Σε παράδεισο της "μαύρης εργασίας" και της υποαπασχόλησης έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια η Θεσσαλονίκη, λόγω της τεράστιας ανεργίας, που σύμφωνα και με το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης ξεπερνά το 17%. Ετσι χιλιάδες εργαζόμενοι αναγκάζονται να δουλεύουν καθημερινά ανασφάλιστοι για ένα κομμάτι ψωμί.

Σύμφωνα λοιπόν με στοιχεία των υπαλλήλων του ΙΚΑ, που κάνουν τους ελέγχουν, το 40-50% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα εργάζεται δίχως ασφάλιση. Οπως εκτιμά ο Σύλλογος Υπαλλήλων ΙΚΑ Βόρειας Ελλάδας, το ΙΚΑ χάνει κάθε χρόνο 30 δισ. δραχμές απ' τη "μαύρη εργασία" στην Κεντρική Μακεδονία.

Δε φτάνει δηλαδή που οι εργοδότες δεν πληρώνουν τα χρέη τους προς το ΙΚΑ - σε σύνολο 266,4 δισ. χωρίς τα πρόσθετα τέλη τα 198,98 δισ. τα οφείλει ο ιδιωτικός τομέας - αλλά και εισφοροδιαφεύγουν τεράστια ποσά. Μάλιστα όπως αποδεικνύεται. η αύξηση των συνολικών χρεών προς το ΙΚΑ το τελευταίο διάστημα - από 234,178 δισ. σε 266,544 δισ. - οφείλεται αποκλειστικά στην αύξηση των χρεών του ιδιωτικού τομέα.

Αιτία αυτής της τεράστιας εισφοροδιαφυγής στη Θεσσαλονίκη είναι η έλλειψη προσωπικού. καθώς και η έλλειψη μηχανοργάνωσης. Από τις 600 οργανικές θέσεις διοικητικών υπαλλήλων στις διάφορες υπηρεσίες του Ιδρύματος εργάζονται μόλις 300 για την εξυπηρέτηση, άμεσα ή έμμεσα, του 70% των κατοίκων της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της χώρας.

Οπως διαπιστώθηκε από τους ελέγχους των υπηρεσιών του ΙΚΑ, που έγιναν τους τελευταίους μήνες του 1995, το μεγαλύτερο ποσοστό ανασφάλιστων βρίσκεται στο χώρο της διασκέδασης και των επισιτιστικών επαγγελμάτων. Επίσης έχει αυξηθεί ιδιαίτερα στον κατασκευαστικό τομέα, στις βιοτεχνίες, στις μικρές επιχειρήσεις και σε κάθε είδους εργολαβίες.

• Σύμφωνα, λοιπόν, με στοιχεία στο χώρο της διασκέδασης και των υπηρεσιών οι ανασφάλιστοι ξεπερνούν το 70%, στις κατασκευές το 50% και στις βιοτεχνίες και εργολαβίες το 30-40%. Κατά το δίμηνο Νοέμβρης - Δεκέμβρης 1995 έγιναν έλεγχοι σε κέντρα διασκέδασης, καφετερίες, εστιατόρια και διάφορα μπαρ της Θεσσαλονίκης και ειδικά στην περιοχή Λαδάδικα, όπου βρίσκονται δεκάδες νυχτερινά κέντρα και εστιατόρια. Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά. Μόνο το 30-35% των 2.500 εργαζομένων ήταν ασφαλισμένοι.
• Ανάλογη έρευνα έγινε το τελευταίο τετράμηνο του 1995 σε 100 μικρομεσαίες βιοτεχνίες της πόλης και κυρίως στον κλάδο του ιματισμού. Και αυτός ο έλεγχος απέδειξε ότι το ποσοστό των ανασφάλιστων ξεπερνούσε το 30-35%.
• Ταυτόχρονα έχουν καταγραφεί και δεκάδες περιστατικά παράνομου εμπορίου ενσήμων απ' το χώρο των κατασκευών και της οικοδομής. Η θρασύτητα κάποιων εργοδοτών δεν έχει όρια. Εβαλαν και αγγελίες σε εφημερίδες ότι πωλούν ένσημα και το ΙΚΑ τους έχει μηνύσει με βάση τις αγγελίες. Οι εργοδότες λόγω της ογκομέτρησης είναι υποχρεωμένοι να καταβάλουν τα ένσημα. Ετσι απ' τη μια υποχρεώνουν του εργαζόμενους να δουλεύουν ανασφάλιστοι και απ' την άλλη πωλούν τα ένσημα "μισοτιμής" σε εκείνους που τα έχουν ανάγκη, κυρίως για το Ταμείο Ανεργίας.

"Η κατάσταση πράγματι έχει αρχίσει να ξεφεύγει από κάθε έλεγχο, τονίζει ο πρόεδρος του Συνδικάτου Οικοδόμων Θεσσαλονίκης Βασίλης Αχτσής.Εμείς ως συνδικάτο δεν μπορούμε να γίνουμε ούτε αστυνομία ούτε να αντικαταστήσουμε τα επίσημα όργανα ελέγχου της πολιτείας. Στις συμβατικές οικοδομές με την ογκομέτρηση εξασφαλίζεται η ασφάλιση, αλλά στην ιδιοκατοίκηση και σε διάφορες επισκευές και κατασκευές το παραεμπόριο ενσήμων οργιάζει".

Σε μερικούς κλάδους η "μαύρη εργασία" είναι πλέον καθεστώς και όχι μόνο για τους ονομαζόμενους ξένους εργάτες, αλλά και για τους Ελληνες. Ολες οι εργασίες συντήρησης, ακόμα και σε μεγάλες βιομηχανίες που ελέγχονται από το δημόσιο, γίνονται από ανασφάλιστους εργάτες ή από το νέο είδος φτηνής εργασίας που καταργεί την εξαρτημένη σχέση εργασίας με το δελτίο παροχής υπηρεσιών. Ειδικά στον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών, όπου απασχολούνται κύρια νέοι, η "μαύρη εργασία" κυριαρχεί και αποτελεί προϋπόθεση.

Οι βεβαιωμένες εισφορές που οφείλουν οι εργοδότες της Θεσσαλονίκης ξεπερνούν τα 50 δισ., ενώ λόγω παραγραφής την τελευταία δεκαετία το ΙΚΑ έχασε 5 δισ. από οφειλές 5.000 επιχειρήσεων, γιατί δεν υπήρχαν υπάλληλοι να ασχοληθούν με τις υποθέσεις. Ο Σύλλογος Υπαλλήλων του ΙΚΑ Βόρειας Ελλάδας υποστηρίζει πως, με εκτιμήσεις του ίδιου του ΙΚΑ, το Ιδρυμα χάνει κάθε χρόνο πάνω από 30 δισ. από τη "μαύρη εργασία" μόνο από την περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ εκκρεμούν άλλα 30 δισ. από τα ένσημα που αναλογούν βάσει ογκομέτρησης για τα 12.000 αυθαίρετα κτίσματα της ίδιας περιοχής.

Πριν ένα χρόνο ήρθε στην επιφάνεια, μετά από ελέγχους των υπαλλήλων, μεγάλη απάτη με πλαστά ένσημα. Εχει υπολογιστεί πως η ζημιά του ΙΚΑ είναι περίπου 2 δισ. και η υπόθεση έχει πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης. Στο κύκλωμα εμπλέκονται λογιστές, τραπεζικοί υπάλληλοι και εργοδότες κάθε κατηγορίας, που τύπωναν σε σύγχρονα μηχανήματα ένσημα και τα εμπορεύονταν. Ανακαλύφθηκαν μάλιστα και πλαστές σφραγίδες πράξεων του ΙΚΑ, ενώ εικάζεται πως έχουν βγει στη σύνταξη εργαζόμενοι με τέτοια ένσημα και εισπράττουν επιδόματα.

Οταν αποκαλύφθηκε η απάτη, η διοίκηση του ΙΚΑ για να καλύψει την ανικανότητα και τις ελλείψεις της υπηρεσίας άφησε σαφείς υπαινιγμούς για εμπλοκή στην απάτη και υπαλλήλων του ΙΚΑ. Σε απάντηση η Ενωση Υπαλλήλων ΙΚΑ Θεσσαλονίκης κάλεσε τη διοίκηση να αποδείξει τους ισχυρισμούς της και την κατηγόρησε για συκοφαντία και αδιαφορία. Να σημειωθεί πως η νομική υπηρεσία του ΙΚΑ στη Θεσσαλονίκη από τις 7 οργανικές θέσεις που προβλέπονται διαθέτει μόνο δυο υπαλλήλους, με αποτέλεσμα οι υποθέσεις να φτάνουν στα δικαστήρια μετά 3 χρόνια.

Από την έλλειψη μηχανοργάνωσης - το 95% των εργασιών γίνονται με το χέρι - η ενημέρωση των αρχείων και των μητρώων καθυστερεί μήνες και ένας νέος ασφαλισμένος παραλαμβάνει το βιβλιάριο ενσήμων στην καλύτερη περίπτωση σε 4 μήνες. Μια καταγγελία εργαζόμενου, από τις 2.000 περίπου που είναι το ετήσιο σύνολο στο Νομό Θεσσαλονίκης, διεκπεραιώνεται σε 2-3 χρόνια. Οι έλεγχοι στις επιχειρήσεις, ανάλογα με τον αριθμό τους στο νομό, είναι σπάνιοι και γίνονται συνήθως μόνο μετά από καταγγελία εργαζομένων.

Τα στοιχεία που δίνουν οι υπάλληλοι δεν τα αμφισβητεί η διοίκηση του ΙΚΑ. "Ολα αυτά θα μπορούσε να τα είχε αποφύγει το Ιδρυμα, αν ήθελαν οι αρμόδιοι υπουργοί και οι εκάστοτε κυβερνήσεις, δηλώνει στο "Ρ" ο πρόεδρος της Ενωσης Υπαλλήλων ΙΚΑ Θεσσαλονίκης, Γιάννης Σώπασης.Η εικόνα, συνεχίζει, του ΙΚΑ προς τους ασφαλισμένους είναι αρνητική και το γνωρίζουμε καλά εμείς οι υπάλληλοι. Η διοίκηση του ΙΚΑ προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, αλλά η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει, αν δεν αποκτήσει μηχανοργάνωση η υπηρεσία και δε γίνουν οι απαραίτητες προσλήψεις. Εχουμε φτάσει στο σημείο, καταλήγει, να κάνουμε ακόμα και ένα χρόνο για την καταβολή των νέων συντάξεων. Ως συνδικαλιστικό όργανο, πέρα από τα δικαιώματα των υπαλλήλων του ΙΚΑ, προσπαθούμε να συμβάλουμε με τις προτάσεις και τους αγώνες μας, όσο είναι δυνατό και στην καλύτερη λειτουργία του Ιδρύματος υπέρ των ασφαλισμένων, αλλά δυστυχώς, όπως έγινε και με την υπόθεση των πλαστών ενσήμων, οι διοικήσεις αδιαφορούν και στη χειρότερη περίπτωση μας συκοφαντούν".

Οι υπάλληλοι επίσης θεωρούν απαραίτητη την αποκέντρωση με τη δημιουργία υποδιοίκησης στη Θεσσαλονίκη για όλη τη Β. Ελλάδα. Οπως τονίζει και ο διευθυντής του ΙΚΑ στη Θεσσαλονίκη Μιχάλης Ρετσώνης,η αποτελεσματικότητα του ΙΚΑ δεν πρόκειται να βελτιωθεί, αν δεν υπάρξει η απαραίτητη πολιτική βούληση για την κάλυψη των αναγκών και την πραγματοποίηση της αποκέντρωσης. Ακόμα και μια απλή μετάθεση καθαρίστριας ή εφοδιασμός των γραφείων με αναλώσιμα υλικά, επισημαίνει, χρειάζεται έγκριση από την Αθήνα.

Ανάλογες είναι και οι αντιδράσεις των φορέων των εργαζομένων και των συνταξιούχων για την ποιότητα των υπηρεσιών του Ιδρύματος. "Η ταλαιπωρία των ηλικιωμένων είναι μεγάλη, λέει ο πρόεδρος των συνταξιούχων του ΙΚΑ Γιώργος Ραφαηλίδης.Εχουμε καταγγείλει τις ελλείψεις πολλές φορές, αλλά όλες οι κυβερνήσεις συνειδητά και επιμελώς μας αγνοούν. Αυτό που ζητάμε άλλωστε μας ανήκει ολοκληρωτικά, γιατί τελικά το ΙΚΑ στηρίζεται αποκλειστικά στις εισφορές των εργαζομένων. Είναι απαράδεκτο, καταλήγει, στο 1997 να ψάχνουμε σε βιβλιάρια του '50 και του '40".

"Σαν Εργατικό Κέντρο στηρίζουμε τις προτάσεις των συναδέλφων του ΙΚΑ, τονίζει ο γενικός γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης Βασίλης Ρέβας.Απαιτούμε από την πολιτεία να προχωρήσει άμεσα στον εκσυγχρονισμό του Ιδρύματος και στις απαραίτητες προσλήψεις και καταγγέλλουμε τη συνειδητή αδιαφορία της κυβέρνησης που ευνοεί αποκλειστικά τους εργοδότες".

Φίλιππος ΔΕΡΓΙΑΔΕΣ