης εθνικών όρων ελέγχου που γίνεται μέσω δειγματοληψίας παιχνιδιών που διατίθενται στην αγορά δεν είναι επαρκές.

Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι οι παρατηρήσεις και οι συμβουλές του Διεθνούς Συμβουλίου για το παιδικό παιχνίδι. Σύμφωνα με αυτό:

• Τα παιχνίδια πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στην ηλικία του παιδιού. Παράλληλα, να υπολογίζεται ο ατομικός ρυθμός ανάπτυξης του παιδιού και η προσωπικότητά του.
• Τα παιχνίδια πρέπει να βοηθούν στην απελευθέρωση της φαντασίας του παιδιού και να έχει σχέση με αυτή. Γι' αυτό πρέπει να αποφεύγονται τα πολύ ουδέτερα παιχνίδια. Οι εικόνες και οι ιστορίες μπορούν να εξοικειώνσουν το παιδί με καταστάσεις άγνωστες σε αυτό.
• Ενα παιδί είναι περίεργο να μάθει πώς είναι φτιαγμένο το παιχνίδι του. Γι' αυτό, καλό είναι να μπορεί να το συναρμολογήσει κάθε φορά που το επιθυμεί.
• Το παιχνίδι πρέπει να προσφέρει στο παιδί μια ποικιλία χρήσεων.
• Το χρώμα και η μορφή παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της αισθητικής του. Τα μικρά παιδιά προτιμούν πάντα έντονα χρώματα. Τα μεγαλύτερα προτιμούν φυσικά χρώματα και πιο σύνθετα σχήματα.
• Το υλικό με το οποίο είναι κατασκευασμένο το παιχνίδι έχει μεγάλη σημασία. Πρέπει να προτιμάται το ξύλο και το ύφασμα από τα διάφορα άλλα υλικά που κατακλύζουν την αγορά.
• Οι διαστάσεις του παιχνιδιού πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στην ηλικία του παιδιού. Τα μωρά και τα μικρότερα παιδιά προτιμούν τα μεγαλύτερα, αναλογικά, παιχνίδια. Πάντως, είναι σημαντικό να μπορούν να μεταφέρουν το παιχνίδι τους μόνα τους.
• Η ποσότητα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στη λειτουργία του παιχνιδιού. Αρκεί μια κούκλα για ένα ολοκληρωμένο παιχνίδι. Για να κτιστεί όμως μια πόλη χρειάζονται πολλοί κύβοι.
• Η στερεότητα και η αντοχή ενός παιχνιδιού είναι επίσης παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο για την αγορά. Το παιδί πρέπει να μαθαίνει να χρησιμοποιεί προσεκτικά τα παιχνίδια του, δεν είναι όμως σωστό να παραβλέπουμε την περιέργεια και τη διάθεσή του για διάφορους πειραματισμούς.
• Η ασφάλεια του παιχνιδιού είναι σημαντικό στοιχείο. Οι ανάγκες διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.

Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι σήμερα έχει αρχίσει να αμφισβητείται και να αναθεωρείται η άποψη για το "κοριτσίστικο και αγορίστικο" παιχνίδι. Αμφισβητείται το κατά πόσο πρέπει να "εκπαιδευτεί" το αγόρι να είναι ο "σκληρός, δυναμικός, περήφανος κυνηγός" και κατά πόσο το κορίτσι η "γλυκιά και υπάκουη νοικοκυρά". Οι ψυχολόγοι τα τελευταία χρόνια συγκλίνουν στην άποψη ότι το παιχνίδι πρέπει να μπορεί να ψυχαγωγήσει και να διαπαιδαγωγήσει σωστά το παιδί και όχι να του επιβάλει κοινωνικά πρότυπα.

Καλές γιορτές και καλό κουράγιο!

Μελίνα ΖΙΑΓΓΟΥ