Την προηγούμενη Κυριακή προσπάθησα, με το σημείωμά μου, να σας μιλήσω για την Ευρώπη. Οχι, βέβαια, για την Ευρώπη της γεωγραφίας και της ιστορίας, ούτε για την Ευρώπη του δυτικού πολιτισμού και των παγκόσμιων πολέμων, την Ευρώπη των επαναστάσεων και των αυτοκρατόρων. Προσπάθησα απλώς να σας περιγράψω, με τρόπο παραβολικό, ένα κτίριο, όπου άνθρωποι και πράγματα, ξεναγοί και διερμηνείς, βουλευτές και επίτροποι, παίζουν καλά σκηνοθετημένοι ένα πολύ ενδιαφέρον παιχνίδι επιστημονικής φαντασίας. Υποπτεύομαι πως πολλοί από σας, που διαβάσατε αυτό το κείμενο, θα είχαν αντιρρήσεις. Ισως να σχολίασαν αρνητικά τα όσα έγραψα και να ψιθύρισαν και άσχημα επίθετα για μένα. "Τι μας λέει τώρα κι αυτός και πού τα βρήκε όλ' αυτά και μεις άλλα περιμέναμε να διαβάσουμε και τα λοιπά και τα λοιπά...". Δεν ισχυρίζομαι πως έχουν άδικο όλοι αυτοί, γιατί, στο κάτω κάτω, όταν διαβάζει κανείς την κυριακάτικη εφημερίδα του, έστω και αν γίνεται αυτό ανάμεσα στη βρώση και την πόση, τη διαβάζει, για να ενημερωθεί. Να διαβάσει, δηλαδή, με λόγια σταράτα, τι συμβαίνει στον κόσμο και τι του σκαρώνουν πίσω από την πλάτη, όσοι καμώνονται τον προστάτη του, μόνο και μόνο, για να βρίσκουν εύκολους και, προπαντός, νόμιμους τρόπους, για να του ρουφάνε το αίμα. Η για να διαβάσει, με παρόμοια λόγια, με λόγια σταράτα εννοώ, πως προσπαθούν να τον προστατέψουν οι άλλοι, αυτοί που πήραν από όλους εμάς την εντολή να πάνε εκεί, όπου τέλος πάντων πρέπει να πάνε, για να αντισταθούν σ' αυτήν τη νομιμότητα της ύπουλης προστασίας και της σιωπηρής αφαίμαξης. Και σε μένα αυτό συμβαίνει. Για τους ίδιους λόγους, διαβάζω την εφημερίδα μου. Ειλικρινά σας λέω. Και όχι, για να τσεπώσω τα περίφημα κουπόνια και ν' αποκτήσω μ' αυτά τα CD ή τις γκραβούρες, τα ασημένια μαχαιροπίρουνα ή τα εκμαυλιστικά ταξίδια στα νησιά του Μπαλί ή της Καραϊβικής. Και παρ' όλα αυτά, έρχομαι την Κυριακή με τις λεξιλάγνες και τις παραποιητικές μου περιγραφές και γεμίζω μια ολόκληρη σελίδα, σε μια ανάσα απόσταση από τον καλό μου φίλο, τον Νίκο τον Αντωνάκο, με πολλά και διάφορα. Και τι γίνεται με τα ερωτήματα και τις απαντήσεις τους; Το μάθημα της Ευρώπης, που μένει έτσι ξεκρέμαστο και χωρίς επίλογο ποια από τ' αυτιά των συντρόφων μου θα μαλακώσει, και ποιες συνειδήσεις θα ξεσηκώσει; Και ποιο είναι αυτό το μήνυμα που θα φέρει στο δήμο, στις πλατείες και στα χαλασμένα κόκκινα φανάρια, για να το πάρουν οι ταλαιπωρημένοι του λόγκου και των κάμπων, της λαϊκής αγοράς και του αργοπορημένου λεωφορείου, της ψεύτικης σύνταξης και του διάτρητου μεροκάματου;

Δε με ξαφνιάζει ο θυμός σου, κυριακάτικε αναγνώστη μου! Ούτε οι απορίες σου με βρίσκουν απροετοίμαστο! Γιατί έχω έτοιμο το επιχείρημα, για να αντιμετωπίσω την αγανάκτησή σου. Το είχα έτοιμο από το αεροπλάνο ακόμα, όταν επέστρεφα στη μητέρα πατρίδα και έβλεπα από κάτω μου τα χιόνια των Αλπεων και τα κύματα της Αδριατικής. Και μη σου φανεί παράξενο, αν σου πω πως το είχα έτοιμο το επιχείρημα, πριν πάω στο Στρασβούργο. Ενα επιχείρημα πολιτικό, στημένο στα βαθιά νερά της συνείδησής μου. Είναι το χαρακτηριστικό της αριστερής, της κομμουνιστικής σκέψης, να αντιστέκεται στις πράξεις της συντήρησης, στις πράξεις της άκρατης και αντιλαϊκής φιλελευθεροσύνης και να έχει έτοιμο το επιχείρημα της αντίστασης. Είναι ένα χαρακτηριστικό, που το έχει ζυμώσει η Ιστορία και το έχουνε πλάσει οι αγώνες. Ο κομμουνιστής τη μυρίζεται την παγίδα, όχι γιατί είναι απλώς καχύποπτος, αλλά γιατί μέσα στις παγίδες μεγάλωσε και ξέρει πολύ καλά πως όλο το πακέτο της Ιστορίας μέσα στις παγίδες δένεται και τα χρωματιστά του περιτυλίγματα μέσα σ' αυτές τα "κονομάει"!

Την ώρα, λοιπόν, που περνούσα από τις ακτίνες στην μπούκα του αεροδρομίου, είμαι σίγουρος πως ο χωροφύλακας άγγελός μου, που έψαχνε να βρει το επικίνδυνο φορτίο των αποσκευών μου, θα το εντόπισε το επιχείρημά μου. Και είμαι βέβαιος πως, αν δεν έπληττε, έτσι που μελετούσε στην αποκαλυπτική οθόνη τα σπλάχνα των αποσκευών, θα διάβαζε καθαρά πως ήμουνα έτοιμος να απαντήσω στο ζέον ερώτημα: τι είναι τέλος πάντων αυτή η Ενωμένη Ευρώπη; Ο Βασίλης ο Εφραιμίδης έχει μια γραφικότατη απάντηση. Πολύ πιο παραστατική από όλες τις σχετικές αναλύσεις. Την άκουσε, λέει, ένα βράδυ, που έπινε τσίπουρο σ' ένα καφενείο στον κάμπο της Νιγρίτας. Εγώ δε θα την επαναλάβω αυτή την απάντηση, αν και τη ζήλεψα πολύ, όταν την άκουσα, γιατί ήθελα να τη δώσω εγώ. Δε θα την επαναλάβω, γιατί είναι κομμάτι σκαμπρόζικη.

Τι είναι, λοιπόν, η Ενωμένη Ευρώπη; Η ΕΟΚ, όπως έμαθε ο λαός να τη φωνάζει, με το χαϊδευτικό της όνομα; Είναι ένα παμπόνηρο κατασκεύασμα. Ιδρύθηκε, όπως μας ομολόγησε επώνυμο και σημαντικό μέλος της Ευρωβουλής, ως Ευρώπη των εμπόρων και ύστερα από εξελίξεις και λογής ντρίπλες, όμοιες με αυτές που κάνουν και οι διάσημοι μπαλαδόροι, πήρε το πρόσωπο της Ευρώπης των πολιτών. Το ερώτημα, το προσωπικό μου, από όπου ξεκινάει και το επιχείρημά μου, είναι: πώς γίνεται να συνταιριάζουν και να "συναινούν" έμποροι και πολίτες στο ίδιο κλουβί; Ο ένας, ο έμπορος, δηλαδή, πουλάει και κερδίζει. Ο άλλος, ο πολίτης, με άλλα λόγια, αγοράζει και ποτέ δεν κερδίζει. Φυσικά και οι δυο είναι πολίτες, μόνο που ο καθένας βλέπει από τη δική του πλευρά την κοινωνία και γι' αυτό είναι μοιραίο αυτές οι δυο ματιές να συγκρούονται κάθε τόσο. Να βλέπουν τους νόμους με άλλο μάτι, την Τέχνη επίσης. Την παιδεία τη θέλει αλλιώς ο έμπορος και αλλιώς ο πολίτης. Αλλιώς ερμηνεύει την Ιστορία ο έμπορος και αλλιώς ο πολίτης. Πώς θα τα κατάφερναν λοιπόν μέσα σ' αυτό το κλουβί, που στην αρχή το είπανε ΕΟΚ και τώρα το λένε Ενωμένη Ευρώπη, αυτές οι δύο αντιλήψεις να συζήσουν; Γιατί, βέβαια, όταν μιλάω για τον "έμπορο" και τον "πολίτη", δεν αναφέρομαι στα φυσικά πρόσωπα, μα στις αντιλήψεις που εκφράζουν αυτές οι δύο λέξεις, στα συμφέροντα που διαμορφώνουν και στον κόσμο που ονειρεύονται. Πώς θα βρίσκανε, λοιπόν, την ίδια γλώσσα, για να συνεννοηθούν, όταν θα κάθονταν να μιλήσουν για τον πολιτισμό, για τους πεινασμένους της Γης, για τον πόλεμο; Και όταν ο πρώτος, ο έμπορος εννοώ, έβλεπε στο όνειρό του έναν κόσμο γεμάτο με βαρέλια και αραδιασμένα τσουβάλια, κομματιασμένες "τρελές αγελάδες" και μολυσμένα κοτόπουλα, ναρκωτικά παράνομα και απελπισμένους φτωχούς μετανάστες, πώς θα ερμήνευε αυτό το εφιαλτικό όνειρο; Θα το ερμήνευε, όπως και ο πολίτης; Γι' αυτές τις ερμηνείες, όμως, θα γράψω την άλλη Κυριακή!